Хынған тоғыс ӧрініс ағылча
27.09.2023
Хабарлар
Воспитатель Ольга Абумова иркеҷектерінең хада
Пӱӱн – Воспитатель кӱні. Ольга Витальевна Абумова Асхыс аалдағы «Тополек» олған садында воспитатель полып істенче. Чиит специалист тоғызына, хада тоғынчатхан арғыстарына паза аның хайииндағы палаҷахтарға уғаа хынча паза паарсапча
Чонда тидірлер, кем позының тоғызына хынча, ол андар ниик чӱрекнең парча паза ол ағаа ӧрініс ағылча. Ольга Абумова пис чыл азыра воспитатель полып істенче, ағаа пу тус пір кӱн чіли пілдірче. Иркеҷектерінзер ол хаҷан даа ачых-чарых кӧңніліг чӧрче.
Аның алнында ол Асхыстағы ӱгредіг управлениезінде кадрлар пӧлиинде істенген. Пілдістіг, управлениеде тоғыс амыр паза ниик ле. Иртеннең иирге теере тоғызыңны толдырыбысчазың, кабинедің чабызып, ибзер парыбысчазың. Олған садында, тізең, тоғыс саңай пасха. Палаларнаң тоғынары – ол нандырығлығ нооза. Оларға кӧп кӱс паза тус хорадарға килісче. Андағ даа полза, сидіксіністердең хорыхпин, Ольга Витальевна тоғыс орнын ниик чӱрекнең алыстырыбысхан. Анзына ол ачырғанминча. Позының тоғызынаңар чоохтапчатса, воспитательнің харахтары чарыпча.
– Мин хакас тілінҷе специалист полып тоғынғам. Олған садындағы группаларҷа чӧріп, хакас тілі занятиелерін апарҷаңмын. Пастап олған учреждениезінзер 130 – 140 пала чӧрген, ам андағ кӧп нимес. Мин оларны прайзын тӧреен тілге ӱгреткем. Кӱнде ікі группанаң тоғынарға маңнанҷаңмын. Полған на группада 20 азыра олған полҷаң. Олған садында хакас тілінҷе алынҷа специалист тоғынза, чахсы. Мин ол ла тоғысты апарҷаңмын. Палаларға тирең піліс пирерге кӱстенҷеңмін, хакас тілінҷе кружоктар апарҷаңмын, нымахтар турғысчаңмын паза ӱлӱкӱннер иртірҷеңмін, – сағысха кирче Ольга Абумова.
Наа орында тоғынып пастаандох, Ольга Витальевна хада тоғынчатхан арғыстарынаң «Ине тілі» проект тӧстеп алған. Олған садының ӧмезі пу проектнең, Хакасияҷа ла нимес, Москвазар, Казаньзар чӧр килген.
– Минің ӱгредіг киреенде улуғ опыдым чох таа полғанда, мағаа пу тоғыс хынығ пілдірген. Аннаңар наа проекттер, программалар тӧстирге, ӱгредіг киреене наа сағыстар кирерге кӱстенгем, – чооғын узаратча ол.
Нинҷе-де тус пазынаң чиит специалисттің кӱстенчеткенін паза тоғысха нандырығлығ хайчатханын олған садының устағ-пастаа сизінген. Ольга Витальевна, пасха ӱгретчілернің, воспитательлернің тоғыстарын кӧріп алып, пілізін тиліткен ӱчӱн, аны Асхыс аймаа паза республика синіндегі семинарларға паза конференцияларға ызып пастааннар. «Тополек» олған садының иң опыттығ воспитательлерінің пірсі Дина Сергеевна Кичеева ағаа чахсы хабасхан. Ол Ольга Абумоваа кӧп піліс пирген паза аның устаанынаң Ольга Витальевна алнынзар улуғ хаалағлар идіп пастаан.
Іди Хакасияның ӱгредіг тилізі паза квалификация кӧдірҷең институт Ольга Абумованың паланы хакас тіліне ӱгредер методиказын позының сайтынзар алып алған. Таныхтирға кирек, андар иң артых авторларның методикалары кирілче! Анда Ольга Витальевна олғаннарны видео пастыра хакас тіліне ӱгретче. Пу методиканы ол позы сағын таап алған, хонғаны компьютер пастыра аны иптеп аларға полыс пирген.
– Палаларнаң тоғынарға хынығ. Оларның кӧңні кӱннің сай алысча. Пӱӱн олар кӱлӱктер, ачых-чарыхтар, пасха кӱнде пулуттарнаң тартыл парған хара тигір ле осхастар. Оларның кӧңнін сизініп одырчабыс, чӱрее амырап парарын сахтапчабыс.
Воспитательлер, специалисттер, тізең, улуғ опыттығлар, пӧзік пілістіглер. Методика сарин чахсы пілчелер, палаларнаң тоғынарында артыхтар, воспитаниее улуғ хайығ салчалар. Пу ӱгредіг чылынаң пасти наа стандарттар хоостыра палаларны Ада-чир сууна хындырарына, улуғларны аарлирына, істеніс воспитаниезіне улуғ хайығ салыл сыхты. Пістің cпециалисттер пу тоғысты чахсы апарчалар, – поғдархаcнаң чоохтапча воспитатель.
Ольга Абумова сӧбірезінең Калининде чуртапча. Хонғаны Ильянаң хада ікі хызыҷах ӧскірчелер – Тайра паза Кристина. Чииттер Новосибирскте танызып алғаннар. Анда Илья механико-математическай факультетте ӱгренген. Амды ол сотовай палғалысча инженер полча. Удаа командировкаларға чӧрче. Ольга Витальевна, тізең, филология факультедін тоосхан. Анда ол аймах тіллерні тиңнестірерінең айғасхан: орыс, тува, алтай, якут, казах паза даа пасхазы. Ағаа хоза, аның хайиинда турок паза немец тіллері полған. Аның олған садынзар чолы азылбаан полза, ол ученай даа пол парарҷых, неке, пірее академияда тіллер істезерінең айғазарҷых.
– Тіллер істезерінең мин чуртас тооза айғасчам. Мин Пии аймаандағы Хойбал аалда тӧреем, ӧскем. Школа тузында тіл марығларында кӧп хати араласхам. Студент тузында пу кирекке улам тартыл парыбысхам. Тӧреен тілімні чахсы пілчеткенде, пасха тіллерні ноо пілбес?! Олған садында палаларнаң хакас тілінең чоохтасчатсам, хай пірее іҷе-пабалар мин саба чоохтасчам тіп сағын парчалар. Мин, тізең, хойбал диалектінең чоохтасчам, – хатхырча воспитатель.
Воспитатель тоғызының чахсы паза читпес сарилары хайдағдыр тіп сурғанымда, Ольга Витальевна піди нандыр пирген:
– Чахсы сари кӧп. Ӧӧні – палаларнаң тоғынчатханы. Школада олғаннар кӧмес пасхалар, олар анда хазыр арах пол парчалар. Олған садында, тізең, чахайах осхас ачых-чарыхтар, кӱлімзіреестер. Мында піс режимҷе паза СанПиН-ҷе чуртапчабыс. Тоғыс ол ӱлӱкӱн тиирге чарир.
Че читпес сарилары парох. Ӧӧні – ол пічіктернең тоғынары. Піске аймах пічіктерні толдырарға килісче. Ағаа хоза уғаа кӧп мероприятие иртірілче. Анда прайзында аралазарға чахығ килче. Пічіктернең айғазып паза мероприятиелерде аралазып, піс ӧӧн тоғызыбысты удаа чахсы толдыр полбинчабыс, палаларыбысха тус асхынах халча.
Ағаа хоза, халғанҷы чылларда чиит іҷе-пабаларнаң тіл алызып аларына уғаа кӧп кӱс хорапча. Полғанының на позының хылии, кӧңні. Олар піcті ӱгредерге сіренчелер паза воспитатель аның на палазына хайығ cаларға кирек тіп санапчалар.
Ідӧк амғы туста воспитательнің статузы тӧбін. Мин Новосибирскте ӱгренчеткенімде, нинҷе-де тус садығ туразында істенгем. Анда піске тіҷеңнер – садығ туразынзар килген кізі хаҷан даа сын. Аннаң тартызарға, ағаа харызарға паза тоғыр чоохтанарға чарабас. Оларны чахсы кӧңніліг удурлирға паза ӱдезерге кирек. Амды воспитательлер олох садығҷыларға тӧӧй осхастар. Іҷе-пабаларның алнында ідӧк тудынарға паза тоғыр чоохтанмасха кирекпіс. Анзы воспитательнің тоғызында минің кӧңніме кірбинче. Интернетте дее хайдағ ла видеороликтер сығарылбинча! Оларны кӧріп, олғаннар паза улуғлар ідӧк поларға cіренчелер.
Піс, тізең, прай палаларға паарсапчабыс, оларны істеніске кӧніктірчебіс, улуғларнаң орта чоохтазарға, посты орта тудынарға, улуғларны улуғлирға ӱгретчебіс. Школа, тізең, оларға піліс пирче, – кӧңнін чазырбинча воспитатель.
Пу чылдаң пасти Ольга Абумова ӱр нимеске харах оды уйан олғаннарның группазында тоғынып пастаан. Аның соонаң ол палаларны аннаң андар хакас тіліне ӱгредерге сағынча. Ол позының олған садында хакас тілінең наа ойыннар, программалар, сӧстіктер тӧстирге, электроннай пособие сығарарға пӧгінче.
Ольга Абумованың кӱстенҷік хылии аймах паза республика синінде пӧзік паалалған. Ол Асхыс аймааның ӱгредіг управлениезінің, Хакасия правительствозының алғыстас паза Аарластығ пічіктеріне турысхан.
Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозының искіриинең, амғы туста республиканың олған садтарында 2361 воспитатель істенче, оларның 200 азыразы хакас тілін апарча.
СӦС CӦӦ: Ӱртӱн айының 20 – 23 кӱннерінде Алтынзархы Осетияда «Тӧреен тілнің паза литератураның иң артых ӱгретчізі» тиксі Россия марии ирткен. Анда школа алнындағы учреждениелернің 32 воспитательі араласхан. Хакасия адын Асхыс аймаандағы Ӱс чул аалның «Елочка» олған садының воспитательі Вера Чепчигашева арачылаан.
– Марығ уғаа чахсы ирткен. Прай ниме кӧңніме кірген. Пасха регионнардаң килген воспитательлернең піс марығласхан даа ползабыс, удур-тӧдір полызысхабыс. Прайзы тоғызын ӧтіре пілче, палаҷахтарнаң тіл алыс полча. Ол пістің тоғызыбыста ӧӧні полбас па? Олғаннарнаң занятие иртірер чардыхта мин залзар халғанҷызын сыххам. Мин марыға ибдең ағастаң иділген адыҷахты алып алғам. Анда ағаа алтанып, залзар чӱгӱрт килгем! Залдағылар хайхап парғаннар, палаҷахтар, тізең, минзер удур чӱгӱріп, «адыҷаама» чапсынғаннар. Олғаннар мағаа чахсы хабас пиргеннер! «Адыҷаамны» оларға сыйлап пиргем, – ӧрінізін чазырбинча марығ араласчызы. Вера Валерьевна 32 араласчының аразында 15 иң артых воспитательнің cанына кіріп алғанына паза чорыхха пар килгеніне уғаа ӧрінче.
Сом Альбина Чистогашевани
Автор :
Оксана Сунчугашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
