АДА ЧИРІМ - АЙДАС ЧИР
21.05.2019
Хабарлар
Артисттер, ӱлӱкӱнні пайрамни азып, араласчыларны чылығ сӧстернең удурлапчалар
Ӱлӱкӱн. Асхыста С.З.Карамчаковтың адынаң спорткомплекс чазызында аймах синінде олғаннарның Тун пайрамы ӱлӱкӱннелген. Ол фестиваль оңдайынаң ирткен.
Ӱлӱкӱнге илееде чон чыылыс парған, ӧӧнінде палалар. Спорткомплекстің кӧк чазызында аймах ӧңніг торғы кӧгенектіг олғаннар чахайахтар чіли кӧрінчеткеннер. Оларның ӧтіг хатхырызы пайрамның ӧӧн кӧӧ полған тиирге чарир. Кӱннің чылығ сустары даа палаҷахтарнаң хада ӧрінчеткенге тӧӧй полған. Асхыста айас кӱн турған полза, ибіре хара пулуттар чӱс чӧрчеткеннер.
Кибір хоостыра кічіглернің Тун пайрамы Асхыс аймаандағы школалар ӧмелерінің чӧрімінең азылған. Национальнай кип-азахтығ, ачых-чарых кӧңніліг араласчылар ӧңніг чахайахтарнаң паза шарларнаң чыылыс парған чонны удурлааннар. Чӧрім тузында полған на школаның чидіглері адалған. Аны исте, сизінчезің, Асхыс аймааның махтанхаң нимезі пар. Кӧрігҷілер алнынҷа 20 школаның ӱгренҷілері паза ӱгретчілері ирткеннер. Мында Ис пилтіріндегі, Таштып пилтіріндегі, Чоғархы Асхыстағы, Кызластағы паза пасха даа школалар полғаннар. Кӧрігҷілернің кӧбізі мындағ чӧрімнің сині чылдаң чылға ӧзіп одырчатханын таныхтаан.
Фестиваль араласчыларын паза аалҷыларын удурлап, Асхыс аймаа пазының орынҷызы Роман Чугунеков пайрам чиит тӧлні пос тілін, культуразын паза кибірлерін пілерге кӧніктірчеткенін таныхтаан. Аның сӧстеріне хозылып, пу мероприятиенің улуғ тузазынаңар чоохтааннар Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Нина Челтыгмашева, республиканың ӱгредіг паза наука министерствозының ӧӧн специализі Анна Танбаева.
- Чонның ӧзені тӧстелче аның кип-азаанаң, ӱлӱкӱннерінең, тілінең, ас-тамаанаң Кізі аны кічігдең ала пазында прай сииртіп одырчатса, ол позын хаҷан даа мин хакаспын тиир, - араласчыларзар айланған Анна Антоновна.
Футбол ойнаҷаң кӧк чазыдағы ӧӧн сцена ибіре хакас ибіҷектер турғызылғаннар. Полған на школа позының чуртын тимнеп килтір. Мағаа Пилтірдегі 1№ школаның ибіҷегінде пол килерге оң полған. Мында мині тура ээлері, хакас тілі паза литература ӱгретчізі Галина Константиновна Тюкпиекова ӱгренҷілерінең хада, чылығ удурлааннар. Олғаннар кибірлер мариина тимненчеткеннер. Олар килінні наа чуртха кирчеткен кибірні ойын оңдайынаң турғыс салтырлар.
- Пістің школада ӧӧнінде орыстар, че, андағ даа полза, чыл сай прай марығларда араласчабыс, - теен Галина Константиновна. - Хакас тілін чахсы пілбинчеткен олғаннарнаң сала сидік, аннаңар марыға иртеезін тимненіп пастапчабыс. Че пос тілінең матлама чоохтасчатханнар парох - ол Вова Чебодаев. Минің ӧӧн полысчым. Пӱӱнгі артисттерім - Артур Боргояков паза Дима Торбостаев.
Мындох ырах ниместе Таштып пилтіріндегі школаның ибіҷегі орныххан. Анда мині школа ӧмезінің пай столлары хайхатхан. Пастағы стол сӱттең тимнелген ас-тамахха пай полған полза, ікінҷізі ит аймаанаң чапсытхан, аймах-пасха оңдайнаң тимнелген иттер столға сыыспинчатханнар. Іпектер санын даа санап полбаадағ, олар татхыннығ чызынаң кізі хайиин тартчатханнар. Тӧртінҷі столында чірчелерге аймах-пасха чей урыл партыр.
- Тиксі 101 аймах чей санап салғабыс, прайзы олар чоныбыс ісчеткен чейлер, - тіпче Таштып пилтіріндегі школаның устағҷызы Светлана Табурчинова. - Столларны саларға школа тоғынҷылары, іҷе-пабалар полысханнар. Іди полған на столға 100 азыра аймах ас-тамах тимнирге сіренгебіс.
Полған на ӱгредіг учреждениезі, кибірліг ибіҷеен кӧзідіп, аалҷыларны пай столларынаң удурлааннар, мындох кибірлернең таныстырып, пос холынаң иткен ниме-нооларына махтанғаннар. Таныхтирға кирек, полған на кӧзідігні чарғыҷылар алынҷа номинация хоостыра паалааннар.
Пу тусха ӱлӱкӱн хыызында парчатхан. «Ай сілии» абахайлар марии чыл сай илееде кӧрігҷі чыып алча. Пӱӱл, тізең, араласчылар даа кӧп полған. Пірсі пірсінең кеен. Араласчылар аразында Ис пилтірінің абахайы Мария Жигулинаны таныхтирға кирек. Ол 2016 чылда пу марығда чиңіс тутхан, пӱӱл, тізең, «Ай сілии» атха турысчатханын пазох киречілирге килген. Чоғархы Асхыстағы хызыҷахтар Айсіли Сунчугашеванаң Алина Чанкова мындағ марығда пастағызын на араласханнар. Сцена кистінде оларның ӱчӱн музыка ӱгретчізі Ольга Сунчугашева «ағырчатхан».
- Олғаннарның Тун пайрамына піс прай ӱгренҷілерні ағыларға сіренчебіс. Прайзы полбаза, 80 %-ін ағылчабыс. Пу ӱлӱкӱнні пілзіннер, кибірлерібісті улуғлазыннар, - таныхтаан Ольга Александровна.
Апчинайдағы ӱгренҷілер Анна ЧУЧУНОВА, Тимур ПАТАЧАКОВ, Яна ЧЕБОДАЕВА аалҷыларны удурлирға тимделер
Пасха сценада тахпахчылар чыылысханнар. «Айтыс» араласчыларының кӧглері ырахтынох истілчеткен: «... Ада чирім - айдазах чир, алып, кӱлӱк чоныма пай. Ада палазы ай чіли позым, аарлығ чоныма тахпах салим!» Іди 9 частығ Аселяҷах тахпахтаан. Ніске, нымзах ӱнінең, матлама хакас тілінең ол прай кӧрігҷілернің хайиин тартхан. Тудынчатханынаң, тізең, сын артист! Аннаңар іҷезі Ирина Боргоякова хызыҷаа ӱр ниместең сценаа сығарға пастаан теені улам на чапсытхан. Итсе-де, пайрам тузында прай даа марығларда наа «чылтызахтар» сығысханнар. Анзынаң олғаннарның Тун пайрамы хынығ паза аарлығ.
Пайрам тузында аймах кӧрімніг марығлар ирткеннер. Оларның полғанында ла чиңісчі табылған. Хайди чарғыҷылар таныхтааннар, марығлар араласчылары кӧп полған, прайзы кӱстіг, аннаңар хай пірее марығларда ікілер дее чиңісчінең таныхталған.
Таныхтирға кирек, Асхыс аймаанда кічіглернің Тун пайрамы хас-хаҷаннаң иртірілче. Пастап ол аалдағы школаларда иртчең, анаң аймах, республика синінде таныхтал сыххан. 2010 паза 2012 чылларда, ЮНЕСКО проектіне кіріп, пайрамналған. Пӱӱл ол «Сибирьдегі чоннарның тіллерін паза культураларын хайраллиры паза тилідері» III наука-практикалығ конференция хоостыра ирткен. Аннаңар ӱлӱкӱнде США-даң, Москвадаң, Тувадаң, Улан-Удэдаң паза пасха даа чирлердең килген аалҷылар полғаннар.
- Пайрам кӧңніме тың кірді. Олғаннар сарнасчалар, теелбектенчелер, че иң ӧӧні хакас тілінең чоохтасчалар. Аннаңар пу пайрам уғаа чахсы паза тузалығ мероприятие. Хакастарның культуразы уғаа пай, аны хайди даа хайраллап халарға кирек. Кӧрген нименең чӧпсіндім. Тоғыстағыларға аннаңар хайди даа чоохтирбын, - сағыстарынаң ӱлескен филология наукаларының докторы, профессор, Кемеровтағы хазна университедінің стилистика паза риторика кафедразының устағҷызы Людмила Араева.
Автор :
Екатерина ИНДЫГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы