КОНСТИТУЦИЯА АЛЫЗЫҒЛАР ПОЛҒАНЫБЫСХА ЛА ТЕЕЛЧЕ!
18.03.2020
Хабарлар
Ноға Россия Конституциязына алызығлар киректелчеткенінеңер сағыс-кӧрізінең ӱлесче Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің конституция законнарын сығарарынҷа, хазна пӱдіриинҷе, законностьча паза правопорядокча комитет кнезі, «Единая Россия» партияның депутаттар фракциязының устағҷызы Светлана Могилина
- Конституцияа алызығлар кирерге киректелчеткеннеңер пастағы сӧстерні 15 январьда Россия президентінің Федеральнай Чыылығзар айланызы тузында искебіс. 20 январьда Хазна Думазынзар «Азых ӱлгӱні тӧстеҷең алынҷа сурығларны хайығда тударын чахсыландырардаңар» тоғысчы аттығ закон проекті кирілген. Пічік хоостыра Конституцияның 22 статьязына алызығлар кирілерге кирек. Оларның читізі пӱкӱлее наа редакцияда тимнелген. Сірер хазнаның ӧӧн пічиине улуғ алызығлар киреріне кирексіністі хайди паалапчазар?
- Пастап Россияның пӱӱнгі Конституциязы 1993 чылда алылғанын паза пу тусха теере андар алызығлар кирілбеенін, 2014 чылдағы алызығлардаң пасха, хаҷан Россияа Крымнаң Севастополь хозылған, сағысха кирерге кирек. Халғанҷы алызығлар тузында алылғаны пілдісгіг. Пастағы Конституция, СССР иңзеріліп, наа хазна тӧстелчеткенде, маңзытта, хазнаны хайраллап халар пӧгіннең тимнелген. Ол туста Россияның чоннар аразындағы хайыныстарға тоғырланҷаң кӱзі дее чох полған. Піске Югославияның ӱлӱзі тимнелген, хайзын, хомзыныстығ, піс ал халбаабыс. Пӱӱнгі кӱнде Россия чоннар аразында алылчатхан хайдағ даа чарадыға теелче. Олох туста танығлығ сари пар, чоннар аразындағы хайдағ даа чӧптер пістің хазнабыстағы законнарны аспас. Хазнанаң палғалыс кибір-чозахтарнаң на пик нимес, ідӧк юридическай правозынаң кӱстіг поларға кирек. Аннаңар алызығларда чоохталча.
- Россия президент чӧптеен алызығлар нимезінең пасхалалчалар?
- Оларны нинҷе-де чардыхха чарарға чарир. Кӧзідімге, «Россия Федерациязының президенті» чардыхта ікі статья саңай алыстырылар. Пірсінде президент пол полар хазна чуртағҷыларына кирексіністер кӧзіділче, ідӧк хазнаның ӧӧн кізізінің полномочиелері алғыдылча. Пасха чардығы Федеральнай Чыылығның тоғызына теелче, халғанҷызы - орындағы пос устанызынаң паза чарғы системазынаң палғалыстығ сурығларға. Оларны прай хазна служащайларына паза табылчатхан кізілерге турғызылчатхан кирексіністер піріктірче. Піс прайзына, президенттең пасти муниципальнай служащайларға теере, пасха хазнаның граждансгвозын паза чуртаҷаң оңдайын аларға чарадылбинчатханнаңар чоохтапчабыс. Хазна структураларынзар службаа кірерге сағынчатхан хайдағ даа кізее Россиядаң пасха орында чуртирға чарадылбас.
Ідӧк полған на категорияда кізінің тоғын полар чазы кӧрілер. Кӧзідімге, Россия президентіне 35 частаң пасти сығарға чарир, олох туста ол Россияда 25 чыл тӧреміл чуртап саларға кирек; сенаторларға - 30 частаң пасти, Хазна Думазының депутаттарына - 21 частаң.
Чарғыҷыларға, тізең, тоғын полар тус 25 частаң пасталча, че ағаа специальность хоостыра пис чыл тоғын саларға киректелер.
Аннаң андар чуртағҷыларның чуртас синін чахсыландырарына теелчеткен сурығлар парча. Кӧзідімге, алызығлар ин тӧбін чал ахчазының синін пиктепчелер, ол тоғынчатхан чуртағҷылар чуртап парыбызар иң асхынах синнең тӧбін полбасха кирек. Чоохтирға кирек, ол ин пӧзік кӧзідіг. Пенсияа право ӱс оңдайча тӧстелері таныхталча - прайзына, сын оңдайнаң, тӧллернің пірге тудынызынаң. Чыл сай индексация идерін пас салып, хазна позына аны толдырарынҷа нандырығ алча.
- Адаан алызығлар сынында хазна чуртазына киректелчелер. Че хайдағ тӱзедіглер политика пӱдізін тӧстиріне пілдірте теелерлер?
- Піс кӧрчебіс наа хазна пӱдізі тӧстелчеткенін - президент устаан хазнадаң президент-парламент устапчатхан. Ол полномочиелернің чардығы пирілчеткен сылтаанда толдырылча. Парламент - Федеральнай Чыылығ - позының орнын тыытча. Ол правительство кнезіне кандидатнаң олаңай ла чарас турбас, че президент сығарған соонаң аны чарадар. Андағох оңдай теелер орынҷызына паза федеральнай министрлерге. Мының алнында пу оңдай тузаланылбаан. Ідӧк прокуратура органнарының устағҷыларын турғызары алысча. Амды аның ӱчӱн Федерация Чӧбі ле нандырар. Президент Ӧӧн прокурордаң пасти субъекттер прокурорларына кандидаттарны сығарча. Федерация Чӧбіӧк чарғыҷылар кандидаттарын чаратча - Конституция Чарғызы кізілерінең пасти республика-край чарғыларының кнестеріне теере. Олох туста президент устаанда кӱстер чардығын сыныхтағда тудары халча. Анзы пілдістіг: хазнаның хорғыс чох поларынаң палғалыстығ системаны пір кізі холында тударға кирек.
Халғанҷызы, тӧдір пазынмас чардых: Россия Конституциязы хайдағ даа синдегі чоннар аразындағы пічіктең пӧзік полары, сынап, ол право пічіктерібістең тоғыр парчатса. Андағ оңдайнаң, хазнабыстағы политика істіндегі киректерге алында теелген прай чӧптезіглер амды тоғынмастар.
- Хайди Сірер санапчазар, пу алызығлар тузында кирілчелер бе? Россия Конституциязын хайди даа алыстырарға кирек пе?
- Тархынны сағысха кир кӧрелер. Хазнабыстың иң пастағы Конституциязы 1918 чылда алылчатханда, ол хазна системазы алысчатханын кӧзіткен - пӱкӱлее монархиядаң наа хазна пӱдізіне кірчеткенін. Аннаң андархы 1924, 1936, 1977, 1993 чыллардағы алызығлар хазнадағы алызығларны кӧзіткеннер. Наа оңдайларда ӧскен тӧл СССР ниме полчатханын пілбинче, че олар пілчелер, наа Россия - кӱстіг, пос хазна. Пу чардыхты хазнабыстың ӧӧн пічиинде таныхтап саларға кирек.
- Тӱзедіглер тимнирінде регионнар араласханнарох, аннаңар пічіктің халғанҷы кӧрімі пілдірте алғым киліс парған. Конституцияа хоза танығларның ӧӧн сағызын чарыт пиріңер?
- Сынап таа, тиксі 900-че тӱзедіг кірген, олар алынҷа кӧстеглерге чарылғаннар. Пастағызы ӱлгӱ кізілеріне теелче. Хайдағ даа пастыхтың алай депутаттың пасха хан гражданствозынаң пасха, ідӧк Россия тастында пасха хан чирі банктарында счёт полбасха кирек. Ікінҷі танығ хоостыра ӱлгӱнің тоғынар оңдайы кӧзіділ парар. Аннаң андар Россияның суверенитедіне паза чирі пӱдізіне, Россия Федерациязы СССР-ның правозын алчатханына хайығ айландырылча, орыс тілі хазнаны тӧстепчеткен тіл чіли таныхталча. Олох туста чилегеліг ас саннығ чоннарның кибірліг чуртазын тилідеріне паза хайраллирына право пиктелче. Пастағызын на хырығ озаринда чир-суғҷыларыбысха хабазары киріл парған.
Наа кӧстеглер аразында ідӧк космос тилізі, ядернай тиріглерге паза саннығ технологияларға теелчеткен сурығлар пар. Ӱлгӱлернің пірге тоғынар кӧстеглері таныхтал парғаннар: ӱгредіг, чииттер политиказы, хазых хайраллирынҷа сурығларны иптирі. Пастағызын на, че уғаа хатығ, пірге нандырыға кибірліг сӧбірені арачылиры кирілче. Сӧбіре ол «иреннің паза ипчінің пірігізі» полчатханы таныхталча. Пенсия сурии чахсыландырылған - тӱзедігде индексация чылда пірдең асхынах нимес иртірілерге кирек.
- Пічік уғаа улуғ, аны чарадары ідӧк кӧп тус киректепче. Конституцияа алызығлар хайди алылча?
- Кӧрік айы тоозылғанҷа Хазна Думазы аны ӱс хығырығда алыбызарға кирек. Анаң аны регионнарның закон сығарҷаң ӱлгӱ органнары чаратча. Регионнарның 2/3 чардығы чаразарға кирек. Анаң президент пічікті Конституция Чарғызына читірче, ол аны Конституция правозына килісчеткенін паалир. Пічік сығарылған соонаң прай чон ӱн пирерінҷе тоғыс пасталча. Ӧӧн кирексініс - Россияның 50 процент азыра чуртағҷызы пічікнең чарасханы. Пу ла кирексініс толдырылза, президент чарадығ алча, хайзының хоостыра алызығлар чуртазыбысха кирілчелер. Олох туста табылған орында тоғынчатханнар тус тоозылғанҷа тоғыстарын толдырарлар. Аннаңар наа табығлар, пастыхтарның алысчатханын кӧрбеспіс.
Тиксі алза, алызығлар полғаныбысха ла теелчелер. Пістің сағыс-кӧрізібіснең Россия Конституциязына кирілер алызығларның сын полары палғалыстығ. Аннаңар, мин ізенчем, полған на сағыссырапчатхан кізі, табығ участогынзар киліп, алызығлар ӱчӱн ӱнін пирер.
Автор :
«Единая Россия» ВПП ХРО-ның пресс-службазы
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 1 |
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы