ВЛАДИМИР ШТЫГАШЕВ: «ПІСТІҢ ПІР ЛЕ ПАРТИЯ - ЧОН»
28.01.2022
Хабарлар
Хакасияның Ӧӧркі Чӧбіне - 30 чыл. Республика депутаттары пу чылның пастағы паза пайрамнығ сессиязына чыылысханнар
26 ЯНВАРЬДА ӦӦРКІ ЧӦП ПАЙРАМНЫҒ СЕССИЯЗЫН ИРТІРГЕН. 30 ЧЫЛ МЫНЫҢ АЛНЫНДА, 1992 ЧЫЛНЫҢ ЯНВАРЬЫНДА, ХАКАС РЕСПУБЛИКА ӦӦРКІ ЧӦБІНІҢ ПАСТАҒЫ СЕССИЯЗЫ ИРТКЕН. ЧЕ ХАЙДИ ТІПЧЕЛЕР, ПАСТАП - ТОҒЫС, АНАҢ НА ӰЛӰКӰН. ІДИ ДЕПУТАТТАР ПАСТАҒЫЗЫН СЕССИЯНЫҢ КӰН СУРИИНЗАР КИРІЛГЕН СУРЫҒЛАРҶА ТОҒЫНЫБЫСХАННАР, СЕССИЯ СООНАҢ, ТІЗЕҢ, ӦӦРКІ ЧӦПКЕ 30 ЧЫЛ ТОЛЧАТХАНЫНА ЧАРЫДЫЛҒАН ПАЙРАМНЫҒ ЧЫЫЛЫҒ ИРТКЕН.
НАА ЧЫЛНЫҢ ПАСТАҒЫ СЕССИЯЗЫ
Сессияның тоғызын Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев асхан. Ол наа чылның пастағы сессиязында 50 депутаттаң 45-і араласчатханынаңар искірген. Кем-де ағырчаттыр, кем-де командировкада осхас. Пір депутат видеопалғалысча парламент тоғызында араласхан. Сессияда ідӧк Хакасияның пазы Валентин Коновалов, республика правительствозы кізілері араласханнар.
Пастағы сурығларның санында «Хакас Республикадағы бюджет тоғызынаңар паза бюджеттер аразындағы хайызығлардаңар» законзар алызығлар кирері ӱзӱрілген. Хайди чарытхан Хакасияның финанстар министрінің тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков, анзы, законзар алызығлар кирбин, республика бюджедінең ахча позыт турарға оңдай пирер. Чоох - коронавирус профилактиказынаң паза пу чуғынҷах ағырығнаң кӱрезерінең палғалыстығ мероприятиелер иртіреріне ахча чапчаң позыт турардаңар. 2020-2021 чылларда пу кӧстеглерге ахча позыдарын федеральнай закон чаратхан полза, пу чылдаң сығара андағ тӧстег чоғыл осхас. Таныхтирға кирек, амғы туста Хакасияда эпидемиология кирее сидіксіністіг полып халча, «омикрон» наа штамм хай-хай табырах тарапчатханы сылтаанда.
Ідӧк кирілчеткен алызығлар спонсор полызии чіли кірген ахчаны чапчаң тузаланысха кирерге оңдай пирерлер. Хакасия правительствозы паза РУСАЛ компания аразында пірге тоғынардаңар иділген чӧптезігҷе республика бюджедінзер социальнай объекттерні тыхтирына, оборудование аларына кӧстегліг ахча кірче. Ол ахчалығ полызығ ӧӧнінде чыл ортызында кірчеттір: июнь-июльда. Ахча кіргелекке, тізең, аны муниципалитеттер аразында ӱлестірерге чарабас. Андағ оңдайнаң, муниципальнай пӱдістернің тыхтағ тоғыстарына марығ иртіреріне, контракттар идеріне паза тоғыстарны толдырарына уғаа ас тус халча. Амды ол ахчаны, чӧптезіглерге тӧстеніп, олар ӧӧнінде чылның пастағы кварталында иділчелер, ӱлестір турарға чарадылар. Депутаттар законны пӱкӱлее пастағы паза ікінҷі хығырығда алыбысханнар.
Ӧӧркі Чӧп ідӧк пір наа законны ӱзӱрген - «Хакас Республиканың хазна организацияларынаң сыххан ӧкіс палаларны паза іче-пабазының хайии чох халған палаларны интернат соонаң хайығда тудардаңар». Закон проектінең Хакасияның ӱгредіг паза наука министрі Лариса Гимазутина таныстырған.
Министрнің таниинаң, пу закон ӧкістерні интернат соонаң хайығда тударынча, оларға чуртасха кӧнігерге полызарынча полномочиелерні паза пу кӧстегче тоғынар оңдайны тыыт салар. Пӱӱнгі кӱнде организацияларның специалисттері, хайдаң ӧкіс палалар сыххан, ол тоғысты ідӧк тее толдырчаттырлар. Че ол тоғысты прай саринаң чарытчатхан пічік чоғыл осхас.
- Пу наа закон, хайзы ӧс парған ӧкіс палаларға чуртасха кӧнігерге полызар, - закон проектіне хабазып, таныхтаан , Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев. - Ӱгредіг алай армия соонаң оларның айланҷаң чирі чоғыл нооза. Хайдар кірерге оларға? Аннаңар ӧкістерні интернат соонаң хайығда тударын законнаң тыыт саларға кирек.
Ӧӧркі Чӧп депутаттары наа законны пір ӱннең пастағы хығырығда, законны ам даа ӱзӱрерге паза тӱптестірерге киректелчеткеннеңер, алыбысханнар.
Хайығ тартхан сурығларның пірсі «Атмосферадағы киині хайраллирынаңар» Хакас Республика Законынзар алызығлар кирердеңер» закон проекті полған. Хакасия пазының орынҷызы Юрий Курлаев, закон проектінҷе чоох тудып, амғы туста республикада кии тың пуртахталчатханын таныхтаан. Республика чуртағчыларының 60 %-і кірліг алай уғаа тың кірліг киинең тынчаттыр. Кии ӧӧнінде промышленность объекттері, иргі котельнайлар паза чирдегі тураларның пестері ыстатчатханы сылтаанда кірлелче осхас. Аннаңар республика правительствозы хоза экология кирексіністерін кирерге чӧпнең сыххан.
- Кирілчеткен алызығлар киизер пуртах ниме-ноо позыдылчатханын хызырарға, Хакасиядағы киині чахсыландырарға кӧстелген, - искірген Юрий Курлаев. - Олар пасха субъекттернің, Ставрополь, Приморскай крайларның, Нижегородскай областьтың паза Бурятияның, закон сығархаң опыдына тӧстеніп тимнелгеннер.
Закон алылған соонаң хоза экология кирексіністерін Хакасия правительствозы ӧнетін чарадығ алып кир турар. Че ол чарадығ пастап Хакасияның юстиция министерствозынаң паза прокуратуразынаң кирек чӧптезіглерні иртер осхас.
Ӧӧркі Чӧптің экологияча, чир-чайаан ис-пайынча паза чир-чайааннаң тузаланарынҷа комитедінің кнезі Валерий Старостин закон проектінҷе читіре тоғыныбызарға киректелчеткенін таныхтаан. Аның искіриинең, пу тӱзедіглерҷе тоғысчы ӧме чыылығ иртірген, монополиядаң тоғыр служба тӱзедіглердең тоғыр полтыр. Пасхазының даа ікінҷілестер пар осхас. Кӧзідімге ол Бурятияны ағылған, хайда киині хайраллир ӱчӱн, кічіг пос киреенең айғасчатханнарға хысхы туста хара таснаң тузаланарға чаратпин сыхханнар.
Аннаңар закон проектін пастағы хығырығда ла аларға, хоза тоғынарға, прай кирексіністіг сариларның, ол санда идінҷектернің, ӱндезіглерін истіп аларға чӧпнең сыххан. Ӧӧркі Чӧп анзынаң чарасхан, закон проекті пастағы хығырығда ла алылған. Владимир Штыгашев 20 февральға теере кирек ӱндезіглерні чыып аларға паза тӱзедіглерні тимнеп саларға чахығ пирген.
Пу сессияда ідӧк, «Хакас Республикада чуртағҷыларның хазиин хайраллир сферадағы алынча хайызығларны оңдайлирдаңар» законзар алызығ киріп, «хызыл зоналарда» (ковиднең ағырчатханнарнаң) тоғынчатхан имнег тоғынҷыларына регионның хоза тӧлеглерін узарадыбысханнар. Іди ковиднең ағырчатханнарнаң тоғынчатхан имнег тоғынҷыларына ол хоза ахча 2022 чыл тоозылғанча тӧлелер.
Сессияның халғанҷы сурығларының пірсі «правительство чазы» полған. Пу хати ол Хакасия правительствозы 2019 - 2021 чылларда ӧкіс палаларға, іҷе-пабазының хайии чох халған палаларға паза андағлар санына кірчеткеннерге чурт пирерінче хайдағ тоғыс апарғанына чарыдылған.
Хакасияның ӱгредіг паза наука министрі Лариса Гимазутинаның искіриинең, 2022 чылның 1 январьына республикада 2864 ӧкіс пала (14 частаң улуғ, хайзының чурт алар правозы пар) санға алылған. Пір муң азыра ӧкістің чарғы чарадии пар. Аны хоостыра республика оларға чурт пирерге кирек. Че анзына 4 миллиард салковай киректелче.
- 2021 чылда 328 ӧкіс пала санға алылған, 2020 чылда - 326, 2019 чылда - 368, - таныхтаан ӱгредіг министрі. - Чарыда чоохтаза, республикада кӱннің сай ӧкіс пала ілезіне сығарылча.
Халғанҷы ӱс чыл аразына ӧкістерге 664,5 миллион салковайға чурт алылтыр - 470 квартира. Олох туста чурт кирексіпчеткен ӧкістер саны пу ӱс чылға 1 муң азыра (хайзыларының чарғы чарадии пар) пол парған.
