ОЙЫННАРНЫҢ АЙМАҒЫН КӦЗІТКЕННЕР
29.01.2020
Хабарлар
2020 чыл - Хакас тілі чылы. 23 январьда Таштып аймаандағы школаларның ӱгретчілері, писательлерні тоғазыға хығырып алып, Хакас тілі чылын пайрам кибірли астылар
Мындағ ниме полҷаңох ноо - кічиҷегес «апсағастар», холларын чӱктен салып, Таштыптағы 2 № ортымах школаның коридорынҷа пойли пастырыс чӧрчеткені орындағы ӱгренҷілерні матап чапсытхан полар. Андағ тоғазыға таңнирға даа маңнанғалахта, оларның хыринда «инейлері» ӧткін хайынып пастабысханнар. Олаңай ла пастырыс чӧрбинчелер, «апсахтарына» ниме-де перінглепчелер.
Піди сизініп одырзабыс, пісті удурлирға, постарының чайаачы устарынаң хайхадарға тимнен салған ӱгренҷілер осхас. Анзы сах андох кӧңнібісті кӧдірген: Таштып аймаандағы ӱгретчілер паза ӱгренҷілер Хакас тілі чылын пӧзік синде азарға тимнен салған осхастар. Пастағы тоғазығлар анзына маңат киречі полчалар. Піске сағба иткен полғаннар: Хакас тілі чылы азылчатса, олғаннар аймах ойыннар кӧзідерлер. Палалар Валентина Шулбаеваның, Илья Топоевтің ойыннарының улуғ нимес чардыхтарын тимнеп саларлар. Ідӧк минің книгаларымның пірее кизектерін ойынға айландырарға пӧгін тутчалар.
Валентина Гавриловна Шулбаева, ағырыбызып, тӧреен-ӧскен чирінзер Хакас тілі чылын азарға пар полбин салған. Аның орнына кибелісчі-блогер Сибдей Томны чӧптеп алғабыс. Ол сах андох ынабысхан. Сергей Майнагашев, олох Сибдей Том, чиит тӧлнең тоғазарға, оларнан чоох алызып аларға хаҷан даа тимде. Ағаа хоза, пос тілін пілбинчеткен чир-суғҷыларыбысты хакас тіліне ӱгредер позының программазы пар. Мында ол наа технологияларның чидіглерінең алғым тузаланарға харасча. Аның даа ӱчӱн писатель нанҷыбысты махтирға чарир.
Пайрам кибірліг тоғазығны азып чоох тутхан Таштыптағы 2 № ортымах школаның директоры Наталья Архипова. Ол ӱгренҷілерні, ӱгретчілерні, аалҷыларны Таштып чирінде Хакас тілі чылы азылчатханынаң чылығ алғыстаан. Тоғазығ тузында Наталья Викторовна прайзына искірген: пӱӱн, 23 январьда, Таштып чирінің чуртағҷыларынаң тоғазарға Хакасияның пазы Валентин Коновалов килче. Аннаңар аймахтың устағ-пастаа ол тоғазығда араласча.
Піснең чоох-чаах алызарға Таштып чиріндегі хакас тілін ӱгренчеткен школаларның ӱгренҷілері килердеңер сизіндірген полғаннар. Андағ пис-алты школа полар тееннер. Сынында тоғыс школа паза ікі олған садының тоғынҷылары ойыннар тимнеп килтірлер: Валентина Шулбаеваның паза Илья Топоевтің тӧртер ойын таллап алтырлар, минің книгаларымнаң тузаланып, ӱс ойын тимнептірлер. Хынығ даа пілдір парған.
Хакас тілі ӱгретчілері устаанынаң олғаннар саблығ драматургтарның ойыннарының ӱзіктерін киртістіг, чахсы толдырарға прай устарын салғаннар. Пірее хати ол-пу сӧстерні ундут салчалар, пастарын тырбахтанғанҷа парчалар. Андағ туста ӱгретчілері полызыға килчелер, чоохтап пирчелер. Пір оолағас, тізең, ӱр дее сағынмин, залда одырчатхан ӱгренҷілерзер кӧні айланып, полызығ сурған. «Син пілбинчеткенде, піс хайдаң пілербіс», - кӧгліг хатхырысчалар оолағастар паза хызыҷахтар.
Ойыннар кӧзідері тоозылғанда, пісті чон алнынзар сығарға хығырғаннар. Часнаң прайзының улии полып, пастағызын мағаа чоохтанарға киліскен. Таштып аймааның прай даа школаларынаң тоғазыға чыылысхан ӱгренҷілерні, ӱгретчілерні Хакас тілі чылы азылчатханынаң чылығ алғыстап, ойыннарда араласхан чайаачы кӧңніліг палаларны махтаам, наа чидіглерге чидерге алғаам. Анаң пісті пу тоғазыға ысхан Хакасиядағы Чайаачылар туразының директоры Надежда Афанасьевна Бурнакованың адынаң чылығ чолабит читіргем. Мындағ туста пістің республикадағы писательлерні хайди ундирзың, олардаң даа чолабит ағылдыбыс теем. Іди киліс парған, тоғазыға килген хайзыбыс таа «Хабар» газетада тоғынча. Илья Топоев ле тынағда, наа ойын пасча. Аны тоос салза, пазох редакциязар айланарға пӧгін тутча. Киліскенде, хайди пос тілінең сыхчатхан газетаа пазын саларға чӧптебес.
Оңарылыстығ, сах андох аннаң-мыннаң «Пазынчабыс... алчабыс... хығырчабыс... пасхазын чӧптепчебіс» сӧстер истіл сыхханнар. Анзын истерге чӱрекке дее истіг. Газетабыс ӧбекелерібістең халған пай, сіліг, тадылығ тілібісті хайраллап халарында, аны тилідерінде хайдағ улуғ тоғыс апарчатханын хайди таныхтабас. Олох арада позымның хай пірее пӧгіннерімнең ӱлескем.
Андағох оңдайнаң тудынғаннар хада килген арғыстарым. Хығырығҷыларнаң мындағ чӱрексіністіг тоғазығлар чайаачы устарның кӧңнілерін хайди матап кӧдірчеткеннеңер, наа сағыстар тӧрітчеткеннеңер чоохтап пиргеннер, ӧріністерінең ӱлескеннер. Хакас тілі чылы азылчатханынаң прайзын алғыстап, соона салдырбас тоғысты ӧменең толдырарға кирек тееннер. Андада ла пу чарадығның тузазы полар.
Сибдей Том, хомызын аймах ӱннең ӱннендіріп, чыылысхан улусха «Акунның ыры» сарынны толдыр сыхханда, ағаа прайзы даа хозылыбысхан тиирге чарир. Улуғлар полардаң, олғаннар даа кӧглесчеткеннер. Сарын тоозылғанда, айа сабызы тыҷыри тӱскен. «Пісте дее пар чи... Хайди махалығ толдырыбыстыбыс», - ӧрчіліг ӱннерні истерге чарир полған.
Халғанҷызын Хакасиядағы Чайаачылар туразының тоғынҷызы Татьяна Шулбаева прайзының хайиинда полған. Иң пастап Татьяна Владимировна чир-суғҷыларын Хакас тілі чылы Таштып аймаанда пайрам кибірли азылғанынаң чылығ алғыстаан. Анаң мындағ тоғазығларға піс хаҷан даа хуруғ холлығ чӧрбинчебіс теен. Аның соонда Чайаачылар туразы, республика правительствозының ахчалығ полызии сылтаанда, халғанҷы туста хайдағ чыынды-книгалар сығарыбысханынаң хысхаҷахти таныстырған.
- Амды сыйыхтар аларға тимненіңер, - чарлаан Татьяна Шулбаева.
Наа сыххан чыынды-книгаларны тикке сыйыхха алып аларға прайзы даа чалахай кӱлімзіреснең сых турған. Алғыстас паза алғас сӧстерінің аймағын истерге киліскен. Сағынчам, школада тоғынчатхан ӱгретчілер тың на хомзынмастар, че Таштып аалдағы «Мӱндӱргес» паза «Кӱніҷек» олған садтарының тоғынҷылары прайзынаң артых ӧрінісчеткеннер. Анзына маңат сылтағ полған: олған садтарына, палаларға ӧнетін сығарылған кічиҷек, че ӧңніг хоостарға пай киндеҷектер сыйыхха пиріл турғаннар. Оларның ӧӧн чардығы хакас чонның нымахтарына тӧстеніп пазылған нооза. Андох аймах таптырғастар. Амғы оой нимес чуртас парчатхан туста андағ чыындыларны, таап, тоғыста тузаланарға уғаа кирек. Аннаңар олған садтарының тоғынҷылары пісті постарынзар тоғазыға алынҷа кил парарға матап хығырғаннар.
Амды пу тоғазығны ипти апарған паза аның пастағҷызы полған Таштыптағы 1 № ортымах школаның хакас тілі ӱгретчізі Эльза Константиновна Майнагашеваны таныхтабызарға, махтабызарға чарир. Ідӧк аймахтаң чыылысхан аалҷыларны паза писательлерні турыстығ удурлирына кӧп кӱс хоратхан Таштыптағы 2 № ортымах школада хакас тілі уроктарын апарчатхан Зинаида Семёновна Боргоякованы таныхтирға кирек. Таштып чиріндегі аалларда ӱгретчі полчатхан, хакас тілі уроктарын апарчатхан устарны ідӧк арығ чӱреебістең сыхчатхан чылығ сӧстернең алғыстапчабыс. Оларға ойыннарны ӧӧн тоғыс соондағы туста тимнирге киліскен.
Мындағ оңдайнаң азылды Таштып чирінде Хакас тілі чылы.
Автор :
Анатолий СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы