АБАЗАДАҒЫЛАР АЛЫЗЫҒЛАР САҒЫПЧАЛАР
26.04.2019
Хабарлар
Рудниктің ӧӧн директоры Виталий МИХЕЕВ республика пазы
Валентин КОНОВАЛОВХА шахтадағы тоғысты чарытча.
Тоғыс чорығы. Хакасия пазы Валентин Коновалов тоғыс чорығынаң Абаза городсар чӧр килді. Хосхар айының 23-ӌі кӱнін ол тиксі пу городха чарытхан тиирге чарир.
ПРЕДПРИЯТИЕ ТИЛІЗІ ГОРОДХА ІЗЕНІС ПИРЧЕ
Хакасия пазы Валентин Коновалов тоғысты Абазадағы рудниктең пастаан. Анзы тиктең нимес. Абаза городтың чуртас-экономика тилізі рудниктің тоғызынаң пик палғалыс парған. 2014 чылдаң пасти, хаҷан тимір-тис концентрадына паалар тӱс сыххан, рудниктегі сидіксіністер тиксі городха теелгеннер. Пу чылларға городта чуртағҷылар саны хызырыл парған, орындағы бюджеттің парыстары синген, ахча город кирексiністерін толдырарға чидіспинібіскен. Харын, республика ӱлгӱлері Абазадағы чалғыс килкім предприятиені хайраллап халар оңдай тапханнар. Хакасия пазы Валентин Коновалов, «Абазадағы рудник» ООО-ның устағ-пастаанаң чыылығ иртіріп, предприятие Абазаға ла нимес, ідӧк тиксі республикаа киректелчеткенін таныхтаан. Чоохтирға кирек, пӱӱнгі кӱнде предприятиенең Виталий Михеев устапча. Наа устағҷы рудниктің пӱӱнгі тоғызынаңар паза тилир оңдайларынаңар искірген.
- Рудник 1957 чылдаң сығара тоғынып пастаан, 1962 чылға теере чир ис-пайы азых оңдайнаң анылған, - предприятиенің тархынынаң искірігні пастаан Виталий Михеев. - Пӱӱнгі кӱнде рудникте шахта, руданы пайытчатхан фабрика паза тоғысты тӱзімніг апарарына киректелчеткен хоза пӧліктер тоғынча. Пӱӱл піс 1,9 миллион тонна анирға пӧгін турғысчабыс. Руда 43,5 проценте тимір-тиске пай. Анылған концентрат «ЕВРАЗ-ха» садылча, хайзы аны пайытхан соонаң тилекей рыногында сатча.
Чоохтирға кирек, предприятиеде 630 тоғынҷы істенче паза нинҷе-де кізі алынҷа чӧптезіг хоостыра тоғынча.
- Уғаа кӱстенҷік, тіспен кізілер. Предприятие «ЕВРАЗ-таң» сығыбысханда, олар халғаннар, уламох кӱстеніп тоғынғаннар, - махтаан тоғынҷыларны устағҷы. - Амды киректерібіс чахсыланча. Чал ахчазынҷа ӧдістер чоғыл, ортымах чал ахчазы 36 муң салковайға тиңнелче. Ирткен чылда наа техника алылған. Пӱӱл паза пір техника комплексы аларға пӧгін тутчабыс. Че прай пу сағыстарны сірернің, Валентин Олегович, паза правительствоның полызии чох чуртасха кирерге сидік поларҷых. Ӧӧн сидіксініс - ол налогтар. Сірер чӧптескен сылтаанда налог службазы піске удур парарға тимде. Абазадағы рудникті банкрот полдыртары тохтадылар.
Чыылығда ідӧк администрация устағҷызы Богдан Павленко, республиканың экономика тилізі министрі Николай Евдокимов паза Абаза город пазы Валентина Филимонова араласханнар.
- Сынап таа, предприятием хайраллап халарынӌа улуғ тоғыс иділ парған, - хоза чарытхан Николай Евдокимов. - Ис-пайлыг орында 2029 чылға теере ӱзігі чох тоғынарға чарир. Налог службазы предприятиенің тилир оңдайларын кӧрчеткені паза ағаа удур парчатханы чахсы.
Рудник устағ-пастаа республика пазы Валентин Коноваловты чир алтында тимір-тисті анирынча тоғыстар хайди парчатханын кӧрерге паза тоғынҷыларнаң чоохтазып аларға шахтазар тӱзерге хығырған. Устағчылар пастап лифттіг 95 синзер тӱскеннер, аннаң сығара тоғыстар апарылчатхан орынзар чазағ парғаннар. Республика пазы предприятие тоғынҷыларынаң хада чоохтазып алған паза оларның тоғыс оңдайларын паалаан.
