Хазнабысча чӧрчеткен кӧзідіг-музей – Хакасияда
20.10.2023
Хабарлар
Кӧзідіг-музей вагонындағы совет чааҷыларының скульптура фигуралары
Илбек Чиңіс. Илбек Ада чаада полған киректерні кӧзіт чӧрчеткен «Чиңіc поезді» Хакасиязар пастағызын на килген. Россия городтарынҷа чӧрчеткен экспозицияның 50-інҷі тохтаа республикада полды
Поездтегі музей
Ағбанзар «Чиңіс поезді» 18 октябрьда читкен, 20 октябрьда иирде ол аннаң андар чорыхха сығар. Республиканың чуртағҷылары паза аалҷылары мындағ айдас кӧзідігні тикке кӧріп аларлар. Кӧрігҷілерге пастап хайди даа поездпобеды.рф проекттің сайтында интернет пастыра санға турыбызарға киректелче. Килген «Чиңіc поездін» Ағбандағы тимір чол вокзалында запастағы чолда турғыс салғаннар, анда экспозицияның кӧзідии иртірілче. Поездтің тоғынчатхан расписаниезі: пӱӱн 10.00 – 19.00 частарда, халғанҷы ӧме 18.20 часта позыдылар. Аның алнында кӧзідіг ікі кӱн апарылған.
Пу проект тилекейде пастағы улуғ интерактивнай кӧзідіг полча. Кізі анда позы полчатханға тӧӧй. Ол парчатхан поездте 10 теманы чарытчатхан вагонда кӧзіділче, полғанында ла Илбек Ада чаада полған хайдағ-да кирек чарыдылча. Тархында полған сын киректер амғы наа технологиялар полызиинаң кӧзіділчелер. Кізі анда позы полчатханына тӧӧй идерге хабасчалар 50 азыра видеопроектор, 18 видеостене, 140 азыра аймах мультимедиа. Пірге хоос аудио-чоох кӧзідігнің прай кизектерін піріктірче.
Проектте чаа альбомнарында халған сомнар хоостыра скульптура фигураларын тӧстеп алғаннар. «Чиңіc поезді» проектке ӧнетін 155 толдыра синніг скульптура паза кип-азах комплекті тимнелген, ідӧк 4000 реквизитнең тузаланғаннар. Чаа техниказын чахсы кӧзідерге ӱс синніг компьютер графиказынаң тузаланарға киліcкен.
Ідӧк пӱӱл музейге хоза наа вагон тимнееннер, анда чаа трибуналларынаңар чоохталча. Ол экспозицияны тӧстирге чаадағы немец паза япон сайбағҷылары омаларынаң тузаланғаннар. Скульптураларны сомнарҷа тимнееннер, олар чарғылатчатхан кізілернің хайди одырчатханын, сырайларының оңдайларын пиргеннер. Пу вагонда нацисттер иткен сайбағлар кӧзіділче.
Экскурсияа посха даа парбин, аны наушник пастыра телефондағы приложениеде истіп аларға, ідӧк поездтің сайтында онлайн режимінде кӧрерге чарир.
Вагоннарҷа чорыхнаң
Ағбандағы экспозицияны азарында араласханнар Хакасия пазы Валентин Коновалов паза Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол. Оларнаң хада вагоннарҷа чорыхха сыхчабыс.
копирование.jpg)
Хакасия пазы Валентин Коновалов паза Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол «Чиңіс поезді» хыринда
Пастағы вагонда харасхы, хайдағ-да кізілер турчалар, илееде кізі, че олар скульптуралар полтыр. Купеде чоох-чаахнаң одырчалар. Кӧзенекте тастындағы чир-чайаан алысчатханы, кізілер чемоданнығ парчатханы кӧріне халча. Пір ипчі ӧскіні пағда чидін парча. Поезд тимір чолҷа парчатхан чіли пілдірче, терпектері тохлапчатханы истілче.
Мына совет чааҷызы винтовкадаң амбразураҷа немецтерні атча. Анда-мында атыстар истілче, пулемет тоғын сыхты. Блиндажта чааҷылар чаалазыға тимненчелер. Ам фашисттернің концлагерьіне читтібіс. Немец офицері пистолеттіг холын кистінде тутча, хости – полицай, хара кип-азахтығ. Олар совет чааҷызынаң сурастырығ апарча осхастар, чааҷының сырайында хан. Концлагерьде тудылчатхан кізілер полосалығ кип-азахтығлар, ікі хадыллығ ағас нараларында чатхлапчалар, хол-азахтарында сӧӧктері ле халтыр, оларны ӧзӧктірчелер. Кӧзенектерде хазалҷых эмектер, адайлар ӱрчеткені истілче.
Аннаң андар лазарет вагонын, конструктор бюрозын, мылча паза кип-азах чуғҷаң вагонны иртчебіс. Штаб-вагонда ікі чиит генерал-полковник, столдағы картаны кӧрче, хости радист радиостанция хыринда одырча. Бронепоездті кӧзітчеткен вагонда чааҷы пулеметтаң атча, аның хыринда броняны снаряд чара чачырада сабыстыр. Пір вагонда японнар, таң, биохимическай тиріглер тимнепчелер, Квантунскай армияның генералы холында узун меч тудын салтыр.
Нюрнбергтегі трибунал кӧзіділче, аның соонда – Берлин, пістің чааҷылар ӧріністіг сырайлығ чиңіcнең поездте ибзер айланчалар. Хысхаҷахти піди чоохтирға чарир.
«Чиңіс поездінең» тӱскенде, республика устағҷылары постарының сағыстарынаң ӱлескеннер.
– Айдас кӧзідіг! Россияда, ол тустағы СССР-да Илбек Ада чаа полған на сӧбірее теелген, чідіріглер улуғ полған, кӧп кізі фашисттернің концлагерьлерінде, ирееледіп, чуртазын пир салған. Экспозицияда прай ол киректер кӧзіділче, пістің аға-ууҷаларыбыс чаа тузын хайди ирткені. Мында піс чаа тузындағы тархынны амғы чіли кӧрчебіc. Піс аны хаҷан даа ундутпаспыс. Прайзына пу кӧзідігні кӧріп аларға чӧп пирчем. Уғаа чахсы экспозиция тимнел партыр, чаа пасталғаннаң сығара, хурчағдағы Ленинград, Япониядаң тоғыр чаа, Чиңіc тударына теере. Ыырҷы хайди хылынғанын кӧріп, кізінің харах чазы даа сығарға тимде. Кӧзідіге ам даа хозымнар полар, – чоохтаан Валентин Коновалов.
– Хакасиязар килген «Чиңіc поезді» музейні кӧрзе, ол кізіні сағысха тӱзірче. Я, айдас кӧзідіг тимнеп салтырлар аның тӧстегҷілері. Пу чӧрчеткен музей Россияның прай регионнарынҷа, кӧп городча парча, Илбек Ада чаада полған киректерні чуртағҷыларға, улам чииттерге читірче. Пістің чоныбыс хайдағ иреелестер ирткенін, Илбек Чиңіc піске ноға аарлығ полчатханын кӧзітче. Піс ам даа кемнең тоғыр чаалазығ апарчатханыбысты, ноға Донбасс чонын арачылирға кирек полчатханын кӧзідіп, полған на кізее сағыс кирче, – теен Сергей Сокол.
Сомнар Альбина Чистогашевани
Автор :
Николай Султреков
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
