Чуртағҷылар – Таштып чирінің ӧӧн пайы
16.08.2023
Хабарлар
Валентин Коновалов Хакасияның Аарластығ пічиине турысханнарнаң хада
Аал кӱні. Таштып 255 чылын таныхтады. Аны ӱс кӱн пайрамнааннар, че ӧӧн ӱлӱкӱн 12 августта ирткен
Таштып суғ хазындағы аалда кізілер ХVІІІ вектің 40 чылларында чуртап пастааннар. Андада Россия паза Хыдат аразында Буринскай чӧптезігде хол салылған, анда ікі хазна аразында хырығлар паза форпосттар тӧстирдеңер чоох парған. Пастағы форпосттарны Хызылчардағы воеводствоның казактары пӱдіргеннер, пеер олар 2-3-ер кізі киліп, чыл сай алысчаңнар. Іди чӧрерге майых парғанда, казактар тоғынчатхан Сибирь губернаторы Д.И.Чичеринзер сурыныснаң айланғаннар – оларға Таштып чирінде халарға чарадарға, службаны тӧлдең тӧлге пиріп апарарға. 1768 чылда андағ чарадығ пирілген, аннаңар ол чыл аал тӧстелгеніне саналча. Пастағы чылларда нинҷе-де ле тураҷах пӱдірілген, че амды Таштыпта 99 орама саналча, алты муң чуртағҷы!
Халғанҷы пис чылға аалзар кӧп ахча тартылған – 97 млн азыра салковай, аал чӧбі аймах марығларда, хабазығ программаларында араласхан. 2023 чылда, тізең, иң кӧп ахча тартылған – 100 млн азыра салковай. Наа олған площадкалары, водопровод, «Изеннер» аалҷылар удурлаҷаң площадка, «Начало казачества» хумартхы танығ, скульптуралар паза пасха даа нимелер пӱдірілче. Кӱскӱзін Таштып аймааның поликлиниказы алнында асфальт тӧзелген, наа фонарьлар турғызылча. Прай нимені санап полбассың.
Таштыптағыларның иң ағырсымнығ сурии – чоллар, че ол пастыхтарның хайиинда. Таштып аймааның пазы Николай Чебодаев пол парғанда, кирек тибіреп сыххан. Амды Советскай орама пӱдіриине республикадағы транспорт министерствозынаң 52 млн салковай пирілді, анзы уғаа ӧріндірче, ол ахчаа наа асфальт салылар. Чол читон чыллардох пӱдірілген, оймахтарны тӱзет cалған соонаң олар пазох сайбал парчалар, аннаңар наа чол хайди даа кирек.
Таштып аал пайрамы 10 августта пасталған, Культура туразында «Гармонь без границ» музыканттар марии ирткен, анда читі регионнаң килген 70 азыра кізі араласхан. 11 августта «Хынчам тӧреен чиріме» сыйыхтас ирткен, аалда кӧп чыл маңнаныстығ тоғынған кізілерге аймах устағ-пастааның паза аал чӧбінің Аарластығ пічіктерін, сыйыхтарын читіргеннер. 12 августта, тізең, иң алғым программалығ ӱлӱкӱн ирткен, ол 11.00 часта Культура туразы алнында пасталған.
Бутонаевтернің имҷілер династиязы сӧбіре пазы Антон Михайлович (оң саринаң ікінҷізі) офтальмолог, ипчізі Августа Петровна (сол саринаң ікінҷізі) терапевт, Ольга хызы (сол саринаң пастағызы) паза Сергей оолғы (сомда чоғыл) ідӧк терапевттер
Пайрамға Хакасия пазы Валентин Коновалов, Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, министрлер паза пасха даа улуғ аалҷылар чиде салғаннар. Ӱлӱкӱн «Илбек Россияның кічіг пулии» театр ойынынаң азылған, анда «Ынархас» ӧме араласхан, олғаннар пасха даа теелбектер толдырғаннар. Анаң Валентин Олеговичке сӧс пирілген, ол таныхтаан:
– Изеннер, аарлығ арғыстар! Пӱӱн сынап таа танығлығ кӱн – 255 чыл, килкім сан. Аалны казактар тӧстееннер, че амды Таштыпта аймах-пасха чон чуртапча. Мин сағынчам, сірер Асхысты тилісче ас парыбызарзар, правительство сірерге хабазар, халғанҷы чылға аалда чурт пӱдірии ікі хати ӧс парыбысхан, ол уғаа чахсы кӧзідіг. Чир-чайаан чи мында хайдағ сіліг! Тоғысчы, амыр, азых кізілер мында чуртапчалар, анзы пу чирнің ӧӧн пайы...
Владимир Штыгашев чооғында аал тархынын сағысха кирген:
– Пу аалда тӧреем. Таштыптағыларға хаҷан даа поғдархапчам, олар промышленностьта, аал хониинда пӧзік чидіглерге чидіп алҷаңнар. 1948 чылны сағысха кирзе, ол туста кізілер астаң астап ӱреҷеңнер. Андада ол палаларны ал халарға тіп олған туралары тӧстелгеннер. Таштыпсар 1944 чылда Смоленсктегі олған туразын (прай 360 олған) паза Ленинградтағы олған туразын кӧзіргеннер. Мин, кічігде ӧкіс халып, Таштыпта олған туразында ӧскем, ам даа чӱреемде завхоз Журихин Сергей Фёдоровичтің омазын ал чӧрчем. Олғаннар ағаа тың хынҷаңнар. Таштыптаң ікі Совет Созының Матыры сыххан – Александр Назаров паза Григорий Зорин. Олған тузында мин оларны Таштыптағы аэропортта 1945 чылда удурлаам, мині холда тастааннар...
Анаң Хакасияның Аарластығ пічіктері читірілген: Любовь Сагалаковаа, Роза Колмаковаа, Анна Глухихке, Лариса Тюмерековаа, Ирина Крючковаа, Нина Хреноваа, Елена Щербаковаа, Елена Сачковаа, Рустам Салимовха.
Хакасия пазының алғыстастары аймах ӧмелерде тоғынчатхан 15 кізее читірілген: Евгений Русаковха, Евгений Берсеневке, Николай Тюгаевке, Татьяна Тоскараковаа, Ирина Сазанаковаа, Ольга Бабиковаа, Екатерина Ахпашеваа, Надежда Чильчигашеваа, Алена Власоваа, Виктор Селезнёвха, Николай Аношкоға, Олег Боргояковха, Татьяна Увароваа, Андрей Султрековха, Роман Могилатха. Хакасия правительствозының алғыстас пічіктерін пис садығҷы алған: Светлана Филимонова, Людмила Кацебина, Елена Блажнова, Надежда Шулбаева, Маргарита Ахпашева.
Таштып аал чӧбі саринаң ідӧк сыйыхтас полған. Хакасия пазын, министрлерні, идінҷектерні тоғыс, хабазығ ӱчӱн алғыстааннар. Ідӧк пайрамда чаа палаларын сыйыхтааннар. Улуғ частығ ууҷа-ағалар пістің хазнаа, чонға кӧп кӱс пир салғаннар. Ӱлӱкӱнде чеестееннер: 95 частығ Клавдия Леонтьевна Грачёваны, 95 частығ Александра Сергеевна Пырсикованы, 95 частығ Александра Георгиевна Юдинаны, 93 частығ Алексей Васильевич Прокудинні, 93 частығ Дмитрий Григорьевич Медведевті. Анаң ӱлгӱ хада кӧп чыл чуртап салған ирепчілерні паза тоғыс династиялар сӧбірелерін таныхтаан.
Ӱлӱкӱнде садығ, олған площадкалары тоғынған. Таштыптағы чир-суғ ӱгренҷең музей тоғынҷылары, палатка турғызып, аалҷыларны удурлирына чахсы тимнен салтырлар. Килген кізілерге музей директоры Елена Барашкова мастер-класстар кӧзіткен – хайди йогурт, талғаннаң ниме-ноо идерге. Чей-айраннаң удурлааннар. Олғаннар площадказы саринда ідӧк хынығ нимелер полчатхан – батуттар, карусель, стерео-океанариум тоғынчатхан. Чайаачы олғаннар кінінің тоғынҷылары, тізең, палаларға шарлардаң аңыҷахтарны, чахайахтарны паза пасха даа нимелерні идерге ӱгретчеткеннер, пасха столда полған на палаа «татуировкалар» чапсырчатханнар.
Стадионда марығлар иртірілчеткен – ағас тартызары, кӱрес, хапчаң тас, волейбол паза даа пасхазы. Марығларда, Таштып чирінің не нимес, пасха даа аймахтарның спортсменнері араласханнар, чиңісчілерге, иирде суғ хазында чон чыылысханда, ахчалығ сыйыхтар, кубоктар, грамоталар читірілген. Иң кӱстіг кӱресчі Степан Зуевке прай чон алнында хуча сыйлап пиргеннер!
Сомнар авторни
Автор :
Тарина Бутонаева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
