МАТЫРЛАРҒА - ХУМАРТХЫ ТАС, ЧИИТ ТӦЛГЕ - КӦЗІДІМ
15.05.2019
Хабарлар
Илбек Чиңіс. Хакасияның Ӧоркі Чӧбінің кнезі. Владимир Штыгашев сілкер айының 8-ҷі кӱнінде Боград аймаандағы Сон пазы аалда ікі хумартхы чарды азарында араласхан
СОН ПАЗЫ ААЛДА ЧАА АРАЛАСЧЫЛАРЫНА ХУМАРТХЫ ТАС ЧОҒЫЛ, ЧЕ МЫННАҢ ДАА ИЛБЕК АДА ЧААҒА ИЛЕЕДЕ КІЗІ ХЫҒЫРТЫЛҒАН. ТИКСІ СОВЕТ СОЮЗЫНЫҢ ЧААҶЫЛАРЫНА ХОЗЫЛЫП, ОЛАР, ЧИР-СУУБЫСТЫ АРАЧЫЛАП, МАХАЧЫ ЧААЛАСХАННАР, АЗЫМАХЧЫ ЫЫРҶЫНЫ ЧИРІНЗЕР ХЫЗА ПАСХАННАР. ОЛАРНЫҢ САНЫНДА ІКІ ЧИИТ ООЛ ПОЛҒАН: АЛЬБЕРТ ВИКТОРОВИЧ КРОНИТ ПАЗА АНДРЕИ НИКИТОВИЧ ТАРТЫНСКИЙ. ІКІЗІ ХЫЗЫЛ АРМИЯА ХАКАСИЯДАҢ, СОН ПАЗЫ ААЛДАҢ, ХЫҒЫРТЫЛҒАН.
Альберт Кронит 1925 чылда кӧрік айының 11-чі кӱнінде Семипалатинскте тӧреен. Илбек Ада чаа алнында сӧбірезі Хакасиязар кӧскен. 9 классты Сон пазындағы школада тоосхан. Хызыл Армияа 1943 чылда хығыртылған.
Пастап чиит оол Ачинскте Киевтегі пехота училищезінде ӱгренген, че аны тооспаан, фронтсар ызылған. Альберт Викторович 75-ҷі Гвардия атығҷылар дивизиязында чааласхан. Гвардияның кічіг сержанты, матыр чаалазып, Совет Союзының Матыры атха турысхан. Кирек полған 1943 чылда ӱртӱн айының 24-ҷі кӱнінде. Дивизия Киевтің алтынзар Днепр суғны чаанаң кискен. Кронит Днепрні танктаң тоғыр тирігліг салнаң кизіп алған. Плацдармда чааҷылар 11 хати ыырҷаа абылаттырғаннар, че тӧдір пазынмааннар. Хаҷан взвод командирі ӧдірт салғанда, Кронит аның орнына взводнаң устап пастаан. Ӱс хати арғыстарынаң хада немецтердең тоғыр холнаң кӱрезерге сыххан. Позы тоғыс фашистті чох иткен. Палығлатхан, че чаалазығны узаратхан. Іди чиит оолның махачы тудынызын хазна устағ-пастаа, ағаа Совет Союзының Матыры ат пиріп, турыстыра паалаан. Чаа соонаң Пермь городта ӱгренген, андох, хоных тӧстеп, чурт салынған. Совет Союзының Матыры Альберт Крониттің ады-солазы Москвада Илбек Ада чаа музейінде паза Ағбанда Чиңіс паркында Матырлар аллеязында пазылған. Ідӧк аның ады Пермь городтағы пір орамаа пирілген. 1983 чылда ӱртӱн айының 14-ҷі кӱнінде ӱреен. Матырны Пермьде ӱстӱнзархы сыыраттарда чыып салғаннар.
Андрей Никитович Тартынский Хызылчар крайында Казанка аалда 1925 чылда ӱртӱн айының 20-ҷі кӱнінде тӧреен, 1931 чылда сӧбірезі Хакасиязар Сон станциязар кӧскен (ол туста Сон пазы аал Сон станция адалҷаң). Мында оолах школаа чӧрген.
1942 чылда Хызыл Армияа разведка ротазынзар алылған. Ыырҷының істерінҷе чӧріп, махачызын пір ле хати кӧзітпеен. «Тіллерні» тудып, нинҷе-де хати палығлатхан. Халғанҷы чаалазии Польшадағы Рожан город ӱчӱн полған. 1944 чылның чарыс айының 10-ҷы кӱнінде чуртас кӧргелек позы чаалазығ тузында ханын тӧктірген. Ағаа 19 ла час полған. Махачы хылыхтығ Андрей Тартынский Сабланыс орденінің толдыра кавалері полча. Ол пу пӧзік сыйыхха турысхан иң чиит чааҷы.
Чоохтирға кирек, матыр чир-суғҷыларыбысты Хакасияда ундутпааннар. Сон пазындағы школаның ӱгренҷілері Альберт Кронитті, таап, ӧскен чирінзер ааллап хығырғаннар.
- 1970 чыллар пасталчатханда, піс Альберт Викторович Кронитті таап алғабыс, ағаа пічіктер пасчаңмыс, ааллап хығырғабыс, - сағысха кирче пу тус аразына частан парған Нина Ивановна Левенцова. - Аның ааллап кил парғаны сағызымда саңайға халған. Аннаң хада хабарӌылар кил парғаннар. Ол піске баяннаң кӧп ойнаан.
Хомзынысха, матыр ӧбекелерібіс асхынахтаң асхынах хал парирлар. Совет Союзының Матыры Альберт Крониттің паза Сабланыс орденінің толдыра кавалері Андрей Тартынскийнің Илбек Ада чаада матыр тудынғаннарын чир-суғҷылары школа стенезінде хызылған хумартхы чардыларҷа ла пілерлер.
- Ундубаңар пу матыр чааӌыларның аттарын! Олар, 17 ле час толдырып, чаалазып, махачыларын кӧзіткеннер. Мин Илбек Ада чааны ызых чааға санапчам. Совет Союзы чирібісті ыырӌыдаң арачылирынӌа, аның азымахчы холынаң позыдарынӌа чааны апарған! Ундубаңар анзын! - айланған Сон пазы аал чуртағҷыларынзар Хакасияның Оӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев.
Совет Союзының Матырларына паза Сабланыс орденінің толдыра кавалерлеріне хумартхы тастар Россия президенті Владимир Путиннің паза Чаа-тархын пірігізінің устағҷызы Владимир Мединскийнің хабазиинаң турғызылча. Альберт Кронитке турғызылған хумартхы тас Хакасияда Совет Союзы Матырларына турғызылған халғанҷы, 35-ҷі, хумартхы чарды, Андрей Тартынскийге турғызылған хумартхы чарды - ікінҷізі. Чаа-тархын пірігізінің Хакасиядағы пӧлии устағҷызы Светлана Окольникованың таниинаң, Сабланыс орденінің толдыра кавалерлеріне хумартхы чардыларны турғызарынҷа тоғыс наа ла пасталча. Хумартхы чардыларны азарынҷа митингте республиканың паза аймахтың пастыхтары араласханнар. Прайзы матырларның пӱӱнгі тӧлге амыр тигір алтында чуртир оңдай пиргеннерін таныхтаан паза ӧсчеткен тӧлге аны, амыр чуртасты, хайраллирға киректелчеткеніне хайығ айландырған.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы