ХАКАСИЯНЫҢ АЛНЫНДА - НАНДЫРЫҒЛЫҒ ТУС
28.05.2019
Хабарлар
Азых чоохтазығ. Валентин Коновалов, Хакас Республика пазы полып, чарым чыл тоғын салды. Пу тусха республика правительствозы позы алнында хайдағ кӧстеглер турғысты паза хайдағ сурығларны пӧгерге маңнанды? Пу паза пасха даа сурығларыбысха нандырча Хакасия пазы Валентин Коновалов
- Валентин Олегович, Хакас Республика пазы - Хакас Республика Правительство кнезі орнына табылып, Сірер чарым чыл тоғын салдыңар. Пу тустың ӧӧн салтарлары хайдағдыр? Хайдағ сурығлар пӧгілді, хайзылары, тізең, пу чағында хайығ киректепче?
- Сынап таа, Хакасия пазының орнында тоғынып пастаанаң чарым чыл ирт парды. Таныхтирға кирек, пістің республикада илееде сурығ чылларнаң пӧгілбеен. Амды чуртағҷыларның чардығы пісті ол сурығларны чапчаң пӧгібізерібісті сағыпча. Пілдістіг, оларны чапчаң пӧк полбассың. Тиксі паалап, прай сарин санға алып, сурығларны пӧгерге киректелче.
Сидіксіністернің пірсі, хаҷанох хайығ киректепчеткен кӧстег - коммунальнай хоных. Аннаң палғалыстығ чуртағҷыларның хорғыс чох, истіг чуртазы. Чылығ даа, суғ даа читірҷең сетьтер иргілен парғаннар. Предприятиелер, чылларнаң ӧдістерні чыып, ідӧк изелчелер алай банкрот поларынҷа киректі пастабысханнар. Піс, тиксі коммунальнай хоныхтағы киректерні паалап, сидіксіністердең сыхчаң оңдайлар тілепчебіс.
Аархы неделяда республиканың чурт-коммунальнай хониин алыстырарынҷа программа алыл парған. Программаның хай пірее чардыхтары ирткен чылда ноябрь-декабрьда чуртасха киріл сыххан. Ниме пу программа хоостыра кӧрілче? Коммунальнай хоныхтағы предприятиелер аймах холына пирілер. Андағ оңдайнаң піс, чылығ паза суғ пирчеткен предприятиелерні алғыдып, тоғыстарын иптир ӱчӱн, нандырығны ӧскірчебіс. Пілдістіг, тыхтағ тоғыстарына, чылығ паза суғ читірҷең сетьтерні иптіг тударына хорадынарға килізер. Аннаңар піс нинҷе-де тус пазынаң коммунальнай хоныхта киректерні иптеп аларға кирекпіс. Ол пістің правительствоның ӧӧн пӧгіннерінің пірсі.
Олох туста республиканың хазна ӧдізі, хайзы 10 чыл аразына чыылған, піске тоғысты тӱзімніг апарарға пирбинче. Піс аны хызырарынҷа тоғысты тиксі саринаң апарчабыс. Пӱӱл ле ол 400 миллион салковайға хызырылған. Ағаа хоза ол пу чылның халғанҷы тӧлее нимес, паза пір тӧлег идерге тимненчебіс. Мыннаң мындар ӧдісті, бюджет кредидін паза облигация ӧдістерін, хызырарынҷа тоғысты узарадарбыс.
Паза хайдағ кӧстеглер алныбыста турча? Ол - национальнай проекттер. Оларны хоостыра республикада 49 регион проектінің паспорты тимнелген. Национальнай проекттер республикаа алты чыл аразына федеральнай кіннең 32 миллиард азыра салковай тартарға полызарлар. Хакасия оларға кіріп алғаны - улуғ тоғыс, иң пастағызын, республиканың министерство-ведомстволарының, ідӧк орындағы пастыхтарның кӱстенізі. Национальнай проекттерні республикада пӧзік синде паза тузында чуртасха кирері, ідӧк Россия президенті турғысхан кӧзідіглерге чидері алынҷа хайығда тудылча.
- Валентин Олегович, хазна ӧдізі хоостыра паза пір сурығ. Правительство, хазна ӧдізін хызырарға пӧгін турғызып, аны тооза чабызар тусты кӧр салған полбас па?
- Мында пістің оңдайларыбысты хызыра тутчатхан нинҷе-де сылтаға хайығ айландырарға кирек. Пастағызы, республика правительствозының Россияның финанстар министерствозынаң чӧптезии хоостыра Хакасияның бюджеді казначейство сыныхтаанаң чуртасха кирілче, хайзы хорадығларны хайығда тутча. Паза пір сылтағ - парыстар. Оларны ӧскірерге киректелче. Ол паза пір улуғ пӧгін тиирге кирек. Парыстарны ӧскірер ӱчӱн, піс налог тӧлепчеткен килкім предприятиелернең чӧптезіглерні хатап кӧрчебіс. Ӧӧн кирексініс - республикада тоғынчатхан предприятиелерге пістіңӧк чирде санға алылары. Пірее ээлер анзын чахсы оңарчалар.
Паза піс пос оңдайларыбысты кӧрчебіс: хайда чарир хорадығларны хызырыбызарға, хайда тоғысты чахсыландырыбызарға. Пу чағында Хакасия пазының администрациязын хызырарынҷа тоғыстың теестегі чардығы чуртасха кирілер. Аннаңар парыстарны ӧскіріп паза кирек чох, артых хорадығларны хызырып, піс республика ӧдізін табырах чабызарбыс. Россиядағы ортын сананыстар хоостыра пис чыл аразына анзына килзебіс, чахсы полар.
- Минің кӧрізімнең, ол син улуғ ӧдісті, 21 миллиард 400 миллион салковайны, пис чыл аразына чабызары - уғаа чахсы пӧгін. Сірер налог тӧлепчеткен килкім предприятиелер санында республика олардаң тоғысты апарчатхан орында санға турарынӌа киректепчеткенін оңарчатхан предприятиелер пар тіп таныхтаазар. Оларның санында хара тас аныпчатхан предприятиелер пар ба?
- Хара тас аныпчатханнарнаң ідӧк пілісчебіс. Нинҷе-де предприятие хара тас анирынаң палғалыстығ юридическай лицо аттығ организациялар Хакасияда санға турарлар тіп гарантия пирген. Аннаң пасха, тӧлеглерҷе чахсы ӧзіс пар, кӧзідімге, РУСАЛ-ның. Піс оларның налогты ла нимес, ідӧк социальнай хабазығ синін ӧскірчеткенін кӧрчебіс. Пу наада Хакасия правительствозы РУСАЛ-наң хада республика школаларында хорғыс чох оңдайлар тӧстирінҷе 60 миллион салковайға чӧптезігде хол салған.
- Республика правительствозы социальнай паза экономика чӧптезіглерін хатап кӧрчеткеннеңер хабар полған?
- Я, хада-пірге тоғынардаңар чӧптезіглерде хатап хол салылча. Піс кирексіністерні ӧскірчебіс паза хабазығ орыннарда читірілер ӱчӱн тоғысты апарчабыс. Хайда тоғыстар апарылча, андох хабазығ пирілерге кирек. Минің кӧрізімнең, анзы уғаа орта. Орында предприятие социальнай инфраструктураны тилідерге, школаларға, олған садтарына паза хазых хайраллаҷаң учреждениелерге хабазарға кирек.
- Республика правительствозына федеральнай кіннең тӧреміл палғалызарға килісче. Сірернің команда федеральнай кіннең чахсы палғалыстар тӧстеп алды ба?
- Федеральнай кіннең палғалыстар тӧстел парған. Регион пастыхтары федеральнай кіннең тӧреміл палғалысчалар, ол санда национальнай проекттерҷе. Пілчезер, республика радиология корпузы пӱдіриинҷе сидіксіністерге урунған. Пӱӱнгі кӱнге сурығ орыннаң тибіребісті, піс экспертизаны алып алғабыс, оох-теек сурығларны чарадыбызып, марығ чарлап, пӱдірігні пастирбыс.
- Андағда піс, республика чуртағӌылары, пӱӱлӧк радиология корпузының пӱдіриин кӧріп пастирбыс па?
- Я, піс тее анзына тың ізенчебіс...
**********************************************
Чапсых статьяларны толдыразынаң хығырарға иткен улусты чӧптепчебiс "Хабар" газетаның PDF-кӧрiмiне пазын саларға мында:
Редакцияның адрезi:
655017, Ағбан г.,
Щетинкин орамазы, 34,
www.khakaschiry.ru
e-mail: stranahabar@mail.ru
Редакцияның адрезi:
655017, Ағбан г.,
Щетинкин орамазы, 34,
www.khakaschiry.ru
e-mail: stranahabar@mail.ru
Чарым чылға 200-ле салковай! Пазынарға чарир ноо даа ай пасталчатханына орта.
Автор :
Чоохтасхан Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 |
Кӱн таңмазы