ЧИР-СУҒҶЫЛАРНЫ ЧАҒЫННАТЧАТХАН ӰЛӰКӰН
Чыл пазы. 30 мартта Хызылчардағы чир-суғӌыларыбыс хакас чонның ӱлӱкӱнін - Чыл пазын - алғым таныхтадылар.
СОЦИАЛЬНАЙ СЕТЬТЕРДЕ САНҒА АЛЫЛҒАН ЧУРТАҒӋЫЛАР РОССИЯНЫҢ АЙМАХ-ПАСХА ГОРОДТАРЫНДА ЧУРТТЫҒ ЧИР-СУҒҶЫЛАРЫБЫС ТӦРЕМІЛ ЧЫЫЛЫС ТУРЧАТХАННАРЫНАҢАР ПІЛЧЕЛЕР. ІДӦК ОЛАР ЧЫЛ ПАЗЫН ЧЫЛ САЙ ӰЛӰКӰННЕП ТУРЛАР. ХЫЗЫЛЧАРДАҒЫЛАР ЧЫЛ ПАЗЫН ТАНЫХТИРҒА ІСТЕНІС ПАЗА ЫНАРХАС ӦРГЕЗІНДЕ ЧЫЫЛЫСЧАЛАР. ПӰӰЛ ОЛ 30 МАРТТА, СУББОТАДА, АЛҒЫМ ТАНЫХТАЛҒАН. ӰЛӰКӰННІ ХЫЗЫЛЧАРДАҒЫ ЧИР-СУҒҶЫЛАРЫБЫСТЫҢ «ХАДА» ПІРІГІЗІ ИРТІРЧЕ. АНЫҢ КНЕЗІ - ВАСИЛИЙ ТАШТАНДИНОВ. ПІРІГІСТЕ ЧИИТТЕР ПӦЛИИ ПАР, АННАҢ МАРИНА ЧУГУНЕКОВА УСТАПЧА.
Хызылчар городта чурттығ чир-суғҷыларыбыс паза аалҷылар, чоохтирға кирек, ол хакастар ла нимес, ідӧк пасха чоннар кізілері, ӧрге туразының алнында чыылысханнар. Анда Игорь Пакачаков Валентин оолғынаң хада, От инені азырап, Ӧӧркі чайааннардаң чахсы чуртас сурап, чыылысхан чонны аластааннар. Анаң прайзы ах хазыңа ӧңніг чаламалар палғаан. Чыл пазының ӧӧн кибірлері иртірілген соонаң аалҷыларны ӧргенің ікінҷі хадылынзар хығырғаннар. Анда чуртағҷыларға чайаачы тоғыстар кӧзідии, талғаннаң тимнеен татхыннығ тоғылағастар, айран паза хан тимнелген.
Кӧзідіге Сибирьдегі искусство хазна институды студенттерінің чайаачы тоғыстары сығарылтыр: Николай Марткачаковтың, Эльвира Чанкованың паза Пиксен Ултургашевтің. Кӧзідігдеңер чоохтаан от кӧк хакас кӧгенектіг чиит оол. Ол Асхыс аймаандағы Ӱс чул аалның чуртағҷылары Эдуард Борисович паза Занета Ананьевна Ултургашевтернің оолғы Пиксен полтыр. Чиит кізі, Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназияны тоозып, Хызылчарда скульпторға ӱгренче. Пӱӱнгі кӱнде Пиксен - пизінҷі курста. Кӧзідіге ол ікі тоғыс сығарған: салғанахтығ хысты паза ханаттығ парысты. Пиксен чайаачы узын Олег Витальевич Гриневтың мастерскойында таптапча. Институтты тоосса, армия службазын иртерге пӧгінче, анаң істеніс чолы пасталар. Хайда? Чиит оол аннаңар ам даа сағынча.
Мин аннаң чоохтас турчатханымда, аалҷылар пастырғаннар. Пірсі столдағы хоостарны кӧрчеткен, пасхазы - скульптураларны. Оларның аразында Юрий Михайлович Асочаков полған. Улуғ частығ кізіні оолғы ӱдес килтір. Асхыс аалда тӧреен-ӧскен ирен 1969 чылдаң Хызылчарда чуртапчаттыр. Шина заводында .40 чыл істен салтыр. Амды тынағда. Ӱс пала ӧскір салған. Оолғынаң хада пір хызы Хызылчарда чуртапчалар, ікінҷі хызы - Асхыста. Чыл пазына тӧреміл кил парча.
Паза пір ирен Валерий Васильевич Кинзенов Хызылчардағы «Хада» чир-суғҷылар пірігізі иртірчеткен мероприятиелерде полған на сай араласчаттыр.
- «Хада» пірігіс чахсы тоғынча, устағҷызы Василий Таштандиновтың кӱстенчеткені кӧрінче, - таныхтаан Валерий Васильевич. - Тынағ кӱннерінде хакас тілі кружогы апарылча. Ирткен тынағ кӱннерінде чиит хыстар аразында абахайлар мариина пастағы таллағ ирткен. Кӧрерге кил парғамох. Мындағ мероприятиелер иртірілчеткені чахсы, хакас чоныбыс танысча, тоғазып, тылаас-хабарларнаң ӱлезіп алча. Ӱр ниместе Виктор Коков ӧӧн матырны толдырчатхан «Апсах паза талай» ойын турғызылған. Ойынына морсынғам. Хандыра.
Валерий Васильевич Ағбан пилтірі аймаандағы Пӱӱр пилтірі аалда тӧреен-ӧскен. Хызылчардағы политехническай институтты тоосхан. Хакасияда пір-ікі чыл чуртап алып, Хызыл-чарзар айланған. Іди ол 1984 чылдан сығара пу городта. Тынаға чит парған даа полза, ирен тоғыс чох одырбинча. Валерий Васильевич пір орында ӱр одыр полбаан, таныстарын кӧріп, изеннезерге маңзыраан.
Таныхтирға кирек, Хызылчарзар Чыл пазына Хакасиядаң даа кізілер килтір. Піреезі, тізең, ӱлӱкӱнде поларға килізер тіп сағынмаан даа. Андағ кізілернің пірсі Светлана Николаевна Сайборакова полған. Ипчі Хызылчарзар Таштып аймаандағы Ибіг аалдан килген. Хызы ӱр нимеске кічіг палазын кӧрерге хығыртыр. Чыл пазына пар килерге аны чеені Ирина Аева чӧптеп алған. Позы ол Асхыстаң. Национальнай гимназияны тоосхан соонаң ӱгретчілер институдынзар ӱгренерге кірген, амды 4-ҷі курста ӱгренче. Ирина ідӧк абахайлар мариинда араласча. Аның кӧрізінең, чон ӱлӱкӱннері паза аймах мероприятиелер пос чирінең, культуразынаң чағыннатчалар.
Ӧткін чир-суғҷыларыбыс Чыл пазына ибіре сағынып тимнентірлер. Олар кічіг-улуғларға чапсых паза хынығ ӱтертістер тимнеп салтырлар. Кічіг аалҷыларға алынҷа пулуңда стол турғызылған. Олғаннар сах андох сырлаҷаң хоостарға паза ӧңніг карандаштарға чапсынғаннар. Улуғларға паза чииттерге ойыннар тимнелген. Олар мелей тастасханнар, Хакасиядаңар пілістерін сыныхтааннар. Чир-суубыстың тадиин сағысха кирерге полысхан чоныбыстың ас-тамаа. Ӱлӱкӱннеңер сағыстар, тізең, сағыста ла нимес, ідӧк сомда халадыр. Кізілер, хакас ибнің сын кӧрімін читірчеткен килкім хоос алнында турып, сомға хынып суурынчатханнар. Аннаң хости чон кип-азаана чазанған хыснаң оолның хоостары тимнелтір. Омалары орнына - ӱт. Іди хакас кӧгенеен кис-пеен кізілер пір-ікі ле чазанҷыхтығ турыбысчатханнар, сомға суурарға тимде арғыстарына кӱлін пирчелер - сом тимде. Че ӱлӱкӱннің иң хынығ тузы концерт залында сағаан.
Полған на кiзi ӧңнiг чаламаны хазыңа палғап, чазыт сағыстары толзын тiп сағынча
Чир-суғҷыларыбыстың ӧрінізіне ӱлӱкӱнге оларға хандыра сыйых тимнелген: Герман Танбаев устапчатхан «Хайҷы» кӧглер студиязының концерті. Студияның араласчылары «Хабар» газетаның хығырығҷыларына чахсы таныстар. Таныхтирға кирек, чылдаң чылға оларның саны хозылып одырча. Герман Гаврилович чииттерге дее, улуғларға даа ырлир кӧңнілерін паза чайаачыларын тилідерге полызарға тимде. Хызылчардағылар чир-суубыстаңар, хыныстаңар сарыннарны паза ыр-тахпахтарны хынып искеннер.
Чоохтирға кирек, хонҷых регионда ӱгренчеткен чииттер чайаачы киректерге тус таапчаларох. «Алтын чон» ӧме теелбектерінең, Амыр Кидиеков, хомыснаң ойнап, концертті чазирға чахсы полысханнар. Чыылған чонны хакастарның Наа чылынаң Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозының, Хызылчар крайы правительствозының паза халых пiрігістерінің кізілері алғыстааннар.
«Хада» чир-суғҷылар пірігізінің кнезі Василий Таштандинов ӱлӱкӱнні иртірерге полысхан арғыстарын таныхтаан, ол санда иң ізестіг полысчызы, хада хонғаны Юлия Кочитаеваны. Ідӧк пірігістің тоғызында ӧткін араласчалар Наталья Сазанакова паза Регина Ахпашева. Пірігісте 35 кізі саналчаттыр. Василий Борисович алынҷа алғыс сӧстерін чир-суғҷылары адынаң «Хайҷы» студияа читірген. Олар ӱлӱкӱнні уламох пайытханнар паза чир-суғҷыларыбыстың кӧңнін толдырғаннар.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |