ПОЛҒАН НА КИРЕККЕ - ПРАЙ ЧӰРЕЕНЕҢ
26.11.2021
Хабарлар
28 ноябрьда - Іҷе кӱні. Чыл сай тиксі Россияда ноябрьның халғанҷы тынағ кӱніңде Іҷе кӱні таныхталча
«ЧЫЛ КІЗІЗІ» АТХА ТУРЫСХАН
Пӱӱнгі сығарыста Асхыс аймаандағы Ӱс чул аал чуртағҷызы Светлана Боргояковадаңар чоох парар. Светлана Семёновна - ӧткін тудыныстығ, чағбан чӱректіг кізі. Ол тоғызында даа маңнаныстығ істенче, сӧбірезін дее хайығ чох артыспинча. Олар хонғаны Леонид Осиповичнең пілізіп, ынағлазып, 35 чыл чуртап парирлар. Постарының ӱс палазын ӧскір салып, ӧкіс паза іҷе-пабазы хайии чох халған тӧрт палаа іҷе-паба полыбысханнар. Пӱӱл Чыл пазында Светлана Боргоякова Хакасияның Улуғлар чӧбінің «Чыл кізізі» таниина турысхан.
ЧУРТАС ЧОЛЫ
Светлана Боргоякова Ӱс чул аалда тӧреен-ӧскен. 5-ҷі класста Ағбандағы национальнай гимназиязар ӱгренерге парыбысхан. Школа тоозып, тӧреен чирінзер айланған. Аалдағы клубсар хоос устағҷызы полып тоғысха кірібіскен. Тоғызы кӧңніне кірген, ачых-чарых паза ӧткін тудыныстығ чиит хысха аймах ӱлӱкӱннер иртірерге хынығ пілдірҷең. Андағ мероприятиелернің пірсінде Леонид Боргояковнаң танызып алған.
- Хонғаным Ӱс чул аалдаңох. Піс 1985 чылда танызып алғабыс. Дискотека иртірібісчем, клубты чабызып, ибзер нанчам. Ол мині ибзер ӱдесчең полған. Мин ибзер читсем, кір парыбысчам. Пастап чоохтаспин даа чӧрчең полғабыс. Анаң чоохтас сыххабыс, - сағысха кирген Светлана Боргоякова.
ХАКАС КИБІРЛЕРІНҶЕ ТОЙ
Чииттер 1986 чылда хоных тӧстееннер. Сас тойын 7 ноябрьда идіп, чыл азырбасха тіп, 27 декабрьда улуғ той иртіргеннер. Светлана Семёновнаның хыс фамилиязы - Боргоякова, хонғаны ідӧк Боргояков полча.
- 27 декабрьда сӧбіре тӧстелчеткенін аал чӧбінзер санға турғызарға парғабыс. Соорлығ аттарны чазап, суум-саамнаң, кӱлкі-хатхынаң аал чӧбінзер читкебіс. Анда, тізең, кізі чоғыл, хоныхты санға алчаң кізі тойыбыстаңар саңай ундудыбыстыр. Ибінең ағыл килгебіс, регистрация иртірче. Андағ танығлығ кӱнде чоохтанчаң чооғын тоозып, сӧбіре тӧстирге чарасчабыс па тіп сурыбысты. Анаң миннең сурча: «Хайдағ фамилия аларзың?» Мин, ойнап, ирімні позымның фамилияма алчам тіпчем. Туған-чағыннар хатхырысчалар. Аннаң андар той хакас чонның кибірлерінче ирткен, - чоохтапча Светлана Боргоякова.
ӰГРЕДІГ АЛАРҒА КИЛІСКЕН
Школа тоозып ӱгредіг албаанда, соонаң ӱгренерге киліскен тіп чоохтаан Светлана Семёновна. Тоғыста ӱгредіг киректелген, аннаңар ол 1993 чылда Ағбандағы музыка училищезінзер заочно ӱгренерге кірче. Тун хызы Любаҷахха андада 11 ле ай полған. Сессияа парыбызып, паланы хонғанына артыс салған. Іҷе кізі чӱрее сыстап ала чӧрібіскен.
- Пір неделя пазынаң килгенде, пала имчек имерге сурынча. Ылғапча, мин хадох ылғапчам. Хазинем пір дее чаратпаан, чарабас теен. Пала чабал харахтығ пол парча тіп чоохтаан. Ікінҷі неделязында килгенімде, палам мині таныбиныбысхан, минзер пір дее хайбиныбысхан. Чӱрееме най изі чох полған, хатабох ылғапчам. Анаң нинче-де тус пазынаң хатап пілізіскебіс хызымнаң, - сағысха кирген Светлана Семёновна.
Тоғызын матлама толдырғаннаңар, Светлана Семёновна 2004 чылда клуб устағҷызына турғызылған. Пір чыл пазынаң тоғыста хатығластар кирілгеннер, клуб устағҷызына хайди даа пӧзік ӱгредіг киректелген. Светлана Боргояковаа хатап ӱгренерге киліскен. ХГУ-ның искусство институдынзар заочно ӱгренерге кірген. Олох чыл улуғ хызы Сойан-Алтай тюркология институдынзар кірген. Светлана Семёновна ахча тӧлеп ӱгренген, хызы - тикке. Сӧбіреде ікі студент, ахчанаң сидік пілдірген тіп сағысха кирген ол. Мал, ӧскіріп, садыбысчаңнар, анаң сессия ӱчӱн тӧлеҷеңнер. Мал-хус тутханы тузалығ полған теен Светлана Боргоякова. Ӱс чыл пазынаң ікінҷі хызы Маша, школа тоозыбызып, Хакас хазна университедінде биолог-эколог специальностьча ӱгренген.
- Ӱс студент, ахча саринаң уламох сидік полған. Хонғаным чахсы хабасчаң. Мин чылда ікі хати сессияа парыбысчаңмын, ағаа ибдегі прай тоғыстар артылчаң. Ӱгредіг ӱчӱн тӧлирге мал сохчаң полғабыс, ағаа хоза полған на сессияда тӧлег сині хозылчаң. Пӧзік ӱгредіг кирек, ӱгренгем. Сидік пілдірчетсе, хонғаным чӧптернең хабасчаң, ағаа улуғ алғыс. Оолғым Игорь ХГУ-дағы биохим факультедінде ӱзінчі курста ӱгренче, - чоохтаан Светлана Боргоякова.
КӦП ПАЛАЛЫҒ СӦБІРЕ
Светлана паза Леонид Боргояковтарның сӧбірезі кӧп палалығ полған, чуртас оңдайлары хоостыра аннаң даа улуғ сӧбіре пол парған. Хонғанының туңмазы чарылыс парғанда, ӱс паланы ипчізі хада ал чӧрібістір. Анаң пасха ирге парыбызып, палаларын кӧрбинібістір. Хомзынысха, палаҷахтарны іҷезі дее, пабазы даа ӧскірбееннер. Анаң опека тоғынҷылары, Леонид Осиповичтің прай харындастарын хығырып, палаларны піреезі, сӧбірезер алып, ӧскірзін алай олар олған туразынзар пиріл парарлар тіп сурығ турғысханнар.
- Паланы алчатса, ол сӧбіренің чуртапчатхан оңдайларын прай кӧрчелер. Алчатхан кізі хоныхтығ поларға кирек. Хонғанымнаң палаларны алып аларға чӧптезібіскебіс. Мин позым даа ирте іҷе чох халғам, аннаңар айастығ полған палаҷахтарны. Улии Маргарита андада 9 частығ полған, ортыны Геннадий 7 час толдыр салған, кічии Кристина 6 ла частығ, - чоохтаан Светлана Боргоякова.
Палаларнаң ӧӧнінде Светлана Семёновнаа айғазарға киліскен. Оларнаң хайди пілізердеҷер паза ӱгредігде хайди полызардаңар кӧп книга хығырарға киліскен. Психология саринаң уғаа кӧп литература хығыр салтыр паза опекада курстар ирткен. Оларны иб аразында хайынарға, ідіс-хамыс чуурға, поллар чысхлирға ӱгреттір. Хызыҷахтарны ипчі тоғыстарына ӱгреткен, оолғыҷахты хада хонғаны ир кізі тоғыстарына кӧніктірген.
Анаң, нинҷе-де тус пазынаң, Светлана Боргоякованың улуғ харындазының хызы ах чарыхтаң парыбызып, хызыҷағы чалғызан халған. Харындазы паза хада хонғаны хазых нимес. Андада туғаннары паланы олған туразынзар пирерге чоохтасханнар.
«Хонғанымның чееннерін ӧскірчем, позымның чеенімнің палаҷаан олған туразынзар пирібіссіннер бе?» - андағ сағыстығ Светлана хонғанын паланы алып аларға чӧптирге пӧгінтір. Хонғаньі, тізең, пуруннап, алып алаң тіп чоохтаныбыстыр. Окіс халған Айяна хызыҷахты ідӧк сӧбірезер алып алғаннар.
Амғы туста Маргарита 20 час толдыр салған, тоғыс класс соонаң Таштыптағы училищеде кип-азах тікчең усха паза чир тамаан ӧскірҷене ӱгренген. Геннадий ідӧк Таштыптағы ПУ-зар кірген, штукатур-маляр специальнозын алып алған. Ол спортнаң хынып айғасча. Школадох ӱгренчеткенде, кӱреске чӧріп, аймах марығларда аралазып, медаль-грамоталарға турысчаң. Кристина, пиҷе-харындазы чіли, Таштыпта ӱгредіг алча. Айяна школа тоосхалах.
Светлана паза Леонид Боргояковтарның иң улуғ хызы Любовь хоныхтығ, ӱс оол ӧскірчелер. Маша, ирге парып, пір оолғыҷахтығ. Игорь ам даа сӧбіре тӧстеелек.
Оларның улуғ паза ынағ сӧбірезі чыылысса, кізі тураа толдыра пол парча. Хатхы-кӱлкі, суум-саам, улуғ той полчатханға ла тӧӧй. Полған на сай Наа чылны прай сӧбіре чыылызып удурлапчалар, аны сӧбіре кибірі дее тиирге чарир.
УЛУҒ СӦБІРЕ - УЛУҒ ӰӰҶӀК
Андағ улуғ сӧбіре, мал-хус тудып, чир тамаан салып чуртапча. Яблах улуғ ӱӱҷікте салылча, пасха даа чир тамаан асхынах нимес одыртарға килісче. Анаң, тізең, чайғы тооза тоғынып, кӱскӱзін пай ӱӱҷік тамаана ӧрінчелер. Ідӧк маллар, хойлар, сосхалар ӧскірчелер.
- Пістің сӧбіренің ӱӱчіктері улуғ, аннаңар чир тамаан паза яблах саларға прай палалар кил парчалар. Чайғызын ідӧк отты ӧменең тоғынчабыс. Кізӧлер городта тӧреен-ӧскеннер, аалзар киліп, прай тоғыстар идерге ӱгреніп алғаннар. Хонғаным оларны хой соғарға ӱгредіп алған, сӧбіреде чахсы пілізіп чуртапчабыс, - чоохтаан Светлана Боргоякова.
Автор :
Наталья ТЮКПЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы