Парыстарның музейзер чӧргені
25.10.2023
Хабарлар
Татьяна Корнева пастағы хығырығҷыларына киндезін сыйлапча
Презентация. 23 октябрьда Парыстың чоннар аразындағы кӱні таныхталған. Ағаа чарыдып, Л.Р.Кызласовтың адынаң Хакас национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейде «Как Барсик ходил в музей» кинденің презентациязы ирткен, авторы – музейнің редакторы Татьяна Корнева
«Как Барсик ходил в музей» – школада ӱгренчеткен палаларға нымах. Авторның таниинаң, ол уғаа оой паза табырах пазылған. Хоостарны Татьяна Корнева позыох чайаан. Хай піреезі пір харааға ла хоостал парчатханнар теен ол, хайзына пір-ікі неделя парыбысчаң.
Нымахтаңар чоохтаза, Барсиктің іҷезі иркезіне, иртен чалахай усхурып, музейзер парарынаңар искірче. Итсе, хоосхаҷахтың ол кӱн пасха пӧгіннер полған, нанҷыларынаң хада ойнап аларға сағынған.
Парыстар сӧбірезі Сойан тағлардаң Ағбанзар маршруткалығ килче. Іҷе-пабазы иркеҷеене ӱбӱрген шар ал пирче. Аңыҷах аны, тістерінең ызырып алып, ипти апарча.
Музейде Барсик пастағызын на обааларны кӧрче, оларның пӧзиин хузуриинаң синирге сіренче. Хай пірее тастарның харахтары паза ахсылары пары улам хайхатча. Анаң іҷезі чарытхан, пурунғыда кізілер тастарны азыраҷаңнар, оларға пазырҷаңнар тіп. Хайалардағы хоостарны хоосхаҷах ідӧк чапсырхап кӧрче. Аның даа хоостиры килібіcче.
Сойан тағлардаң Ағбанзар тӱскен аңнар музейде скифтернің чазанҷыхтарын, тойдаң иділген ідіс-хамысты, хакас ибіҷекті кӧріп алғаннар. Прай нимені хахап кӧрчеткен Барсикті іҷе-пабазы посты музейде хайди тудынарға кирек тіп ӱгредіп одырған.
Музейде Сара аттығ парыс хайраллалча. Хаҷан-да ол сын аң полған. Кізілернің аразына кір парып, ол тиксі хазнаҷа чорыхнаң чӧр салған. Пастап Москвадағы зоопаркта полған, анаң Хазан городтағы зоопаркта чуртаан. 2011 чылда нандыра Ағбанзар айланған. Амды Сара Л.Р.Кызласовтың адынаң Хакас национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейні чазапча.
Ачырғасха, Хакасияда парыстар асхынах халғаннар, аннаңар Россияның Хызыл киндезінзер киріл парғаннар. Презентацияда «Хакасский» заповедниктің пресс-хачызы Ульяна Потылицына паза «Саяно-Шушенский» заповедниктің устағҷызының орынҷызы Альбина Скляр араласханнар. Олар парыстар чир-чайаанда хайди чуртапчатханнарын чоохтааннар паза видео кӧзіткеннер.
Парыс тилекейде чіт париған аңа саналча. Россияда 90-ҷа ла парыс чуртапча, кӧбізі – Алтай, Тыва паза Пӱрӱт республикаларда. Пу аңнарны «Экология» нацпроектче хайраллапчалар.
Парыстың чоннар аразындағы кӱнін 23 октябрьда таныхтирын 2013 чылда Бишкекте 13 хазна (Афганистан, Бутан, Бирма, Индия, Казахстан, Киргизия, Китай, Монголия, Непал, Пакистан, Россия, Таджикистан, Узбекистан) чуртасха кирген. Андада олар, пу сіліг паза хайхастығ сас аңны хайраллир сурығны кӧдіріп, пастағы форум иртіргеннер.
Браконьерлер, тобырғаларға урухтар турғызып, парыстарның даа санын хызырғаннар. 2018 чылда «Саяно-Шушенский» заповедникте Ихтиандр аттығ пір ле парыс халған. «Парыстарның санын хозардаңар» федеральнай программаҷа Таджикистаннаң іргек паза тізі аңнарны ағыл киліп, заповедникте позыдыбысханнар. 2020 чылда парыстарның ікі хоосхаҷах тӧреен. Пӱӱнгі кӱнге олар, ӧс парып, іҷезінең алынҷа чуртапчалар. 2022 чылда тізі хоосха ах чарыхха пазох ӱс хоосхаҷах ағыл пирген. Халғанҷы саннар хоостыра «Саяно-Шушенский» заповедниктің чирінде 9 улуғ парыс чуртапчатханы таныхталча.
Сом Альбина Чистогашевани
Автор :
Татьяна Тютюбеева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
