КІЗІ ЧУРТАЗЫН ОЛАР АЛ ХАЛЧАЛАР
24.12.2021
Хабарлар
27 декабрьда - Арачылағҷы кӱні. Чыл сай пу кӱнде Россияның арачылағҷылары постарының профессия ӱлӱкӱнін таныхтапчалар. Оларның кӱні алнында Ӱстӱнзархы Сибирьдегі тілег-арачылағ отрядының арачылағҷызы Артём Албычаковнаң чоох алысхабыс
Пістің хазнада Арачылағӌы кӱні Россия президентінің Указынаң 26 ноябрьда 1995 чылда турғызылған. Ӱлӱкӱннің кӱнін олаңай ла таллап албааннар, 27 декабрьда 1990 чылда РСФСР-ның Министрлер Чӧбі чарадиинаң Россияның арачылағӌылар корпузы тӧстелген. Ідӧк пу кӱн Россияның МЧС-ы тӧстелген кӱнге паза арачылағӌыларның профессия ӱлӱкӱніне саналча.
Че Ӱстӱнзархы Сибирьдегі тілег-арачылағ отрядының тархыны аның алнында, 1992 чылда, пасталған, хаҷан орыннардағы сыныхтағ-арачылағ службаларын гражданскай арачыланыс, сағыбаан саайлар паза оларның салтарларын чох идер киректерҷе хазна комитедіне пир салғаннар. Соонаң пу комитет МЧС пол парған. Пастап отряд Хакасияның тілег-арачылағ службазы адалған, анда 14 ле кізі тоғынған. 2003 чылда службаны Минсуғдағы паза Сустағы отрядтарнаң піріктіргеннер, аннаң сығара ағаа амғы ат пирілген.
Хайди искірген Артём Албычаков, отряд ам Хызылчар крайының ӱстӱнзархы чардығында, Хакасияда, Тувада, Тағлығ Алтайда паза хонҷых пасха даа регионнарда арачылағ тоғыстарын толдырча. Прай Сибирьдегі регионнарның ӧӧн отряды Хызылчарда орныхча. Хайдағ регионнарда тоғынары ӧнетін турғызылбинча, андағ хырығлар чоғыл. Кирек полза, полызығ киректелчетсе, ноо даа регионзар парчабыс.
- Іди Ыраххы Востокта суғлар чайылчатханда, пісті андар полызарға ысханнар. Анда піс ӧӧнінде суға пастырчатхан туралардаң чуртағчыларны хорғыс чох орыннарзар кӧзіргебіс, тураларзар чайылчатхан суғны позытпас дамбалар пӱдіргебіс, - чоохтапча Артём Андреевич.
Аның чуртас чолынаңар хысхаҷахти піди искірерге чарир. Ол Асхыс аймаандағы Пилтір аалда 1974 чылда олаңай сӧбіреде тӧреен. Пабазы Андрей Афанасьевич орындағы автомобиль заправказында оператор полып тоғынған, іҷезі Елизавета Ивановна андағы ағас комбинадында істенген. Олар ам изен ниместер. Пиҷезі Алевтина Ағбан пилтіріндегі Солнечнай аалда имҷі полча, улуғ харындазы Аркадий Москвада олаңай кӱресче тренер полып тоғынча.
Сӧбіреде очы оол полчатхан Артём, Пилтірдегі ортымах школаны 1991 чылда тоозып, Ағбандағы политехническай институтсар (амғы ХТИ) ӱгренерге кірібіскен. Че институтты тоозарға киліспеен, пастағы курста ӱгренчедіп, аны тастабысхан. Анда-мында тоғынған, ол тусты ам «хал чыллар» адапчалар. 1993 чылда армияа хығыртылған.
- Мині пастап Хабаровсксар апарғаннар. Анда алты ай связисттер курстарында полғам. Аны тоосханда, Сахалин олтырыхсар Южно-Сахалинск городта орныхчатхан Хызыл Знамялығ алынча связь полкынзар служба иртерге ысханнар. Полк Ыраххы Востоктағы прай частьтарнаң палғалыс тударға хабасчатхан. Ол туста чаачылар срочнай службаны 1,5 чылға иртчеңнер. 1995 чылда ибзер айланғам, - чооғын узаратхан Артём Албычаков.
Чиит оол школадаң сығара кӱреснең айғасчаң. Аймах марығларда аралазып, олаңай кӱресче спорт узына кандидат нормативін толдырған. Аннаңар, аҷазы чіли тренер поларға сағыс тудып, Москвазар парған. Анда Россияның физическай культура хазна академиязынзар ӱгренерге кірібіскен. Аны 2001 чылда маңнаныстығ тоозыбызып, пазох ибзер айланған. Асхыста ол 18 № профессиональнай училищезер тоғысха кірібіскен, производство мастері паза олаңай кӱресче тренер полған.
2006 чылда Ағбанда чуртапчатхан арғызы Артёмны позы тоғынчатхан Ӱстӱнзархы Сибирьдегі тілег-арачылағ отрядынзар служба иртерге хығырып алған. Андар пик хазыхтығ, спортнаң ынағласчатхан кізілер киректелче. Ол туста Ергакиде арачылағ посты азылтыр, хай пірее арачылағҷылар отрядтаң андар парыбысханда, тоғынҷаң пос орыннар табыл партыр.
- Отрядсар олаңай ла тоғысха кірчеткен чіли албинчалар. Аймах нормативтер толдырарға киліскен: турникте тартынарға, чӱгӱрерге, суғда чӱзерге, саналығ чыларға паза даа пасха... Прай пис упражнение толдырғам. Пілдістіг, арачылағчаа спортта чахсы тимнегліг поларға кирек. Пу тоғысха минің кӧңнім чатча, мин ам 2 класстығ арачылағчы полчам. Арачылағчылар 1 - 4 класстығ полчалар, иң пӧзік класс - чоннар аразындағы класстығ арачылағчы. Отрядта андағ класстығ ікі специалист тоғынча, оларға пасха ханнар тіллерін хоза пілерге киректелче, - тіпче Артём Андреевич.
Амды Артём Албычаков сӧбірезінең Ағбанда чуртапча, хада хонғаны Наталья Александровнанаң ӱс пала ӧскірчелер. Улии Андрей - Хызылчардағы ӱгретчілер институдының физкультура факультедінің студенті, хызы Аня Хакас национальнай гимназия-интернатта, кічіг хызы Арина 7 № школада ӱгренчелер.
Артём Андреевичтің чооғынаң, отрядтың арачылағҷылары, тағларда, тайғаларда астых парған кізілерні, тілеп, таапчалар, суғлар чайылчатса, туралардаң кізілерні кӧзірчелер алай оларға ас-тамах ағылчалар паза даа пасха полызығ пирчелер. Іди халғанҷы туста чыл сай Абазада тоғынарға киліс парча. Чолларда улуғ саай пол парза, арачылағҷыларның полызии удаа киректелче. Оларның машиналарны кисчең гидравлическай хыптылар, пасха даа ӧнетін оборудованиезі пар.
Суғларда саайланчатхан кізілерні арачылирға, чӱсчеткен пустаң палыхчыларны суурарға кииліг подушкадағы суднонаң тузаланчалар. Артём Андреевичті андағ суднонаң чӧрерге ӱгредерге ӧнетін Иркутсксар ысханнар. Амды ол андағ судноның даа водительі полча. Арачылағҷаа кӧп профессиялығ поларға киректелче нооза. Ідӧк чыл сай Орджоникидзе аймаандағы Приисковай поселок хыриндағы тағларда андағ-мындағ тылаастар пол парча. Туристтер, хысхызын улуғ харҷа снегоходтығ чӧріп, чобағлығ кирекке кір парчалар. Ӱр ниместе пазох анда туристтер чіт парғаннар, че олар анда, хараазын хонып, поселоксар постары хазых айланғаннар. Туристтер, постарының маршруттарын арачылағҷыларға искірбин, чобаға кір парчалар.
Артём Албычаков пу тоғызында ікі медальнаң сыйыхтатхан: «За заслуги» паза «За спасение утопающих».
- Халғанчы медальын Ағбандағы дрена каналында часхыда суға саайланчатхан ипчіні арачылаан ӱчӱн пиргеннер. Ирен паза ипчі, чолларын хызырып, порт пусча дренаны кискеннер. Пус оларға сыдабаан, ікізі суғда пол парған. Кӧрген кізілер арачылағчыларны хығыртханнар. Андар киліп, мин, гидрокостюм кизіп, суғ ӱстӱнде тудылчатхан ипчіні сығарып алғам, ирен пат парыбыстыр, аның сӧӧгін водолазтар сығарғаннар. Тал парған ипчіні, пастағы полызығ пиріп, имчілернің холына пирібіскебіс, - чоохтапча Артём Андреевич.
Хайди таныхтаан арачылағҷы, амды отрядта альпинисттер, водолазтар, кинологтар, инженер-техниктер тоғынчалар, анда адайлар даа, аттар даа пар. Техника кӧп, арачылаҷаң оборудование читкіҷе.
Ӱстӱнзархы Сибирьдегі тілег-арачылағ отрядының устағҷызы Александр Себов иң чахсы арачылағҷылар санында Артём Албычаковты адаан. Аның чооғынаң, арачылағҷылар хыйалға кірчеткен кізілернің чуртазын ал халчалар.
Автор :
Николай СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы