Мал санын олох синге ӧскірерге
02.02.2024
Хабарлар
Боград аймааның аал хонии устанызының пастығы Геннадий Ландышев
Аал хонии. Ирткен чылның чарыс айында Боград аалда чуғынҷах узелковай дерматит мал ағырии сығысхан. Ағырығ тарабас ӱчӱн, Боградтағы прай малларны, хойларны, сосхаларны чох идерiнеңер чарадығ алылған паза, карантин кирiлiп, сағыбаан саай режимi чарлалған
Анаң Знаменка, Чоғархы Чорба паза Хызыл хайа аалларда мал ағырии сығысхан. Улуғ хырлас айында Боград аалда карантин суурылған. Боград аймааның аал хонии устанызының пастығы Геннадий Юрьевич Ландышев ағырығны таратпазынҷа киректеңер паза чох идiлген мал ээлерiнiң мал алар кӧңнiлерiнеңер чоохтап пирген.
– Геннадий Юрьевич, чох идiлген мал ээлерiне компенсация пирiл парған ма?
– Боград паза Знаменка аалдағыларға компенсация 100 % тӧлел парған. Чоғархы Чорба паза Хызыл хайа аалдағыларға компенсация тӧлелгелек. Анда мал ағырии чыл тоозылчатханда сығысхан. Пу чағында оларға ахча тӧлел парар тiп iзенчем.
– Аймахта карантин хаҷан тооза суурыл парар паза чох идiлген малларның орнына хаҷан мал аларға чарадылар?
– Пӱӱнгi кӱнге карантин Хызыл хайа аалда ла суурылбаан. Анда пiр хоныхта узелковай дерматит ағырығ сығысхан. Азығ айының 4-ҷi кӱнiнде карантин суурыл парар. Ветеринар правилоларының кирексiнiстерi хоостыра ағырығ сығысхан орыннарда карантин суурылған соонда ӱс ай ирт парза, ибдегi малларны хатап тударға чарадылча. Кӧзiдiмге, Хызыл хайа аалда карантин азығ айының 4-ҷi кӱнiнде суурылар, сiлкер айының 4-ҷi кӱнi соонаң андар малларны кирерге чарир.
Боград аалда карантин хаҷанох суурыл парарҷых. Анда узелковай дерматит ағырығ сығыс килгенде, чуртағҷыларның прайзы ла нимес малларын чох идерге пирген. Кiчiг хырлас айының 6 – 20 кӱннерiнде полған на тӱнӱк сыныхталғанда, алты хоныхта чазырған маллар табылғаннар. Мындағ оңдайнаң олар карантин тузын узарадыбысханнар. Пiреезi малларын пасха аалларзар сатхан. Хай пiрее маллар паза хойлар чайғыдағы турлағда Боградтаң оортах, хорғыс ағылчатхан орыннаң ырах полғаннар, аннаңар олар чох идiлбееннер. Ол малларға паза хойларға вакцина турғызылған. Амды олар Боградталар, хазыхтары чахсы. План хоостыра туур тустары пасталча. Мал азии читкiҷе. Боград аалдаң мал азиин сығара тартарға чарадылбинча. Че андар ағылчатхан малларны азырирға чарир.
Ағырығ тарабас ӱчӱн, правительствоның паза ветеринар службазының чӧптерiн толдырарға кирек. Малларны сығарбасха. Узелковай дерматит сығысхан орыннаң мал азиин сығара тартарға чарадылбинча. Боград аймаандағы фермерлерге хоныхтарынзар аалҷыларны хығырбасха, посха даа аар-пеер тың чӧрбеске чӧп пирчебiс. Часхыға читiре сағып аларға кирек. Часхызын чуғынҷах мал ағырии хатап сығыспазына iзенчебiс.
Часхыда ӧрт ӱзiрҷең служба хабазиинаң маллар оттап чӧрген чазыларда хуруғ отты ӧртирбiс. Андада ла мал хадарҷаң тус пасталар.