Лариса Гимазутина сан пиріс тузында ноға ӧкіс палаларға чурт пӱдіреріне пірее муниципальнай пӱдістерге ахча сала кӧп, пасхазына сала ас позыдылчатханын чарытхан.
- Ол ӧкіс палаа турғызылған чурт синінең палғалыстығ, - чоохтаан ол. - Кӧзідімге, Асхыс аймаанда ол син 33 квадрат метр турғызылған, Ағбанда - 20 квадрат метр. Окістерге чурт синін муниципалитет позы турғысча.
Ідӧк хайзы муниципальнай пӱдістер пу кӧстегче позыдылчатхан ахчаны толдыразынаң даа тузаланчалар, хайзы, тізең, аймах сидіксіністер сылтаанда сыданминчаттыр. Че ирткен чылда, тиксі алза, позыдылған ахчаның 98 %-і тузаланылтыр.
Паза Лариса Гимазутина Хакасия пазының адына Шира аймаа пазы Сергей Зайцевтің ӧкіс палаларға алынча чурт пӱдірердеңер чӧптіг айланызы кіргенінеңер искірген. Хакасия правительствозы, пу кӧстеге улуғ ахча киректелчеткен полза даа, удур парарға тимде осхас.
Ӧӧркі Чӧп, сан пирісті санға алып, чарадығ алған.
- Окістерге чурт пирерінҷе тоғыс, тиксі алза, чахсылан сыххан. Че олох туста ол тоғысты тыыдарынҷа алынҷа чӧптер пар, - салтарлар идіп, таныхтаан Владимир Штыгашев. - Оӧн сидіксіністер чурт паазынаң паза позыдылчатхан ахча толдыразынаң тузаланылбинчатханынаң палғалыстығ.
ПАЙРАМНЫҒ ЧЫЫЛЫҒ
Сессия соонаң Хакас Республиканың Ӧӧркі Чӧбіне 30 чыл толчатханына чарыдылған пайрамнығ чыылығ ирткен. Чыылығ «Чоннаң табылғаннар» фильм кӧзідиинең пасталған. Пу фильм Ӧӧркі Чӧптің тархынын, аның тоғызын чарытча.
Владимир Штыгашев, пайрамнығ чыылығны азып, Ӧӧркі Чӧптің прай хығыртығлары депутаттарына, Ӧӧркі Чӧп аппарадының тоғынҷыларына паза ветераннарына алғызын читірген паза пайрамнаң алғыстаан.
- Ӧӧркі Чӧптің пайрамынаң прай чир-суғҷыларыбысты алғыстирға кирек,- теен 30 чыл изере Ӧӧркі Чӧпнең устапчатхан Владимир Штыгашев. - Ӧӧркі Чӧптің пастағы хығыртии депутаттарын тапханы паза 29 январьда 1992 чылда пастағы сессияны иртіргені Хакас Республика тӧстелгенінең ӱзілбес палғалыстығ нооза.
Ӧӧркі Чӧптің пастағы хығыртиинда 100 депутат полған, соонаң - 75, амды - 50. Пу 30 чылға Ӧӧркі Чӧпте 300 артиинаң депутат, тоғынып, парламент школазын ирткен. Паза Ӧӧркі Чӧп мынӌа тус аразына 2500-че закон ал салған.
- Уғаа улуғ тоғыс иділ парған. Законнарны тимнеп паза алып, Ӧӧркі Чӧп хаӌан даа халых чонның кирексіністеріне, табығчыларның сурыныстарына паза айланыстарына тӧстенген паза тӧстенче, - таныхтаан Владимир Штыгашев. - Мин хаҷан даа санаам паза санапчам: «Пістің пір ле партия"- табығӌылар».
Ӧӧркі Чӧп депутаттарын ідӧк Хакасия пазы Валентин Коновалов алғыстаан.
- Аарлығ депутаттар, правительство паза позымның адынаң сірерге прайзыңарға алғызым читірчем, пірге тӱзімніг тоғыс ӱчӱн, хайзын піс кӱннің сай республикаа, аның чуртағӌыларына туза ағылар кӧстегнең апарчабыс, - теен республика пазы. - Ӧӧркі Чӧпке наа чидіглер алғапчам, депутаттарға - пик хазых, сӧбіреде часка!
Хакасияның Ӧӧркі Чӧбі адына алғыстастарын Хызылчар крайының губернаторы Александр Усс, Тыва Республика Ӧӧркі Хуралының кнезі Кан-оол Даваа, Алтай Республика Хазна Чыылии-Эл Курултайының кнезі Артур Кохоев, Россия Федерациязының пасха даа субъекттерінің закон сығарӌаң органнарының кнестері, Хазна Думазының Хакасиядаң сығара депутады Сергей Сокол, республиканың хазна структураларының паза істеніс ӧмелерінің устағӌылары ысханнар.
Пайрамнығ чыылығда Ӧӧркі Чӧп депутаттарын паза аппарат тоғынӌыларын хазна сыйыхтарынаң, Аарластығ паза алғыстастығ
пічіктернең таныхтааннар.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде