Cӧбіре реликвиязының тархыны
20.12.2023
Статья
Дамир тай ууҷазы Ирина Побызакованаң хада; тай ууҷазының кӧкcінде сӧбіре реликвиязы (поғо)
Поғдархазыбыс
Москвада «Билингва» марығ ирткен. Пӱӱл анда аралазарға 300 азыра пічік кірген. Халғанҷы чардығына Москва городтаң, Россия регионнарынаң паза хырығ озаринаң (Хыдат, Сербия, Белоруссия) араласчылар сығып алғаннар. Марығҷылар тӧреен тілінең паза орыс тілінең эссе пасханнар.
Пістің чир-суғҷыбыс, Хакас национальнай гимназияның 8 «В» класс ӱгренҷізі Дамир Тихомиров «Билингва» марығда сыйыхтығ орынға турысхан. Ол «Сӧбіре реликвиязының тархыны» номинацияда «Тай іҷемнің іҷезінің іҷезінің поғозы» тіп адалчатхан эссені пасхан паза презентация тимнеен. Оолах Москвада позының тоғызын турыстығ арачылаан.
Амды Дамирнің тоғызынаң таныстырчабыс:
«Поғо – ол хакас ипчілернің кӧксіне кисчең чазанҷығы. Ол іҷезінең хызына пирілче, поғоның пӧгіні – іҷе полар кізіні паза килер тӧлні хайраллиры. Поғоны іҷе хызына азынадох чайап салча, анаң той салчатхан кӱнде аны хызына читірче. Пу чазанҷыхты чайирында ӧӧнінде улуғ перламутр мархалар, улуғ паза кічиҷек нинҷілер, кӱмӱс паза хола маниттер тузаланылҷаң, че аарласта ракушкалар полҷаң, оларны хыдат садығҷыларынаң пуғаа орнасчаңнар.
Сағысха кирчем, пу чазанҷых минің тай іҷемнің іҷезінің туразында стенеде ілілік полған. Аны ағаа іҷезі Мария Николаевна Субракова, хыс фамилиязы – Адыгаева, пирген. Ол пу поғоны позы чайап алған. Тай іҷемнің іҷезінің іҷезі (прапрабабушка) кип-азах тікчең ус полған. Ол уғаа иптіг тікчең, палғаҷаң. Хайди чоохтаҷаң минің ууҷам, аны кічігде ол носкилер тағырирға ӱгреткен. Аның чайаачы хылии палаларына пирілген. Минің тай іҷемнің іҷезі Лариса чахсы тікчең паза палғаҷаң, аның улуғ хызы Елена ідӧк чахсы тікче, минің ууҷам Ирина чахсы палғапча.
Минің тай іҷемнің іҷезінің іҷезі Мария, хакас ады – Марик, 1910 чылда Хакасияның Асхыс аймаандағы Индіркі Тӧӧ аалда тӧреен. Амды ол республика, алында автоном облазы полған. Марияның ӱлӱзі ниик ле полбаан. Хада хонғаны Василий Петрович Субраков пӧзік пілістіг, уғаа хыйға кізі полған. Ол туста ол Ағбанда ӱгретчілер техникумында ӱгретчі полып тоғынған паза пастағы хакас учебниктерінің авторы полған. Іди пу сӧбіреде 1936 чылда Лариса хызыҷах тӧреен. Василий Петровичті, чой хоп суғып, политика статьязынҷа, националист идіп, 1937 чылда чаап салғаннар. Соонаң, аны ахтап, пічік ызи пиргеннер. Анда пасчалар, Василий Петрович 1940 чылда Магаданда, ызығда полып, чӱреенең ағырып ӱреен тіп. Че минің ууҷам тіпче, ӧзӧгіп чуртастаң парыбысхан полар.
Чалғыс халған кічіг палалығ ипчіні ведомстводағы чурттаң сығарыбысчалар. Іди ағаа тӧреен аалыҷаанзар апсааның іҷе-пабазынзар айланарға киліскен. Позының іҷе-пабазы хазых нимес полған. Анаң Илбек Ада чаа пасталыбысхан, аның хызыҷаа школаа парған. Мария хызыҷаана школаа кип-азахты прай позы тік пирген.
Чаа соонаң Мария фронтовик Ананий Васильевич Субраковнаң ікінҷі хониин тӧстеен. Аның ідӧк Зоя хызыҷах 1938 чылдаң полған. Олар іди ікі хызыҷахты ӧскіргеннер, соонаң тӧрт пала тӧреен: Михаил, Владимир, Галина, Алефтина. Амды олар аарластығ кізілер, оларның пала-пархалары ӧсчелер.
Хаҷан піс прайзы чыылыс парчабыс, пістің 30 азыра кізі полча. Кӧбізі Хакасияда чуртапча, Михаил пала-пархаларынаң – Москвада. Минің іҷемні тай ууҷамның тай ууҷазының адынаң адап салғаннар, аның ады – Марика, Михаил тайымның улуғ пархазының ады – Мария.
Мин уғаа улуғлапчам тай іҷемнің іҷезінің іҷезін. Итсе, аны хаҷан даа кӧрбеем, ол 1989 чылда чуртастаң парыбысхан. Ууҷамның чооғынаң, ол уғаа чалахай, хыйға кізі полған. Аның ікінҷі апсаа ах-чарыхтаң ідӧк ирте парыбысхан, андағ даа полза, ол прай палаларына пӧзік ӱгредіг пирген.
Поғо, хайзын минің тай іҷемнің іҷезінің іҷезі cалған, пӱӱнгі кӱнде минің ууҷам Иринаның квартиразында кӧріндіре орында ілілік. Пірееде ууҷам аны кӧзідіглерге ал чӧрче.
Минің тай іҷемнің іҷезінің іҷезі ниик нимес чуртасты ирткен, андағ даа полза, пала-пархаларын ӧскір салған паза чон аразына турыстығ кир салған. Піс прайзы – аның кӧп саннығ тӧлі – 6 палазы, 11 пархазы, 16 кӧргенегі паза кӧргенектерінің 7 палазы – аны улуғлапчабыс паза хынчабыс».
Хакас национальнай гимназияның ӱгренҷізі Дамир Тихомировха чайаачы тоғызын толдырарға тай ууҷазы Ирина Климентьевна Побызакова полысхан. Хазнабыстың ӧӧн городынзар олар ікӧлең чӧргеннер.
Сом сӧбіре архивінең
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