ГОРОДХА - ӦНЕТІН ОҢДАЙЛАР
Таныхтирға кирек, республика пазынаң пасха Абаза городсар полған на министерство-ведомствоның устағҷызы алай орынҷызы килген, олар кӧстегліг учреждениелерде пол килгеннер, тоғынҷыларнаң тоғасханнар. Обед соонаң Хакасия пазы устаанынаң республика правительствозының чорыхтағы чыылии ирткен. Чыылығ пайрамнығ киректең пасталған. Валентин Коновалов Абаза город пазы Валентина Филимоноваа Хакасия правительствозының Аарластығ пічиин читірген. Валентина Николаевна кӧп чыл кӱстеніп, прай пілізін салып тоғынча. Абаза пазына табылғанда, город чуртазын чахсыландырарынҷа ӧткін тоғынчатханы кӧрінче.
Правительство чыылии пӱӱнгі кӱннің ӧӧн сурығларынаң пасталған: суғ тазары паза ӧрттер сығызарынаң хорғыс. Хакасияның гражданскай арачыланысча, сағыбаан саайларҷа паза ӧрттең арачыланарынҷа устаа пастығы Николай Старков Абазаның хыринда Ағбан суғ пустаң позыдылғанын искірген. Пір неделя город чуртағҷылары чочыныста чуртааннар. Кирек 4.30 час иртен полтыр. Николай Старковтың таниинаң, пус ӧӧнінде кӱнӧрте иртче, аннаңар аның иртен пар сыхханы пасхаҷыл кирек. Абаза городтаң ӱс километр индіре пус, тайыс орында ирт полбин, читіҷе километр узунға тығылыс парған. «Лесник» паза «Черемушки» дача пірігістерінде 116 участок суға кірген, 17 кізі кӧзірілген. Администрация табырах сағыбаан саай режимін чарлаан. Хакасия правительствозы чара чачырас тоғыстарына 1 миллион салковай позытхан сылтаанда, пір кӱніндӧк Кузбасстағы компания кізілері, киліп, кирек тоғыстарны толдырғаннар.
- Пу суғ тазарына хорғыстығ тустың пастағы ла чардығы, - чарытхан Николай Старков. - Амды піс тайға суун сағыпчабыс. Наңмыр ла чағбаза, прай ниме амыр ирт парар.
Валентина Филимонова суғ ідізін тирең идердеңер сурығны кӧдірген. Хакасия пазы пу тоғыс нинҷее сых парарын санап саларға чахаан. Чағдапчатхан майдағы тынағ кӱннерінде республиканың министерство-ведомстволары кізілері, город-аймахтарны ӱлестіріп, анда сағыбаан киректер сығыспас ӱчӱн паза тынағ кӱннері хорғыс чох иртер ӱчӱн нандырарлар.
Кемні-де хар-наңмыр чаапчатханы ӧріндірбинчетсе, хыраҷылар анзына чӧпсінчелер. Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрінің пастағы орынҷызы Александр Башковтың искіриинең, хысхызын хар ас-хынах чағаннаңар чир сығы чидіспинчеткен, апрель ортызына республиканың прай даа аймахтарында чаған хар ол киректі тӱзедібіскен. Пӱӱл таарыға 200 муң гектар хыра тимнелче. Пу чылға кӧрілген хабазығның 50% тӧлел парған. Халған чардығы июньдағы сан пирістер соонаң читірілер осхас.
- Пӱӱл федеральнай кін синінде таарыға хабазығны алар кирексіністер хатығлалғаннаңар, аны прайзы ал полбаан, - теен Александр Башков. - Амды хыраҷылар ол кирексіністернең таныстар, сағынчам, ирткен чылға пӱӱлӧк тимненіп пастирлар. Паза пір сидік сурығ - республикада тоғынчатхан банк учреждениелерінің кӧбізінде кредиттерге сурыныс пічіктері Москвадағы ӧӧн пӧліктерде ӱзӱрілчеткені. Орындағы кӱстіг дее предприятиелер кредит ал полбинчалар.
Чыылығның ӧӧн сурии Абаза городтың тилізі полған. Хакасия пазы Валентин Коновалов Абазаны тилітчең ӧӧн кӧстеглерні таныхтирға сурынған. Николай Евдокимовтың таниинаң, город бюджеді Абазадағы рудникнең 80% палғалыстығ, халған чардығы - Абазаэнергонаң. Хайди ӱстӱнде таныхталған, рудникте киректер чахсыланча. Аннаң пасха, 2017 чылда Абаза чуртас-экономика алнында тиліпчеткен орыннар санына кирілген. Аны хоостыра килкім инвесторларға городта пос киреен азарға ниик оңдайлар тӧстелче, сағам ікі резидент санға алылған, олар ағас киреенең айғасчалар. Моногородтарны тиксі тилідері хоостыра Абазада имнег учреждениелеріне оборудование алылча, ибіркі паза чон тынанҷаң орыннар иптелче. Город ідӧк нацпроекттерде араласча: демография, чурт, хазых хайраллиры паза пасха кӧстеглерҷе. Федеральнай даа, республика даа программалары городта чуртас синін чахсыландырарына кӧстелгеннер.
Город пазы Валентина Филимонованың искіриинең, устағ-пастағ Абазаның Суғ кизіре орныхчатхан чардығының кирексіністерінҷе тоғынып пастапча. Городтың пу чардығында 3800 кізі чуртапча. Культура туразы, ФАП тыхтағ тоғыстарын киректепчелер. Пуох орында льготалығ чуртағҷыларға тикке чир участоктары пирілген, амды инфраструктура суриин пӧгерге кирек. Пасха сидік сурығ - городха имҷілер паза ӱгретчілер чидіспинчеткені. Устағ-пастағ пу сурығны пӧкче, имҷілерге ікі чурт тимде. Прай сурығларны кӧстегліг министерство-ведомство кізілері санға алғаннар. Правительство чыылии пу сурығ ӱзӱриинен тоозылған.
САҒЫССЫРАТЧАТХАН СУРЫҒЛАР ИЛЕЕДЕ...
Хакасия пазы Валентин Коноваловнаң тоғазығда абазадағылар городтың сидік сурығларын кӧдіргеннер. Кибір хоостыра тоғазығ республика пазының чооғынаң пасталған, хайда ол табығларда ағаа чахсы хабазығ пирген ӱчӱн чонны алғыстаан, паза город пазы сан пиріс иткен. Пастыхтар чоох тутчатхан туста хыстар чуртағҷыларға чаҷыннар таратханнар, хайда оларға сурығларын читірер оңдай пирілген. Оларны, сах андох чыып, республика пазына пиргеннер. Хакасия пазы, сурығларны хығырып, нандырығлығ кізее - город пазына алай кӧстегліг министерство кізізіне - сӧс пир турған.
Чуртағҷыларны экология сурии сағыссыратчаттыр. Пос киреенең айғасчатханнар кӧп хадыллығ тураларда котельнайлар турғысхлап алтырлар, кии кірлелче. Пу сурығны республиканың чир-чайаан ис-пайы паза экология министерствозы сыныхтаға алар. Абазада 12 турада газ тартылған полтыр. Ирткен чылда тиксі тыхтағ тоғыстары хоостыра тӧрт турада газ орнына чарытхы тартылтыр. Амды халған туралар чуртағҷылары ідӧк чарытхаа кірерге сағынчалар, че пу кӧстегҷе тоғыстар 2020 чылға ла кӧрілтір. Пус тығылысхан сылтаанда суға кірген 116 дача участогының ээлеріне иділген ӱрегні город устағ-пастаа паалир паза хабасчаң оңдай тілир. Кӧп сурығ чоллар хоостыра кірген: Озернай, Щетинкин, Ключик орамаларда чуртағҷылар сай даа ур саларға сурынчалар.
Рудник тоғынҷылары чал ахчазы 2014 чылдаң сығара ӧскірілбееніне паза социальнай хабазығ толдыразынаң пирілбинчеткеніне хоптанғаннар. Рудниктің ӧӧн директоры Виталий Михеев пӱӱл майдаң чал ахчазы прай тоғынҷыларға 4,3% ӧскірілер тіп ізендірген, социальнай хабазығ хоостыра чоох апарарға ирте теен, азахха пик турып аларға тус пиріңер тіп сурынған.
Сурығларның кӧбізі хазых хайраллирына теелген: Абазаның Суғ кизіре орныхчатхан чардығында аптека чох полтыр паза фАП-та пис орған кӧрілген полтыр, амды ікі ле халар осхас, че иң ағырсымнығ сурығ - имчілер чидіспинчеткені (имнег туразына 20 имҷі киректелче, ол санда тіс паза харах имҷілері). Аптека суриин город устағ-паста пӧгіп алтыр, пу наада азылар осхас. ФАП-та орыннар хызырылчатханын городта чуртағҷылар саны хызырылчатханынаң палғалыстырчалар. Абазадаң кӧстегліг оңдайнаң имҷее 20 студент ӱгренчеттір. Че кізілерге хазыхтарын сыныхтанарға паза имненерге ам кирек, пір чыл пазынаң нимес... Кӧзідімге, харах имҷізі Ағбаннаң айда ікі хати кил парча. Асхынах. Республика пазы хоза андағох оңдайнаң тоғынар имҷі тілирге чахаан.
Сӧп-сап чыырынҷа паа чуртағҷыларны даа, город устағ-пастаан даа сағыссыратча. Республикада иң аарлығ паа Абазада паза Таштып аймаанда - кізідең 102 салковай. Сурығ ідӧк сыныхтаға алылған.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА Тоғыс чорығы
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы