ААЛЛАРНЫҢ КӦРІМІНЕ - ХАЗНА ХАЙИИ
06.10.2021
Хабарлар
Ааллар тилізі. Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрі Сергей Труфановнаң «Аалларның тиксі тилізі» хазна программазынаңар чоохтасчабыс
- Сергей Иванович, чоохтап пирідер, «Аалларның тиксі тилізі» хазна программазынча хайдағ кӧстеглерге паза аалларға ахча позыдылған?
- Пӱӱл пу программача 503 миллион 230 муң салковай кӧріл парған. 2020 чылда «Аалларның тиксі тилізі» программаҷа Хакасия 461 миллион 534 муң салковай алған. Программаа ахча тӧрт орыннаң позыдылча: ӧӧн чардығы федеральнай бюджеттең, пасхазы республикадаң, орындағы бюджеттердең паза бюджет нимес ахчазы, ол аалдағы предприятиелернің паза фермерлернің проекттерін чуртасха кирерінде араласханы.
Ахча мындағ кӧстеглерге пирілген: аалдағы специалисттерге чурт пӱдіреріне, оларға чурт социальнай наймча пирілче; аалдағыларға чурт оңдайларын чахсыландырарына, сӧп-сап чығҷаң орыннарны иптиріне паза аалларның амғы кӧрімін тӧстиріне.
Аал чуртағҷыларының чуртас оңдайларын чахсыландырарына 3,4 миллион салковай позыдылған, ол ахча 9 кізее чурт аларына, пӱдіреріне пирілген. Чуртты социальнай наймҷа пиреріне 255 миллион 500 муң салковай кӧрілген. Ол ахчаа республикада 74 тура пӱдірілче, тиксі улии - 5964 квадрат метр. Андар 124 сӧбіре кирілер. Ағбан пилтірі аймаанда - 7 алынҷа тура пӱдірілче, Алтай аймаанда - 5 алынча тура, Асхыс аймаанда - 44 квартиралығ пір тура, ікі квартиралығ 7 тура, алынҷа 6 тура, Боград паза Пии аймахтарында -3-ер алынҷа тура, Орджоникидзе аймаанда - 17 алынҷа тура, Таштып аймаанда - 13, Шира аймаанда - 12.
Сӧп-сап чығҷаң орыннарны иптиріне 14 миллион 100 муң салковай пиргеннер. Ағбан пилтірі паза Пии аймахтарынаң пасха, алты аймахта 19 орын иптелер.
Аалларның амғы кӧрімін тӧстирінҷе тӧрт аймах араласча. Пу кӧстеге 205 миллион 600 муң салковай кӧріл парған. Боград аймаандағы Первомайскай аалдағы ортымах школа тиксі тыхталған, спорт тиріглері алылған. Аалда Культура туразы 25 чыл «пӱдірілген», пӱӱл сурығ чабыларға кирек, пӱӱнгі кӱнде наа пӱдірігнің хыры чабыл парған. Культура туразына паза школаа автобустар алылған, аалға - санитар транспорты.
Таштып аймаанда ниме иділче? Пӱӱл пу программаа Ибіг аал кирілген. Аалдағы школада, олған садында паза Культура туразында тиксі тыхтағ тоғыстары кӧрілген. Школаа автобус алылған. Ағбан пилтірі аймаандағы Тазоба пилтірі аалда тоғыстар толдырылча. Культура-тынағ кіні тиксі тыхталча, имнег амбулаториязы паза спорт ачығы пӱдірілче, орама чарытхызы тартыл парған паза школа тиксі тыхталған.
Шира аймаандағы Хутухтығ поселокта 150 орыннығ Культура туразы турғызылча, школа тыхталған паза школа автобузы, санитар транспорты алылған. Жемчужнайда ідӧк музыка школазы тиксі тыхталған.
- Сергей Иванович, пу программаҷа ідӧк хоза ахча позыдылған. Хайдағ ааллар хоза кирілді паза хайдағ тоғыстар чарадыл парған?
- 2021 чылда аалларның амғы кӧрімін тӧстирінҷе тоғыстарға Хакасияа Россияның резерв чыындызынаң хоза 66 миллион 300 муң салковай позыдылған. 62 миллион 500 муң салковай Асхыс аймаанда ӱс проектті чуртасха киреріне кӧрілген: Ӧӧк пилтіріне, Пирікчулға паза Палыхтығ суға.
Ӧӧк пилтірі аалдағы ортымах школада кӧзенектер турғызылған, амды чылығ пирҷең системаны алыстырарлар. Ідӧк орындағы Культура туразы тиксі тыхталча, школа автобузы алылар. Спорт ачығында тиріглер прай турғызыл парған.
Пирікчулда ікі спорт ачығында тренажерлар турғызылған, амды ачыхтар тимге сығарылчатханнаңар пічіктерде хол салыбызарға халған. Лестранхозтағы ортымах школаа автобус читірілген. Пирікчулдағы культура туразында тиксі тыхтағ тоғыстары толдырылған.
Палыхтығ суғ аалда ідӧк нинҷе-де тоғыс апарылған. Сӧп-сапты чығҷаң орыннар иптелгеннер, тоғыстар тоозылғаннаңар пічіктерде хол салылған. Суғ сетьтері пӱдіриинің тузы чылдырылған. Сылтағ -«Енисейбур» ООО чахығ тоғыстарын толдырбинчатханнаңар, аал чӧбі аннаң чӧптезігні хыйа идерге чаратхан. Амды наа марығ иртірілче.
- Хоза пирілген ахчаа толдырылчатхан тоғыстарның тузын 2022 чылға чылдырарға чарир ба?
- Чох, олар кӧрілген тусха тимде поларға кирек. Полған на проекттің чуртасха кирілер тузы пічіктерде чарадылча. Килкім пӱдіріглернің тузы ікілер чылға саналча. Андағ пӱдіріг санында Хубачардағы тузаланған суғны арығлачаң пӱдіріг, пазағы чылға кӧрілген проекттернің санында Асхыс аалдағы школа пӱдірии, ол 2022-2023 чылларда турғызылар. Аннаң пасха, климат ідӧк пӱдіріг тоғыстарына теелче. Хутухтығда паза Первомайскайда культура тураларын пӱдірчеткенде, хандых айында ла чирдегі тоғыстарны тоозып алғабыс. Аннаңар хысха тусха тудынарға килісче.
- 2022 чылда Хакасия «Аалларның тиксі тилізі» программада аралазарға тимненче бе?
- Піс Россияның аал хонии министерствозынзар 6 миллиард 322 миллион 900 муң салковайға сурыныс пічиин ызыбысхабыс. Проекттер программаның читі кӧстеенҷе тимнелгеннер: чуртағҷыларның чурт оңдайларын чахсыландырарынҷа, 2022 чылда 79 чуртағҷы аралазар; социальнай найм чӧптезиинче 280 тура пӱдірерге киректелче; сӧп-сап чығҷаң 532 орын иптелер; аал хонии ас-тамаан сығарчатханнарға квалификациялығ специалисттерні тимниріне субсидия пирілер, пӱӱнгі кӱнде пу кӧстегде ӱс предприятие аралазарға пӧгінче; пӱдірінерге сағынчатханнарға инженер инфраструктуразы тартылар, Таштып аймаанда пу тоғысты ікі микрорайон киректепче. 2022 чылдаң пасти «Аалларның тиксі тилізі» программада транспорт инфраструктуразын тилітчең кӧстег тоғынып пастир, сағам тӧрт аймахта ааллар аразындағы 9 чолны тыхтиры кӧрілче. Тиксі алза, 34 проект ызылған, прай аймахтар араласчалар.
- Пу программада аалларға ла аралазарға чарадылча ба?
- Городтардаң пасха, прай чон чуртапчатхан орыннарға аралазарға чарир, че, ӧӧні, анда аал хонии предприятиезі, фермерлер тоғынарға кирек. Программа аалзар специалисттерні, істенҷі чонны тартарға тӧстелген. Че хайдағ даа кізі истіг оңдайларда чуртирға сағынча: инфраструктуралығ, социальнай пӱдірігліг, чахсы чоллығ орыннарда. Пу кӧстеглерні тилідеріне чуртасха кирілче «Аалларның тиксі тилізі» программа. Таныхтирға кирек, аалда ниме киректелчеткенін полған на аймах позы таллапча, аннаңар проекттер пасхалалчалар.
- Халғанҷы туста подряд пірігістері хазна чахығларына нандырығлығ хайбинчалар, удаа пӱдірігтыхтағ тоғыстарын тузында толдырбинчалар. Пу программада нандырығлығ подрядчиктер табылғаннар ба?
- 44 № федеральнай законча аймахтарның устағ-пастаа подряд пірігістерінің кӱзін паза оңдайларын сын паалирға кӱстенче. Пӱӱнгі кӱнде подрядчиктерге сурығлар чоғыл. Піс полған на пӱдіріг-тыхтағ орыннарын хайығда тутчабыс паза тӧреміл сыныхтапчабыс.
- Пӱдіріг ниме-ноозына паалар пілдірте ӧсчеткеннеңер, проекттер паазынча сурығлар хайди пӧгілче?
- Пӱӱнгі кӱнде Россияның полған на регионының пу сидіксінісче сурығлар пар, прайзы пӱдіріг министерствозын проекттер паазын хайди алыстырарын чарыт пирерге сурынча. Пӱдіріг материалларына пааларны алыстырып, проект-смета пічіктеріне алызығлар кирерге паза олох туста тиксі проект паазынаң артых хорадынмасха киректелче. Ӧӧнінде тимірге, хуруғ порағларға, ағасха паалар ӧскені таныхталча. Орындағы, региондағы ӱлгӱлер пу сурыға теел полбинчалар, аннаңар піске ӧӧркі ӱлгӱлерзер ле айланарға халча. Пічіктер пасчабыс.
- Килчеткен чыл хоостыра программа араласчылары хаҷан чарадылар?
- Ирткен чылдағы чіли, Россияның аал хонии министерствозы кічіг хырлас айының ортызынзар андағ чарадығны алар. Полған на проект алынча паалалча, оларға баллар пирілче. Кӧп балл чыып алған проекттернің программаа кіріп алар оңдайлары андағох пӧзік. Хакасия федеральнай кіннең пирілген ахчаны кӧстегліг паза тузында хоратча. Мыннаң мындар ідӧк тоғынарбыс.
Автор :
Чоохтасхан Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде