Кӧп кізее чол асхан
29.11.2023
Хабарлар
Ӱгретчілер, ветераннар, аалҷылар пайрам тузында
Пайрам. Ирткен неделяда Асхыс аймаандағы Асхыс чоғархы аалдағы ортымах школа пайрамын таныхтады. Пӱӱл ағаа 105 чыл тол парды
Ӱлӱкӱнге Асхыс аймааның устағ-пастаа, Асхыс чоғархы аал чӧбінің кізілері, школада істенген паза ӱгренген улус, ідӧк аймахтағы пасха школаларның устағҷылары килгеннер. Ӱгредіг учреждениезінің тоғынҷылары паза ӱгренҷілері пайрам ирткен орынны уғаа сіліг чазап салтырлар.
Пайрам пасталғанда, Россия флагы кӧдірілген. Пу нандырығлығ чахығны иң турыстығ ӱгренҷілер санына кірчеткен 10 класс ӱгренҷізі Айсели Сунчугашева толдырған. Россия паза Хакасия гимннері ойнадылған.
Танығлығ мероприятиеде Асхыс чоғархы аалдағы школаның тархынынаңар видео кӧзіділген. 15 чыл мының алнында, школаның 90 чылын таныхтапчатханда, аның тархыны істезілген. Улуғ тоғысты библиотекарь Лидия Ахпашева апарған.
Архивтегі пічіктер хоостыра Асхыс чоғархыдағы школа 1918 чылдаң тоғынча. Андада ол «Асхыс чоғархыдағы халыхтарның Колпаковскай 1 ступеньніг школазы» тіп адалған. Аннаң Михаил Угдыжеков устаптыр. 1923 чылда школада Клавдия Порываева ӱгретчі полтыр, ол прай предметтерҷе ӱгреттір. Андада 24 оолағас паза ӱс хызыҷах піліс алтыр.
1935 чылдаң ӱгредіг учреждениезі Асхыс чоғархы аалдағы пасталығ школа пол парған, анда 101 кізее ӱгренерге оңдай полған. 1965-1966 чылларда ол ортымах школаа айлан парған. Аның директоры Василий Анжиганов полған. 1976 чылда ортымах школа сигіс чыллығ пол парған, аннаң Александр Созоров устаан.
Чыллар ирткен, школа устағҷылары алысхан. Олар прайзы чахсы пілістіг, ӧткін кізілер полғаннар, ӱгретчілерні, ӱгренҷілерні паза паба-іҷелерні пірге поларға кӧстег турғысханнар. Школа директорлары Андрей Сунчугашев, Данил Сиренев паза Филипп Мамышев полғаннар. 1989 чылда ӱртӱн айының пастағы кӱнінең Асхыс чоғархыдағы сигіс чыллығ школа толдыра нимес ортымах школа тіп адал сыххан, 1990 чылдаң – ортымах школа. 1992 – 2012 чылларда школанаң Александр Окунев устаан. Ӧткін тоғызы ӱчӱн ол «Россия Федерациязының тиксі ӱгредиинің аарластығ тоғынҷызы» атха турысхан. Соонаң школа Асхыс чоғархыдағы муниципальнай тиксі ӱгредігліг ортымах школа полыбысхан.
2012 – 2019 чылларда школа директоры Вадим Мамышев полған. Сағамғы туста ӱгредіг учреждениезінең Татьяна Межекова устапча. Школа тоғынҷылары тынағдағы ӱгретчілерні полған на сай сағысха кирчелер. Олар школаа прай постарын пир салғаннар паза оларның соондағы ӱгретчілерні ӧскір салғаннар. Школада ӱгретчілер династиязы пар – Мамышевтер сӧбірезі. Пабазының тоғызын Евгений Мамышев узаратча. Ол пабазы Филипп Мамышев чіли ідӧк спортнаң айғасча. Пабазы Филипп Гордеевич, марығларда аралазып, Хызылчар крайына читкен полза, оолғы Евгений Филиппович аны асхан, аның ӱгренҷілері тиксі Россия мариинда чиңіс тутханнар.
Паза пу школада 100 чылҷа Таскараковтар сӧбірезі істен салған: Елизавета Евсеевна, Галина Евсеевна паза Наталья Евсеевна. Амды оларның тоғызын пала-пархалары узарадарлар, неке. Аннаң пасха, математика ӱгретчізі Алевтина Чугунекованы таныхтабызарға кирек. Ол школада 50 чыл тоғын салған.
Пӱӱнгі кӱнде школада 103 пала ӱгренче, олған садынзар 26 ирке чӧрче. Мында 20 ӱгретчі, олар сыбыра пілістерін кӧдірчелер, аймах-пасха марығларда араласчалар. Читі ӱгретчі «Россия Федерациязының тиксі ӱгредиинің аарластығ тоғынҷызы» ат алған.
Олғаннар даа ӱгретчілерінең халбинчалар, олимпиадаларда, наука-практикалығ конференцияларда, аймах синдегі марығларда араласчалар. 2013 чылда Алла Чеменева школаны алтын медальға тоозыбысхан. Орыс тілі предмедінҷе тиксі хазна сыныхтаан 100 баллға тудыбысхан. 2020 чылда школаны тоосхан Вероника Чанкова ідӧк орыс тілінең сыныхтаанда 100 балл алған. Алина Чанкова 2021 чылда школаны алтын медальға тоозыбысхан паза Хакасия правительствозы сыйиина турысхан.
Ӱгренҷілер ідӧк спортнаң ӧткін айғасчалар. Евгений Мамышев олғаннарны футболға паза хоккейге кӧніктірче. Геннадий Бурнаков грек-рим кӱрезиин апарча. Виктор Тодинов ӱгренҷілерін чир-сууна хынарға, аның ӱчӱн турызарға ӱгретче.
Школаның ӧӧн поғдархазы – аның ӱгренҷілері. Оларның полғаны ла тоғызын маңнаныстығ апарча. Амғы туста піреезі Украинада иртчеткен ӧнетін чаа операциязында араласча, чир-суубыс ӱчӱн турысча.
Школа ӧмезі аалҷыларны «Школаҷаам» сарыннаң удурлаан. Аның сӧстері Игорь Мамышевти, кӧӧ Евгений Мамышевти. Оларның ӱгренген школаа хынызы пӱкӱлеезінең ол ырда.
Прайзының чуртас чолы школадаң пасталча. Школазынаңар чоохтап пирген паза килген чонны алғыстаан ӱгретчі-ветеран Наталья Толмашова.
– Пу школада минің олған тузым, чуртазым ирт парған. Піс тоғынған чыллардағы ӧме уғаа чалахай полған. Пӱӱн хада тоғынған арғыстарымны сағысха кирчем. Оларның санында Василий Маркович Анжиганов, Филипп Гордеевич Мамышев, Александр Павлович Созоров, Александр Кимович Окунев. Оларнаң тоғынарға кӧңніме кірген. Піс пос кӧңнібіснең тоғынғабыс. Пірдеезі ундутпас Нина Ефимовна Забегайлованы. Теманы прай ӱгренҷілері піліп албаанда, ол тынға кірҷең, Алевтина Дмитриевна Чугунекова ідӧк тоғынча, – таныхтаан Наталья Евсеевна. – Пасталығ класстар ӱгретчілері ідӧк кӱстіглер. Олар ӱгренҷілерін пасха ӱгретчілерге пирчелер. Асхыс чоғархы аалдағы школада пірге тоғынчатхан ӧме. Прайзыңарға ідӧк пӧзік синде тоғынарға алғапчам.
Асхыс чоғархы аалдағы школаның ӱгретчі-ветераннары ідӧк полчалар: Галина Григорьевна Чепчигашева, Екатерина Даниловна Сербигешева, Нина Ефимовна Забегайлова.
Мының алнында тоғынған ӱгретчілернің аттары школа тархынында хаҷанға даа халарлар. Олардаңар сағыс ӱгренҷілерні паза ӱгретчілерні кӧп тус чылыдар. Школаның ах чарыхтаң парыбысхан ӱгретчілерін паза тоғынҷыларын хумартхылап, пайрамға килген чон пір минута сым турған.
Школа директоры Татьяна Межекова школаның амғы чуртазынаңар чоохтап пирген. Ол мында 2000 чылдаң тоғынча, тӧрт чыл аннаң устап парча. Аның таниинаң, хыринда сын арғыстар парчатса, хайдағ даа талайны тобырарға ниик. Ӱгретчілер палаларға пӧзік пілістер пирчелер. Школазар пу наада килген чииттер кӧп чыл тоғын салған арғыстарынаң халбинчалар. Техническай ӧме тоғызы сылтаанда школа иптіг паза арығ турча, палалар хаҷан даа тох чӱгӱріс чӧрчелер. Паба-іҷелер палаларын ӱгретчілерні паза школа тоғынҷыларын улуғлирға ӱгретчелер. Ідӧк школа аны тоосхан ӱгренҷілеріне поғдархапча.
Асхыс аймаа пазының пастағы орынҷызы Евгений Костяков, пайрамға килгеннерні алғыстап, таныхтаан:
– Асхыс чоғархы аалдағы школа аймахта иргілернің пірсі полчатханында пірдеезі ікінҷілебинче, неке. Мындағ ӱлӱкӱннер хаҷан даа киректер, уламох школа пайрамнығ чазын таныхтапчатса. Піс прайзыбыс школада ӱгренгебіс, піреезі ідӧк тоғынған паза палаларын пеер ағылча. Школа чуртазынаңар аалдағы чон чахсы пілче. Полған на ӱгредіг заведениезінің ӧмезі пірге тудынча, оларның тоғызы тӱзімніг полча. Школаны тоосханнар ӱгредіг чылларын хаҷан даа сағыста ал чӧрчелер. Мында салылған кибірлер тилізіннер тіп алғапчам, ӱгретчілер паза ӱгренҷілер улуғ чидіглерге читсіннер.
Чооғын тоозып, Евгений Юрьевич школа директорына ахчалығ сертификат читірген. Асхыс аймааның депутаттар чӧбінің Аарластығ пічіктерінең социальнай педагог Нина Амзаракова, пасталығ класстар ӱгретчілері Гертруда Толмашова, Инна Ивандаева, Ирина Сунчугашева таныхтатханнар.
Асхыс аймааның ӱгредіг устанызының пастығы Ирина Кучугешеваның сӧстерінең, Асхыс чоғархыдағы школаның спорт паза чайаачы ӧмелері Евгений Мамышевтің устаанынаң улуғ чидіглерге читкеннер, прай чирде саблан парғаннар. Евгений Филипповичтің холында тоғыс чахсы парча. Школа ӧмезінің тоғысха чӱрее чатча, оларның ӱгретчілері андағох полғаннар. Ӱгретчее ӱгренчеткен кізілерге оларныңох ӱгретчілері кӧзідім полчалар. Тиктең нимес, пӱӱн тоғынчатхан ӱгретчілер пуох школаны тоосханнар. Олар пӧзік салтарлар кӧзітчелер. Паба-іҷелер оларға ӧткін полысчалар.
Ирина Петровна Асхыс аймааның ӱгредіг уcтанызының алғыстастарын читірген. Оларға пасталығ класстар ӱгретчілері Елена Окунева паза Наталья Толмашова, математика ӱгретчізі Лариса Окунева, ОБЖ ӱгретчізі Виктор Тодинов, орыс тілі паза литература ӱгретчізі Татьяна Толмашова, технология паза ИЗО ӱгретчізі Галина Толмашова, хакас тілі ӱгретчізі Тарина Толмашова, математика ӱгретчізі Алевтина Чугунекова турысханнар.
Школа тоғынҷыларын паза килген аалҷыларны Асхыс чоғархы аал чӧбінің пазы Александр Окунев алғыстаан. Ол ідӧк школа ветераннарына пик хазых алғаан. Александр Кимовичтің таниинаң, Асхыс чоғархыдағы школа чахсы директорларынаң паза пӧзік пілістіг ӱгретчілерінең сабланған. Пу школа ӱгренҷілері чон аразында сыбыра иптіг тудынчалар. Чиит ӱгретчілер тоғысха килзелер, ӧмезер оой кіріп алчалар. Чооғын тоозып, Александр Кимович Асхыс чоғархыда наа школа пӱдірілер тіп прайзын ӧріндірген.
Асхыс чоғархы аалдағы школаны тоосханнарның аразында пӧзік чидіге читкеннер асхынах нимес. Оларның санындалар: «Хакас чирі» газетаның ӧӧн редакторы, филология наукаларының кандидады Радион Сунчугашев, Хакасияның саблығ юризі, Ағбан городтың прокуроры полған Анатолий Сунчугашев, филология наукаларының докторы Алёна Чугунекова, филология наукаларының кандидаттары Наталья Таскаракованаң Артём Кызласов.
Пайрамда алғыстас сӧстерін читірерге школаны тоосхан улус сыххан. Олар, олған тузын сағысха киріп, ӱгретчілерінеңер паза арғыстарынаңар чоохтааннар. Ідӧк аймахтағы школаларның устағҷылары чоох тутханнар. Олар Асхыс чоғархыдағы школа мыннаң мындар сабланзын, ӱгренҷілер пӧзік чидіглерге читсіннер тіп алғааннар. Пайрамға ӱгретчілер паза ӱгренҷілер улуғ нимес концерт тимнеп салғаннар, олар аалҷыларны сарыннарнаң, теелбектернең ӧріндіргеннер.
Амды Асхыс чоғархы аалдағылар наа школа пӱдіріл парарын чидікпин сахтапчалар. Олар теестегі пайрамны анда таныхтирға сағынчалар.
Сом авторни
Автор :
Антон Чертыков
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
