Спорт. Хакасияның физическай культураӌа паза спортча саблығ тоғынӌызы Владимир Чучунов тренер тоғызына 30 чыл пир салған

Сербияның ööн городында 16 – 24 сентябрьда спорт кӱрезiнӌе тилекей чемпионады иртер. Россия ӱчӱн 30 кiзi турызар, оларның санында пiстiң Наталья Малышева. Абахай спортсмен хазнаның пiрiктiрiлген командазынзар 2013 чылдаң кiрче. Пöзiк чидiглерге кӱресчi хыс тренерi Владимир Чучуновтың устаанынаң читкен.

Владимир Гаврилович – тренер тоғызына тӱгеде пирiн салған кiзi. Аны олаңай кӱреснең чуртапча тиирге чарир. Чир-суғӌыбыс Пии аймаандағы Маткичiг аалдаң. Ол Гаврил Николаевич паза Манита Егоровна Чучуновтарның кöп палалығ сöбiрезiнде тöреен. Пабазынаң iӌезi «Бондаревскай» cовхозта iстенгеннер. Сöбiре пазы тракторист полып тоғынтыр, Манита Егоровна, хыс фамилиязы Чебодаева, чиис тимнеӌең ус полған. Тренер чоохтапча:

– Сöбiреде алтолаңмыс: ӱc оол паза ӱс хыс. Пабамнаң iӌем прайзыбысха паарсас-хынызын читiрӌеңнер. Олар пiстi чуртаста иптiг тудынарға ӱгреткеннер. Харындас-пиӌелерiм аймах профессиялар таллап алғаннар. Спорт сферазында чалғысхан iстенчем.

Владимир Чучунов олаңай кӱреснең национальнай школада танысхан. Анда ол 4-ӌi класстаң ӱгрентiр. Секцияны пастап Владимир Маркович Асочаков апарған, соонаң Иннокентий Николаевич Тюмереков хозылған. Секцияа чöргенi хоостыра Владимир Чучуновтың кöп чарых сағыс халған. Ол таныхтапча:

– Чиитте кiзi ӱгретчiлерiнiң, тренерлерiнiң тоғызын орта паалап полбинча. Сағыс соонаң на кiрче. Владимир Марковичке паза Иннокентий Николаевичке спортсар чол асхан ӱчӱн алғызым читiрчем. Пастағы тренерiмнең хада тоғынарға килiскен. Ол кöп чыл Хакас гимназиязында физкультура ӱгретчiзi полып iстенген. Хомзынысха, Иннокентий Николаевич час чазабаан. Чуртастаң парыбысханда, ағаа 45 ле час полған. Ол тренер тоғызына салылған тиирге чарир. Ағаа Таштып, Асхыс аймахтарында, Ағбанда iстенерге ӱлӱс тӱскен. Тюмереков хайда даа тоғынза, секцияда пала саны ӱзiлбеӌең. Олғаннарны спортха кöнiктiрiп, ол тус таа, кӱс тее айабаӌаң. Аның устаанынаң палалар, микелерге ле нимес, футбол, шахмат ойнирға ӱгренӌеңнер. Ол кӱресчiлернi кiчiгдең пастап спорт узына читiрӌең. Иннокентий Николаевичтiң устаанынаң 15 кiзi СССР-ның паза Россияның спорт узы полыбысхан. Iдöк ӱгренӌiлернiң санында чоннар аразындағы класстығ cпорт устары пар. Олардаң иң саблығ Олимп ойыннарының араласчызы Леонид Чучунов полча.

Владимир Гаврилович позын чахсы кӱрескен тiп санабинча. Ол чииттер аразында ла харбастыр. Олаңай кӱресче Россияның спорт узы нормативiн 1991 чылда толдырыбысхан. Олох туста 21 частығ оол наа ла тöстелген Ағбандағы олимп резервi училищезiнзер (УОР) ӱгренерге кiрген. Пу учреждениенi тöстирiнде СССР-ның саблығ тренерi Владимир Чарков öткiн араласхан. Владимир Ильич Хакасия правительствозының устағ-пастаан УОР-ны азарға чöптеен, позы пастағы студенттернi тiлеен. Ӱгредiг заведениезi амға теере маңнаныстығ тоғынча. Аннаң кöп саблығ cпортсмен сыххан.

1993 чылда И.Н.Тюмерековты Ағбандағы ДЮСШ-ның директорына турғысханнар. Иннокентий Николаевич позының орнына училищенi наа ла тоос салған Владимир Чучуновты тоғысха кир салған. Пастағы туста чиит специалистке сидiк арах полтыр. Иннокентий Николаевич ӱгренӌiзiне хабасчаң. Че 1994 чылда кӱскӱзiн ол ах чарыхтаң парыбысхан. Владимир Гаврилович чооғын узаратча:

– Cекцияа килген пастағы палалар 1978 – 1980 чыллардаң полғаннар. Олардаң Россияның спорт узы нормативiн иң пурун Владислав Барашков толдырыбысхан. Аның чидiглерi мин чуртас чолымны орта таллап алғанымны киречiлееннер. 2005 чылға теере оолахтарнаң на тоғынғам. Онӌа кiзiнi Россияның спорт узына читiрiп алғам. Оларның санында Евгений Шадриннi, Владислав паза Виталий Канзычаковтарны, Леонид Бурнаковты, Пётр Бутанаевтi. Итсе, мағаа полған на пала аарлығ. Оларның чуртастары килiссе, öрiнчезiң, киректерi уйан парза, чӱректе хомзыныс. Ӱгренӌiлерiмнең тренер тоғызын таллап алғаннар Владислав Барашков, Денис Карамчаков, Виталий Канзычаков. Влад Хакас гимназиязында секция апарча. Аның хада хонғаны – Россияның саблығ спорт узы Лилия Каскаракова. Олар iкöлең тоғынчалар. Чидiглерi пар. Виталий Канзычаков олаңай кӱресче Хакасияның пiрiктiрiлген командазының ööн тренерi полча. Аның пастағы тренерi – Станислав Майнагашев. Денис Карамчаков маңнаныстығ icтенче. Россия синiндегi марығларға саарбахтарны ол ал чöрче.

Че Владимир Чучуновтың ӱгренӌiлерiнең спортта иң пöзiк салтарларға Наталья Малышеванаң Мария Тюмерекова читкеннер. Iкiзi дее Россияның пiрiктiрiлген командазынзар кiрче, чоннар аразындағы класстығ спорт узы полча. Итсе, 1990 чылларда чир-суғӌыбысха пiреезi хыстарнаң хада тоғынарзың теен полза, пiр дее киртiнмесчiк. Хызыӌахтар оолахтар ниместер нооза. Оларнаң пасха чоохтазарға кирек. Тренер Татьяна паза Инга Карамчаковаларның, Лилия Каскаракованың чиңicтерiне чöпсiнӌең дее полза, позының абахайларын харбазарға ӱгредер сағыс чох полған. Владимир Гаврилович сағыс-кöрiзiн 2004 чылда алыстыртыр. Ол чыл кӱресчi хыстар пастағызын на Олимп ойыннарында араласханнар.

Наталья Малышева Таштып аймаанаң. Аның пастағы тренерi – Леонид Бутанаев. Ол аӌазынаң хада секцияа чöрчеткен хызыӌахтаң чахсы спортсмен сығарын сизiнiп, аны cпортнаң толдыра кӱзiнең айғазарға чöптеен. 7-ӌi класстаң Наташа Владимир Гавриловичтiң холында узын таптапча. 2024 чылда хакас абахайына 30 час толар. Чуртазының ööн чардығын ол кӱресче. Чир-суғӌыбыс чоннар аразындағы марығларда кöп хати чиңic тутхан. Пӱӱл спортсменнiң iдöк чидiглерге пай чыл. Январьда ирткен Ярыгин турнирiнде чир-суғӌыбыс, Хакасия ӱчӱн турызып, хола медаль утхан. Чоохтирға кирек, марығда Наташа пилiн пиртiндiр салған соонда араласхан. Пасха кiзi харбазарға ынабасчых. Че Наташаның хуйағы пик. Азах меетте чир-суғӌыбыс 0:2 саннаң утыр паричадып, тоғазығны 4:2 саннаң тоос салған.

Июньда Каспийскте олаңай кӱресче Россия чемпионады ирткен. Анда иреннер паза ипчiлер устарын кöзiткеннер. Наталья Малышева 53 кг кöдiрiмде чиңiс тутханда, республика чуртағӌыларының öрiнiзi пу чир полбаан. Владимир Чучуновтың таниинаң, чемпионатта кӱреcчi хыс тöрт хабыс иртiрген. Милана Дадашеванаң тоғазығ иң сидiк полтыр. Ағаа чир-суғӌыбыс сала ла утыр салбиндыр. Августта Малышева Румынияда ирткен чоннар аразындағы турнирде алтын медаль холға кирген. Тилекей чемпионадында абахайлар 19-20 сентябрьда кибiске сығарлар. Спортсменнер, медальлар ла ӱчӱн нимес, Олимп ойыннарында аралазар ӱчӱн харбазарлар. Наташа таллағ иртiбiскен ӱчӱн öрiнчебiс, ағаа чиңiс алғапчабыс. Улуғ марығларға спортсменге iдöк Леонид Чучунов тимненерге полысча. Мария Тюмерекова ööрезi Наталья Малышевадаң часха кiчiг. Ол 2000 чылда Таштып аймаандағы Аңчул аалда тöреен. Кӱресчi хыс тренер Юрий Тюмерековтың холында харбазарға пастаан. Маша Владимир Чучуновтың хайиин, 5-ӌi класста ӱгренчеткенде, тарттыр. Тренер чоохтапча:

– Аршаннарда палаларға турнир иртчеткен. Кöрзем, кiчiг хызыӌах чӱгӱр чöрче. Аның чапчаң тудынызы кöңнiме кiрген. Юрий Николаевичтiң ӱгренӌiзi полтыр. Машаның пабазы тренернiң чағын туғаны. Пiс аны Хакас гимназиязынзар кир салғабыс. Ол, Наташа чiли, ӱгренӌең паза секцияа чöрӌең.

Мария Тюмерекова Хакасияа кöп медальлар ағылған. 2021 чылдаң ол Кемеров облазы ӱчӱн турысча. Чир-cуғӌыбыстың халғанӌы чидiглерiнеңер чоохтаза, 2021 чылда ол Европа первенствозында чиңiс тутхан, тилекей первенствозында ӱзiнӌiзi полыбысхан. Пӱӱл Ярыгин турнирiнде Маша 50 кг кöдiрiмде чиңiс тутты. Россия чемпионадында ағаа оң полбады, хакас хыстың хола медаль. Августта спортсмен СНГ хазналарының ойыннарында паза Университет спортының чоннар аразындағы фестивальында позын турыстыра кöзiткен. Ол iкi алтын медаль утып алған.

Пӱӱнгi кӱнде Владимир Гавриловичте 20 артиинаң пала узын таптапча. Олардаң Денис Кучугешевнең Максим Майнагашевтi таныхтирға кирек. 2007 чылда тöреен ооллар пу наада Назаровта ирткен марығларда медальлар холға киргеннер. Кучугешев 45 кг кöдiрiмде пастағы орынға сыххан, Майнагашев 60 кг кöдiрiмде ӱзiнӌiзi полыбысхан.

Тренернiң iкi пала. Хызы Лилия юрист ӱгредiглiг, Ағбан городтың чарғызында хачы полып iстенче. Оолғы Иван, автомобильлер тыхтап, позына тоғынча. Владимир Чучунов – ӱc парханың часкалығ ағазы. Олардаң пiреезi тренернiң чолын пазар, неке.

Сом Альбина Чистогашевани