– Чох идiлген малларның орнына мал садызып алар кӧңнiлiг кiзi кӧп пе?
– Пӱӱнгi кӱнге чуртағҷылардаң 24 сурыныс пiчии кiрген. Ӧӧнiнде ол 60 час ас парған кізілер алай кӧп палалығ сӧбiрелер, хайзылары мал тудып чуртапчалар. Пiреезi ӧскi алай хой тудар кӧңнiлiг, пiреезi – iнек. Пiреезi прай даа ибдегi малны тударға сағынча. Пiс Хакасияның аал хонии министерствозынаң хада-пiрге тоғынчабыс. Пасха аймахтардағы фермерлер, пiссер айланып, маллар паза хойлар садарға тимде полчатханнарын искiрчелер. Че олар итке ӧскiрiлчеткен iнектернi сатчалар. Боград аймаандағы хоныхтар хаҷаннаңох сығара саалчатхан, кӧп сӱт пирчеткен iнектер тутчалар, аннаңар андағох iнектернi хатап тударға сағынчалар. Че кӧбiзi мал садызарға маңзырабинча. Ағырығ хатап сығыс килерiнең чочынчатхан кiзiлер чайғы тусты сағыпчалар.
Орджоникидзе аймаандағы пiр хоных iнектер садарға сағынча. Пiр пас мал 70 муң салковайға турар. Пу хомай нимес паа тіп санапчам. Пiс анда азынада пол килгебiс, малларны кӧрiп алғабыс. Кӱрген айының 31-ҷi кӱнiнде маллар садызарға сағынчатхан чуртағҷыларнаң тоғазып, ол хоныхтың малларының сомнарын кӧзiт пиргебiс. Азығ айының 2-ҷi кӱнiнде Орджоникидзе аймаанзар чуртағҷыларны малларны кӧрерге апарарбыс.
– Орджоникидзе аймаандағы малларны садызарынҷа хоза тимнеглiг тоғыс апарылча ба?
– Малларны кӧрерге парған кiзiлер, ағырығны таратпас ӱчӱн, арачыланҷаң ӧнетiн кип-азах кизерлер. Iнектер кӧңнiлерiне кiрзе, хоныхнаң чӧптезiг идiлер паза ахча тӧлелер. Малларға узелковай дерматиттең тоғыр вакцина турғызылар. Пӱӱнгi кӱнге олар вакцинация ирткелектер. Кӧрiк айының 2-ҷi кӱнi соонаң оларны Боград аймаанзар апарарға чарадылар.
Боград аймаа чуртағҷылары малларны хатап тудып пастирына кӧп тус парыбызар. Мал санын олох синге ӧскiрерiне ӱс-писче чыл кирек. Хай пiрее кiзiлер мал тударға тимде нимес.
Боград аймаа узелковай дерматит ағырығ тарирына тимде нимес полған. Мин сағынчам, пу кирек пiске чахсы сынағ полча. Ағырығ республикабыстың пасха аймахтарынзар паза Хызылчар крайынзар тарабас ӱчӱн, Хакасияның сағыбаан саай комиссиязы прай малларны чох идерiнеңер чарадығ алған. Че ағырығ аннаң андар тарап сыхханында кiзiлер ле пыролығ пол парғаннар – ағырығ сығысхан орыннаң малларны сығара тартханнар.
Амды ағырығ хатап сығыспас ӱчӱн, вакцина турғызылған на малларны садызарға чарадылча.
Узелковай дерматит ағырығ тарап сыхханы хоостыра прай синнiг депутаттарзар хатығласты хатап кӧрiбiзерге айланғабыс. Чуртағҷылар ветеринар службазының кирексiнiстерiне тудынар ӱчӱн, оларны хатығлирға кирек.
Сом Боград аймаа устағ-пастаани
Автор :
Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
