Хубайах – тайға пори чирдегі аал
18.08.2023
Хабарлар
Тайға, тағлар аразындағы, суғ хазындағы Хубайах аал
Пайрамға удур. Совет Союзы тузында Хакасияда 276 аал, город санға алылған. Пис город халған полза, кічіг аалыҷахтар чітклеп парғаннар
Хайзыларында ікі-ӱс cӧбіре чуртабохча. Тоғыс чохта, посха ла ізеніп, мӧтенчелер. Пірее идінҷек кізілер, мал-хус тудып, ол аалыҷахтарға саңай чіт парбазына тын пирчелер. Хаҷан-да поселок полған Таштып аймаандағы Хубайах ана андағох ӱлӱстіг.
Піске, телерадио журналисттеріне, Таштып аймааның устаа хығыртиинаң тайға тӱбіндегі аалзар пар килерге ӱлӱс тӱскен.
Пастап Хубайахтың тархындағы чолынаңар. 1930 – 1960 чылларда ол улуғ полған. Мында чуртаан улус алтын аныҷаң приискте, ағас пилетеҷең орында, Ағбан – Ах тобырах федеральнай чолны пӱдірерінде істенген. Ол чылларда анда 8 чыллығ школа, олған сады, ФАП, имнег туразы, почта пӧлии пар полған. Пу учреждениелер Таштыптағы промхозтаң сығара тоғынғаннар.
Че СССР изелерінең, 90 чылларда, пу улуғ поселок азахха тӱс сыххан. Пірсі пірсінің соонҷа промышленность, экономика кирее саңай сайал парған. Чуртас тискер пар сыххан. Тоғыстығ кізілер парғлабысханнар. Чарых чуртастығ аалда 11 ле тӱнӱк халған. Тынағдағы улус ла ӧкіссіреп парған. Ізеніс тайғаа, пос мал-хузына ла полған.
Піс полған 2006 чылда анда кізі чуртапчатхан нинҷе-де ле тура полған. Пенсионерлер хайдар парзыннар за. Чуртас сидік – чарытхы, палғалыс чоғыл, школадаңар чоохтирға даа кирек чоғыл. Ниме оларны осхырча? Чарытхы генераторлары, кӱн батареялары, телефон-автомат, садығ туразы, палыхтиры, аңниры. Че ниме ӧріндірче? Туристтер базазы.
Мында тоғынчатхан «Тропа» пірігіс Президенттің культура пастағларының фонды мариинда грант утып алған. Аның хабарлар таратчаң специализі Светлана Топоева Хубайах аалда 19 августта «Тайға алтыны» фестиваль иртердеңер чарытхан.
– Пістің «Тайға алтыны» проект тӧреен чирібіске хынарға паза пос тамырларын улуғлирға ӱгредер кӧстегліг. Республикадағы чайаачы устарның полызиинаң піс Россияның культуразын чағын итчебіс. Аалыбыс «улуғ чирдең» тастыхти чатча, че чуртағҷылар хазна хайиинда полчатханын сизінчелер.
Улуғ частығлар изенде, оларның пілістерін, чӧптерін, кип-чоохтарын, кибірлерін ал халарға кирекпіс. Олар ӧсчеткен тӧлге хайди даа туза поларлар. Соона салдырбин идерге кирек.
«Тайға алтыны» чуртағҷыларны, мыннаң парыбысханнарны піріктірче. Аның соонаң оларның сағысха киргеннері фильмге киріл парар.
Ізенчебіс, фестиваль чон сағызында ӱрге халар. Ол чииттерге алнынзар парар кӧстег полар
* * *
Мағаа тайға пори чирде Мадыр аалда кӧп чыл чуртирға киліскен. Ол уғаа сіліг, истіг чирде орныхча. 60-ҷа километр ырахта ах пастығ тасхыллар хасхайысча, ырах нимес Ағбан суғ Ағбан саринзар инче. Совет тузында мында кӱстіг леспромхоз, совхоз пӧлии тоғынғаннар. Пӱӱн олар чоғыл. Че чон тың тараспаан. Кічіг ааллардағыларны Чоғархы Мадырзар кӧзір салғаннар. Анда уғаа сіліг ортымах школа, Культура туразын пӱдір пиргеннер. Имнег туразында хазыхтанып алар оңдай пар.
Хубайах Хакасияның иң сіліг пулуңнарында орныхча. Аны ибіре хойығ ағастығ тағлар турча, ап-арығ соох суғ толғалча. Чахайахтарның аймағы чи! Кӧкcіңе арығ киині тартынып, тосханыңны пілінминчезің. Ана ол Хубайах чирі!
Сом «Тропа» АНО пресс-службазыни
Автор :
Михаил Торбостаев, Елена Абумова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
