ПОС ХАЗИИ – ПОС ХОЛЫНДА
28.12.2022
Хабарлар
Имнег кирее. Гипертониянаң ирееленчеткен кiзее хан пӧзиин хайди даа сыбыра сыныхтанарға кирек тiп чӧп пирчелер имҷiлер
Кiзiнiң ханы ноғадаңар пӧзiк пол сыхча, гипертониянаң ирееленмес ӱчӱн постың хазиин хайди хайраллирға кирек? Пу сурығларға нандырып, хан пӧзiк полчатханы ағырығдаңар чарыда чоохтаан республиканың ӧӧн имнег туразының кардиологы Римма Владимировна Каскаракова.
Ол 20 чыл кардиолог полып icтен салтыр. Че пастап ол кiзiлернi терапевт полып имнеҷең. Хызылчардағы имҷiлер институдын 1998 чылда тоозыбызып, пiр чыл интернатура ирткен. Анаң чиит терапевт Ағбандағы пала тапчаң турада icтенiс чолын пастаан. Анда пiр чыл тоғынған соонаң республиканың хазых хайраллаҷаң министерствозының профилактика кiнiнде имҷi полча. Iкi чыл пазынаң, терапия пӧлиинең устап, Сорығдағы имнег туразында имнег полызиин пирче. Анаң Римма Владимировна илееде чыл Ағбандағы поликлиникада кардиолог полып icтенче. 2017 чылдаң, тiзең, ол республиканың имнег туразында кардиолог полча.
– Полған на кiзiнiң хан давлениезi пар полча. Ол ханны тамырларҷа чахсы ойладарға полысча, аны ит чардыхтарынзар читiр турар ӱчӱн. Хан давлениезi – ол тамырларҷа ойлатчатхан ханның кӱзi. Пӧзiк хан давлениезi, чӱрек хыза тудыл парып, аннаң хан тамырларзар сығара тасталчатхан кӱс полча. Чӱрек «тынанчатхан» туста тамырларҷа ханны iди хазыр ойлаттырбинчатхан кӱс тӧбiн хан давлениезiне саналча.
Хан кӧдірілізі тӧремiл пӧзiк полчатхан кiзее «артериальная гипертония» (алай «гипертензия») диагноз турғызылча, хан кӧдірілізі синiнең тӧбiн тӱсчетсе – «гипотония» (алай «гипотензия») диагноз. Хан кӧдірілізі сыбыра пӧзiк полғаны, гипотониянаң тиңнестiрзе, хазыхха хомай саринаң теелче, кiзi чуртазына хай-хай улуғ хорғыс ағылча, – чоохтаан имҷi.
Кiзiнiң хан давлениезi саннары 120/80 полза, анзы чахсы синге саналча. Iдӧк – 135/90 саннарға теере. «Гипертония» диагнозтығ кiзiлернiң ханы тӧремiл пӧзiк полча, аннаңар оларға ӧӧнiнде хан пӧзиин сыбыра сыныхтап турарға кирек. Пу ағырығның пiлдiрiглерi пiреезiнiң пiр дее пiлдiрбинчеттiр. Кӧзiдiмге, кем-де, пас ағырып, пазы айланып, хузары килчеткенiне хоптанча, аның кӱзi-саа чоғыл, че хан давлениезi чахсы полча. Пiреезiнiң удаа мындағ пiлдiрiглер чох поладыр, аннаңар кӧп кiзi ағырығны тузында сизiнминче.
Нименең хорғыстығ гипертония? Аның сылтаанда пасха ағырығлар сығарға айабас. Ол хазыхха хомай теелiп, инсульт паза чӱрек ишемиязы, инфаркт тилiп сығадыр, азахтағы тамырлар ағырығ пол парчалар. Пӧзiк хан давлениезiнең имненмезе, кiзi чуртазы ӱзiл парарынаң хорғыс пар. Хан кӧдірілізі тӧремiл пӧзiк полза, хайди даа имҷi-терапевтсер айланарға кирек.
Имҷi табырах паза орта диагноз турғыс пирер ӱчӱн, пациентке терапевтсер айланар алнында iдӧк тимненiп аларға киректелче. Кардиолог чӧп пирче: ибде хан давлениезiн посха иртен паза иирде сыныхтан турарға, танығларны хайди даа чаҷында пас турарға. Хан давлениезiн сыныхтир алнында 5 минутаҷа амыр одырып аларға. Iдӧк сыныхтанар алнында чарым час аразына пiр дее чей, кофе iспеске, пурунзар пiр дее им тамҷыхтатпасха. Анаң одырып алып, азахтарны кiрести тутпин, холны столзар сал салып, хан давлениезiн сыныхтирға. Амғы саннығ тонометр аппараттарда пастағызын пӧзiк саннар кӧзiдiлче, аннаңар анда хан давлениезiн iкi-ӱс хати соон сӱрiстiре сыныхтабызарға кирек. Анаң ортымах танығларны таллап аларға. Паза терапевтсер айланчатса, гипертониядаң имненчеткен имнер аттарын чаҷында пазып аларға. Пiрее пациент, имҷiзер кил парза, icчеткен имнернi орта чоохтап полбинча, ундубысча. Че имҷее, тiзең, ол хайдағ имнернең имненчеткенiн хайди даа пiлерге киректелче, орта им пас пирер ӱчӱн.
Амғы туста гипертониянаң ӱгренҷiлер дее ирееленчелер тiпче кардиолог. Мының алнында пу ағырығ улуғлар ла аразында тоғасчаң. Амды педиатрларға даа палаларны гипертензиядаң хайди имнирiнҷе чӧптер пирiлчеттiр.
– Мин 2000 чылларда тоғынып пастапчатханда, 18 частығларға даа «гипертония» диагноз уғаа арам турғызылҷаң. Пу кӱнде, тiзең, пiссер, имҷiлерзер, ағырии улғаат парған чииттер айланчалар, хайзы-да iкi-ӱс имнең тузаланча. Мин санапчам, амғы туста улуғ класстардағы оол-хыстар улуғ стресске кiр парчалар. Тимеер нандырығлығ ӱгренҷiлер, прай нименi идерге, кӧп ӱгренерге кӱстенiп, cинiнең иртiре кӧп тоғынчалар. Я, гипертония ағырығның иң ӧӧн сылтағларының пiрсi стресс, нервалар полчалар. Кiзi тӧремiл стрессте полза, иртiре кӧп тоғынчатса, прай нименi идерге маңнанарға тiп, улуғ ӱрӱгiстiг чуртаза, хан кӧдірілізі тӧремiл пӧзiк полып иреелен сыхча. Кiзiнiң ит-сӧӧгi iдӧк тимеер тоғынарға кӧнiк парза, ол кирек тее чох туста аннаң андар тоғын на турча. Аннаңар кiзее пос хылиин хайди даа амырадарға, ӱрӱкпин чуртирға кирек.
Хазых чуртасха тудынғаны хан давлениезiн чахсыландырарға полысча. Иң пурун чахсы ас-тамах чииске тузаланарға. Туустанмасха кӱстенерге. Кiзi иттен парза, аның артых кӧдiрiмiне тамырлары хыза пазылчалар. Пiстiң пациенттер артых кӧдiрiмiнең озып алған соонаң гипертония имнерiн iзерге тохтат салчалар, хан давлениезi чахсылан парған сылтаанда. Iди постың хазиина кӧбiзiн иреннер хайығ айландырарға кӱстен сыхчалар. Ам тынарға даа ниик пол сыхты, хыймыран чӧрерге дее оой тiпчелер. Артых кӧдiрiмнең озып алған соонаң чӱрек-тамырлар даа чазылчалар нооза. Кiзi ит-сӧӧгiндегi ӱс cуғ чыынарға хынча, аннаңар кiзi идi сiс парадыр. Туустанарға чарабинча. Тустаан ниме асхынах чiңер. Тусха ит iдӧк сiс парча, улам на ипчi кiзiнiң идi ағаа уйан полча. Амғы туста «чазыт» тус колбасаларда, cырларда, консерваларда кӧп. Оларны чииске тузаланмасха кӱстенiңер, – таныхтаан чооғында Римма Владимировна.
Ӧткiн хыймыранарға, тасхар тынанарға чӧрерге, уйғуны хандырып узуп, ӧтiре тынанарға, хан давлениезiн сыныхтан турарға чӧп пирче имҷi. Сынап имҷiлернiң чӧптерiне паза хазых чуртасха тудынза, чӱрек-тамырлар паза пасха даа ағырығлар тилiп сығарынаң хыйыс халарға чарир. Iдӧк кардиолог чӧп пирче: амғы туста палаларны даа психология саринаң амыр тудынарға, сидiк нименi чӱрекке чағын албасха ӱгредерге кирек. Чуртаста сидiксiнiстер хаҷан даа тоозылбинчатханға тӧӧй. Оларзар пасха кӧрiснең кӧрерге ӱгренiп алып, ӧӧнiнде постың хазиин хайраллирға кӱстенiңер.
Автор :
Инора БОРГОЯКОВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
