Килер чылға бюджет оой полбас
25.10.2023
Хабарлар
Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Соколнаң (оң саринда) бюджетче комитет кнезі Валерий Марков
Ӧӧркі Чӧп. Хакасияның Ӧӧркі Чӧбіндегі бюджетче эксперт чӧбі пастағы чыылиин иртірген
Бюджетче эксперт чӧбінің пастағы чыылиин Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Соколнаң бюджетче паза налог политиказынҷа комитет кнезі Валерий Марков апарғаннар. Чыылығның тоғызында депутаттар, республика правительствозы кізілері, город-аймахтар устағҷылары паза эксперттер араласханнар.
Таныхтирға кирек, Ӧӧркі Чӧпте мындағ чӧптезігліг органнар саны 20-ҷе полар. Олар хайди тоғынарын Ӧӧркі Чӧптің килер сессиязында чарадыға аларлар. Сессия кічіг хырлас айының 8-ҷі кӱнінде иртер тіп кӧрілче.
– Эксперт чӧбі – ол сидіксіністерні пӧкчең оңдайлар табарынҷа кін, – чарытхан Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол. – Піс сурығларны ӱзӱрчебіс, пір сағысха килчебіс. Анаң эксперт чӧбі, ол чӧптерге тӧстене, чарадығ алча.
Пастағы чыылығ, тізең, формальнай нимес оңдайнаң ирткен, че анда республиканың ӧӧн сурығларының пірсі ӱзӱрілген – республиканың килер чылға бюджедін тӧстирі.
Чыылығ араласчыларының прайзы даа килер 2024 чылға бюджет сидік поларын пілген. Налогтар чыылчатхан ӧӧн кӧстеглерҷе – хара тас паза алюминий отрасльларынҷа – кирек уйан, санкциялар сылтаанда алюминий хомай садылча, хара тасты тимір чолҷа ызары сидік парча. Аннаңар олардаң налог ахчазы бюджетсер асхынах кірер тіп сахталча. Бюджеттің ас нимес чардығын, тізең, ол отрасльлар толдырчалар.
Пу сидік оңдайларда республика бюджедін чахсы сағынып тӧстирге кирек, прай город-аймахтарның кирексіністерін санға алып.
– Минің улуғ сурыныс, бюджетті чарадыға аларында прайзының, город-аймахтарның паза тиксі республиканың, кирексіністерін санға аларға, – айланған тоғазығ араласчыларынзар Сергей Сокол. – Піс бюджеттің сын оңдайын оңарарға кирекпіс. Аны чахсаан ӱзӱріп, піліп аларға – хайда аны тӱптестірібізерге чарир, пірдеезін хыйыхтабин.
Алынҷа хайығ социальнай объекттерні пӱдіреріне паза тыхтирына салылған. Ӧӧркі Чӧп кнезі мында хайдағ-да реестр, нимені иң пурнада пӱдірерге алай тыхтирға кӧзітчеткен теес, ит саларға кирек тіп таныхтаан.
Ідӧк Сергей Сокол пазағы чылға бюджетте бюджетниктерге – имнег, ӱгредіг паза культура тоғынҷыларына – чал ахчазын ӧскіреріне ахча кӧр саларға чӧпнең айланған.
Эксперт чӧбі араласчылары
Чыылығ араласчылары республикаа, муниципальнай пӱдістерге федеральнай программаларда ӧткін аралазарға киректелчеткенін таныхтааннар.
– Федеральнай программаларзар ӧткін кірерге кирек, – сағыс-кӧрізінең ӱлескен Алтай аймааның пазы (хаҷан-да республиканың финанстар министрі полған. – Авт.) Ирина Войнова. – Пілдістіг, хайдар сірер кірібіcтер, ол тоғысты тоос саларға кирек. Іди тоғынмаза, ахчаны айландырарға килізер, соонаң программаа кирбестер.
Олох туста хайзы араласчылар прай ла программаларзар кірерге кирек чоғыл тіп санапчалар. Оларның кӧрізінең, алынҷа орыннарда национальнай проекттерҷе объектті пӱдірері кирек алай кирек чох полғанын, экономика саринаң аның тузазын азынада паалирға киректелче. Пірее объекттер соонаң кирексіністіг нимес пол парчалар нооза. Оларны тударына, тізең, бюджеттең кӧп ахча парыбысча.
Эксперт чӧбінің араласчылары ідӧк муниципальнай пӱдістернің холына пирілген полномочиелерге теелгеннер. Оларның таниинаң, ол полномочиелерні толдырарына республика бюджедінде ахча салыларға кирек. Сергей Сокол ол кӧріснең чарасхан.
– Республикада пістің полномочиелер пір – чуртағҷыларыбыс чуртазын истіг паза хорғыс чох идері, – теен Ӧӧркі Чӧп кнезі. – Республика правительствозы ол пістің пірге тоғызыбыс полчатханын оңарбинчатса... Ол полномочиелер ааллар, аймахтар синінде ползалар, паза оларға ахча позыдылбинчатса, андада сірер (правительство. – Авт.) ол полномочиелерні нандыра республикаа алып аларзар. Ӧӧркі Чӧптің пазағы сессиязындох.
Паза пу чыылығда республикаа «ӧзіс орыннарын» тілирге кирек полчатханнаңар чоох парған, наа парыстар табар ӱчӱн. ХГУ ректоры (хаҷан-да республиканың экономика министрі полған. – Авт.) Татьяна Краснова Хакасия хазнаның арачыланыс заказтарында аралас поларҷых тіп таныхтаан.
– Федеральнай бюджетті кӧр кӧрзебіс, анда арачыланысха заказтар пілдірте ӧc парған, – таныхтаан ол. – Ӧзіс уғаа пілдірте. Оларны кӧр кӧрерге кирек, пістің конкуренция итчең оңдайларыбыс пар нооза. Пістің регионда чарытхы энергиязы кӧп (Сойан-Сустағы ГЭС чағын. – Авт.), ас-тамахча піс уғаа чахсы продукция сығарар оңдайлығбыс.
Ідӧк пу тоғазығда бизнеске хабазарынҷа, постың тимде ас-тамаан сығар турарынҷа чӧптер пирілген. Республика бюджедін алза, пілдістіг саннар ам даа тимде нимес осхас. Чыылығның тоғызында араласхан финанстар министрі Игорь Тугужеков ол саннарны Ӧӧркі Чӧпсер 1 ноябрьға пир саларға молҷаан. Аның соонаң бюджетче эксперт чӧбі хатап чыылызар тіп чарат салғаннар.
Сомнар Альбина Чистогашевани
Автор :
Альберт Толмашов
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
