НАА ӰГРЕДІГ ЧЫЛЫ - НАА ПӦГӀННЕР
01.09.2021
Хабарлар
Ӱгредіг. Пӱӱн наа ӱгредіг чылы пасталыбысты. Аннаң хада піс газетада ӱгредіге чарыдылған рубриканы аннаң андар узаратчабыс. Пӱӱн піс Хакасияның ӱгредіг паза наука министрінің орынӌызы Юрий Сагалаковнаң чоох алысчабыс
- Юрий Гаврилович, пастап кибірліг сурығ - хайди пістің ӱгредіг организацияларыбыс наа ӱгредіг чылына тимненіп алдылар?
- Сыныхтағ комиссиялары тоғыстарын хаҷанох тоос салғаннар. Оларның салтарынаң, республиканың прай школалары паза олған садтары ӱгредіг чылына тимделер. Пӱӱл алынҷа хайығ салылған терроризмнең паза коронавирус чуғынҷах ағырығдаң арачыланарына. Халғанҷызы хоостыра, ӱгредіг организацияларында прай санитарнай чахығлар толдырылчалар, терроризмнең арачылирынаңар чоохтаза, республиканың улуғ школаларында, хайда кӧп пала ӱгренче, Росгвардия алай ба хазнани нимес хадағ предприятиелері хадағда турчалар. Ідӧк прай даа ӱгредіг организацияларында видеокамералар пар.
Муниципалитеттерні алза, пӱӱл Ағбан, Харатас городтарда паза Асхыс аймаанда школаларның сыныхтаа иң табырах, хоза сизіндіріг чох ирт парған. Ідӧк ӱс школада тыхтағ тоғыстары ам даа тоозылбаанда, анда пу чағында олғаннар ӱгренместер - ол Шира аймаандағы Чирім аалдағы паза Ширадағы 18№ школалар. Ідӧк тыхтағ тоғызы ам даа парча Сон пилтіріндегі школада. Ӱгредіг организациялары нааҷылалғанҷа, ӱгренҷілер пасха школаларда піліс аларлар.
- Хоза ӱгредігдеңер...
- Школаларда кружоктарны, факультативтерні піс ідӧк очно иртірерге пӧгін тутчабыс. Олар ӧӧнінде сентябрь-октябрьда пасталчалар. Пу тусха тымо кирее хомай полбаза, кружоктар расписание хоостыра иртірілер.
- Ӱгретчілернің августтағы чыылиинда палаларны чуртасха кӧніктірерінеңер кӧп чоох парған. Сірернің кӧрізіңернең, ноға пу сурығ кӧдіріл сыхты?
- Иң пастап аннаңар хазна президент чонға айланызында таныхтаан. Аның кӧрізінең, Россияның ӱгредии тилекейде иң пӧзік поларға кирек. Ідӧк ол палаларны прай саринаң тилідерге кирек тіп таныхтаан. Аннаңар амды тиксі хазнада ағаа улуғ хайығ айландырылча. Іди Россияның он субъектінде пилотнай проект тоғынып пастабысты, хайда школаларда палаларны чуртасха ӱгредерінңе директорның советнигі должность кирілче. Аның кирексінізі пілдіртсе, мындағ советниктер прай хазнаның школаларында кирілер.
Республиканың прай даа школалары пу кӧстегнең айғасча. Піс олғаннарны патриотизмге, спортха, хазых чуртасха, экологияны хайраллирына кӧніктірчебіс.
- Алызығлардаңар?
- Чуртас пір орында турбинча, ӱгредіге ідӧк ол-пу алызығлар кирілче. Ирткен ӱгредіг чылында класс устағҷыларына хоза ахча тӧлел сыххан, пӱӱл, тізең, мындағ хабазығны ортын профессиональнай ӱгредіг организацияларының кураторлары алып пастирлар.
Ідӧк ирткен чылларда «Точка роста» паза «Цифровая образовательная среда» кіннер тӧстелген. Іди школаларның ОБЖ, информатика, технология паза математика кабинеттері паза республиканың техникумнары нааҷылалған паза амғы тусха килістіре оборудование, техника алылған. Амды, тізең, хайығ айландырылча химия паза физика предметтеріне. Пу кӧстег хоостыра нинҷе-де школаның кабинеді нааҷылалған паза кирек оборудование, лабораториялар алылған. Килчеткен чылда пасха даа школаларның кабинеттері нааҷылалар.
Ізенчем, пу тоғыс тик чирге парбас. Піс амды олғаннардаң салтарлар сахтапчабыс. Мындағ оборудованиеліг кабинетте ӱгрензе, олғаннарның пілістері алғыдыларға кирек, олар марығларда сыйыхтығ орыннарға турыссыннар.
- Литература кабинеттері чи...
- Мин сағынчам, литература даа паза пасха даа предметтернің кабинеттері мыннаң мындар нааҷылалар. Хоос литератураны наа оңдайнаң ӱгренерге олғаннарға уламох чапсых полар нооза...
- Ирткен неделяда Москвадағы комиссия республиканың наа паза тыхталған ӱгредіг объекттерін сыныхтаан. Аның салтары пілдістіг бе?
- Сыныхтағ комиссиязы республикада нинҷе-де кӱн тоғынған. Олар «Ӱгредіг» паза «Демография» нацпроекттер хоостыра пӱдірілген алай ба тыхталған школаларны паза олған садтарын сыныхтааннар. Республикадағы ӱгредіг организацияларына олар чӧпсінгеннер. Ноға? Пӱӱн республикада ӱс наа школа олғаннарға ізиин асты
- Шира аймаандағы Наа чирде, Ағбан пилтірі аймаандағы Чапаевте паза Ағбанда. Ӧріністіг, Ағбандағы 31№ наа школада хакас клазы азыл парды. Ӱгретчі пар.
Пӱӱл Пии аймаандағы Новотроицкай школада улуғ тыхтағ тоғызы иділген. Анда иргі школадаң пір дее ниме халбаан тиирге чарир, ол пӱкӱлее тыхтал парды. Наа школаа ла тӧӧй!
Амды Хакасияның ӱгредіг министерствозын Пии аймаандағы Новокурсктағы олған садының пӱдірии сағыссыратча. Тоғыс аар парча. Пӱдірігнең айғасхан подрядчик тоғызына сыдан полбаан, аннаңар аннаң чӧптезіг тохтадылған. Пазох аукцион чарлалды. Пу пӱдіріг прай республикаа хомай теелерге айабас. Піс наа проекттерде аралазарға итсебіс, федеральнай кін Новокурсктағы пӱдіріг ӱчӱн піске хабазарға хынмас алай ба ахча кӧмес позыдарына чігленіс пар.
Мындағ кирек пол парбас ӱчӱн, піс Новокурсктағы олған садын пӱӱл хайди даа читіре пӱдірібізерге прай кӱзібіс салчабыс. Москвадағы комиссия пу паза даа пасха ағырсымнығ сурығлар хоостыра піске тузалығ чӧптер пирген.
- Спортзаллар нааӌылалчатханнаңар чоохтап пиріңер.
- 2013 чылдаң федеральнай программа полызиинаң ааллардағы паза улуғ нимес городтардағы 80 азыра школа спорт залын нааҷылабысхабыс. Килчеткен чылда 10-ҷа спортзал тыхталар. Пӧгінде Асхыс аймаанын Кызластағы, Асхыс поселоктағы, Калининдегі, Пии аймааның Улуғ Ноныптағы, Ағбан пилтірі аймаандағы Чарков, Райковтар паза даа пасха школалардағы спортзалларны нааҷылабызарға кирек. Итсе, алызығлар пол парарға айабас.
Сағынчам, ааллардағы школаларда спортзалларны нааҷылир программа амғы туста уғаа кирек. Кӧзідімге, Асхыс аймаандағы Пилтір аалда уғаа улуғ спортзал пар. Совет тузында ол ағас комбинадыни полған. 80-90 чыллардох анда улуғ марығлар иртірілҷең. Спортзал школаа пиріл парғанда, піс аны, программаа киріп, пӱкӱлее нааҷылабыстыбыс!
- Хакасияда кӧп организация пар, хайзы хакас тілін хайраллирына кӧп кӱс салча, Сірернің кӧрізіңернең, ниме піске хоза идерге кирек?
- Сынап таа, хакас тілін хайраллирына ӱгредіг министерствозы, школалар, хакас газетазы, телевидение, театрлар кӧп кӱс салчалар. Сағынчам, іҷе-пабалар піске хабасхан ползалар, салтары улам кӧрінерҷік. Пала ибде тӧреен тілін иссе, аннаң чоохтасса, ӱгредіг организациязында пілізін тыытса, андада ол тӧреен тілін пілер.
- Республикада хакас тілі ӱгретчілері чидісче бе?
- Пӱӱнгі кӱнге национальнай кадрлар республикада читкіҷе. Школаларда 300-че хакас тілі ӱгретчізі тоғынча. Специалисттерні Хакас хазна университеді паза Харатастағы механико-технология техникумы тимнепче.
Че республикада ӱгретчілер чидіспинчеткен ағырсымнығ сурығ пар. Іди школаларға англия тілі, математика, орыс тілі предметтернің ӱгретчілері чидіспинче. Ідӧк воспитательлер паза педагог-психологтар киректелче.
- Пасталығ класстардағы ӱгренӌілерні ізіг чииснең азырирынаңар чоохтап пиріңер.
- Пу чыл республикада 1 - 4 класстардағы 30 муң азыра олған школада тикке азыранар. Чиистің аймаа, татхыны сыныхтағ органнарының паза іҷе-пабаларның хайиинда полар. Меню 12 кӱнге тимнел турар.
Пӱӱл школаларның столовайларын, пищеблоктарын нааҷылирына, оборудование паза мебель аларына 20 миллион азыра салковай позыдылған. Чыл сай піс ас-тамах устарының квалификацияларын кӧдірчебіс.
- Халғанӌы сурығ, хай пірее аалларда ӱгренӌілернің саны чылдаң хызырылча. Пу ааллардағы іҷе-пабаларға школа чабыл парарына сағыссырирға сылтағ пар ба?
- Чох, аалларда школа чабардаңар чоох турбинча. Пӱӱл Асхыс аймаандағы Аев аалдағы школазар пастағы классха пір ле ӱгренҷі килді. Анда тиксі пис пала ӱгренче. Ылырсы аалда ідӧк кічіг школа. Анда ӱс ле палаҷах ӱгренче, школа ідӧк нааҷылалған. Кічіг паза ыраххы ааллардағы школаларны хайраллирға, оларға полызарға кирек. Оларны чабарға пір дее чарабас, аннаңар школа чабылардаңар іҷе-пабаларға сағыссырирға кирек чоғыл.
Автор :
Чоохтасхан Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы