ӦӦН СЫЙЫХ - ПИК ХАЗЫХ
13.03.2019
Хабарлар
Тувадаң даа марыға килгеннер.
Саналығ чарыс. Таштып аймаандағы «Кӱмӱс хара суғ» олған хазиин тыытчаң лагерьде «Швыдковтың - Шулбаевтің саналығ чарызы» марығлар иртті.
Таштып аймааның саналығ чӱгӱрҷең марығлары амды республика синіне ӧс парған. Пасха даа хости регионнардаң пеер килерге хынчалар. Пу марығлар пасхазына кӧмес тӧӧй нимезінең танығлығ. Ноға?
Тӧстелген тустох пір ӧӧн сағысха тудынғаннар - пу марығларда аралазарға кічіг палалардаң пасти частаң парғаннарға теере оңдай пирілче. Кем саналарда пик турча паза пасхазынаң марығласчаң кӱзіне ізенче, килзін, сана чолына сыхсын. 1994 чылдаң иртірілчеткен марығлар ол пӧгіннең пір дее хати хыйа парбааннар. Пӱӱл ол 26-чы хати иртірілді. Ноға ол іди адалчатханын чарыт пирим.
Пу марығларның пастағҷызы полған Таштып аймааның чоннаң табылған пастағы пазы Георгий Прокопьевич Шулбаев. Школада ӱгренчеткендӧк, ол, саналығ чӱгӱріп, чахсы чидіглерге читчең. Соонаң Ағбанда, ӱгретчілер институдында ӱгренчеткенде, хынчатхан спорт кӧрімінең айғазарын узаратхан. Анда аны ӱгреткен Илбек Ада чааның араласчызы, тренер Николай Сергеевич Швыдков. Ол - Хакасияның саналығ чӱгӱрчең спорт кӧріміне улуғ хозым иткен кізі. Николай Сергеевич 5 спорт узы, 30 спорт узына кандидат, 200 артиинаң аймах разрядтығ спортсмен тимнеп салған. Тӱзімніг тоғызы ӱчӱн, 1995 чылда «Россия Федерациязы физкультуразының саблығ тоғынҷызы» атха турысхан. Позының ӱгретчізін улуғлап, аның адын чонда халғыс салар пӧгіннең, Георгий Прокопьевич Шулбаев саналығ чарысчаң марығлар тӧстеп, аны «Швыдковтың саналығ чарызы» адап салған. Наа ла азылған чылда Таштып чирінзер Николай Сергеевич Швыдков кил парған. Соонаң, хаҷан Георгий Прокопьевич ах чарыхтаң парыбысханда, Швыдковтьщ адына Шулбаевті хозыбысханнар. Іди 2008 чылдаң Таштып аймаанда иртірілчеткен марығлар «Швыдковтың - Шулбаевтің саналығ чарызы» адал сыххан.
Ирткен 25 чыл аразына пу марығлар илееде ӧс парыбысхан. Амғы туста «Швыдковтың - Шулбаевтің саналығ чарызы» Таштып аймааның, Хакасияның спорт министерствозының паза саналығ чӱгӱрчең федерацияның хада-пірге иртірілчеткен марығлары пол парған. Ідӧк араласчыларның саны хозылып ла одырча. Хызылчар крайы, Тува постарының спортсменнерін сыбыра ағылчалар.
Пу чылда саналығ чӱгӱрерге хынчатханнар пазох ла «Кӱмӱс хара суғзар» чыылыстылар. Анда кибірге кір парған «Швыдковтың - Шулбаевтің саналығ чарызы» марығ ирткен. Пазох ла чағынғы тағлар кізі табыстарынаң, кӱңӱреп турчатхан кӧглернең ікі кӱн аар уйазы чіли кӱӱлеен.
Таштып чирінзер Тувадаң, Хызылчар крайынаң, Ағбаннаң, Асхыс, Алтай, Ағбан пилтірі аймахтарынаң, Абазадаң, Нымырттығ посёлоктаң саналығ чӱгӱрҷеңнері марығлазарға килтірлер. Тувадағылар ікі команда ағылтырлар. Пірсі - республика кінінең, Хызылдаң, ікінчізі - Шагонар городтаң. Алтай аймаа ӱчӱн Новороссийскай аалдағылар турысханнар. Асхыс чирінең Пирікчулдаң, Палыхтығ суғдаң спортсменнер араласханнар. Уғаа кӧп кізі «Тея» спорт школазының ӱгренҷілері полтыр. Марығлар салтарларын кӧргенде, оларда тимненіс чахсы парчаттыр. Сыйыхтығ орыннарға сыхханнарның санында «Тея» спорт школазының ӱгренҷілері кӧп.
Пылтырғы марығларнаң тиңнестірзе, пӱӱлгізі уғаа чахсы кӱннерде иртті. Киинің чылии спортсменнерге толдыразынаң постарының кӱзін кӧзіт пирерге полысхан. Кӧрігҷілерге, тізең, истіг тынанып аларға, пос кізілері ӱчӱн матап «ағырып» аларға оңдай пирген.
Пастағы кӱнінде спортсменнер классика кӧрімінҷе марығласханнар, ікінҷі кӱнінде - конькиліг чӧріс кӧрімінҷе.
Марығлар улуғ пайрам чіли ирткен. Культура тоғынҷылары чонның кӧңнін матап кӧдіргеннер. Садығҷылар аймах ас-тамах, оох-теек ниме-ноолар ағылтырлар. Сістеен ит тайға чирінде улам татхыннығ полчатпас па. Аннаңар аны сатчатханнарға пос турарға маң пирбинчеткеннер. Ізіг чей, конфеттер пойли полған, пірдең, тикке. Нинҷе кӧңнің пар - оортап одыр.
Мындағ спорт ӱлӱкӱні Таштып чирінде полды. Пӧзік чидіглерге читкеннері иблерінзер сыйыхтығ парыбысханнар.
Марығлар соонаң мин Таштып аймааның устағ-пастаандағы спорт пӧлиинің устағҷызы Сергей Васильевич Карамашевнең чоохтасхам.
Пӱӱл марығ хайдағ синде ирткенін чарыт пирерге сурынғанымда, ол мағаа піди нандырған:
- Пу чылда ирткен саналығ чарыстар алындағы чыллардаң тың пасхалалбаан тиирге чарир. Ӧӧнінде олох чыл сай килчеткен командалар полған. Піс иртірчеткен марығлар пу спорт кӧрімінде хайдағ-да пӧзік аттар пирӌең синніг нимес, аннаңар піссер саналығ чӱгӱрерге хынчатханнар килче. Хайзылары улуғ марығлар аразында тимненістерін сыныхтабызарға пӧгінче, пасхазы хазиин пик идіп алар сағыснаң килче.
Марығларға тимненіс азынада парған. Кӧні чоохтаза, піс, неделя пасталчатхандох, тимде полғабыс. Сана чолларын, чон чыылҷаң орын прай ит салғабыс. Аның ӱчӱн Таштыптағы ДРСУ-ның, «Таштыплессервистің», «Сюгеш» базаның устағҷыларына улуғ алғыс. Марығлар парчатхан туста чахсы тоғынғаннар Таштыптағы ӧрт ӱзірчеңнернің, табырах имнег полызииның службалары, полиция тоғынҷылары, электриктер.
Пір сӧснең, прайзы позының тоғызын сизіндіріг чох толдырған.
Таштып аймаандағылар постары тӧстеп алған марыға хайығ пӧзік синде айландырчалар. Аннаңар, сағынчам, «Швыдковтың - Шулбаевтің саналығ чарызы» узах чоллығ полар. Анда араласханнар прайзы сыйыхтығ орынға сых полбаан даа ползалар, ӧӧн сыйых оларға - пик хазых.
Автор :
Георгий КУНУЧАКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде