Пістің республикада прайзы хонҷыхтарбыс
30.05.2024
Хабарлар
Фестиваль араласчылары
Хакасия – прайзыбыстың ибі. Тиксі тилекейде 1999 чылдаң сығара сілкер айының халғанҷы кӱннерінде Хонҷыхтарның чоннар аразындағы кӱні таныхталча. Пістің хазнада ол ӱлӱкӱнні 2006 чылдаң таныхтап пастабысханнар
Пу кӱннерде Ағбандағы Индіркі Согра микрорайонның «Заречье» культура паза тынағ кінінде Хонҷых кӱніне чарыдылған «Под флагом России!» фестиваль ирткен. Ӱлӱкӱнге аймах чоннарның сӧбірелері, оларға «ағырарға» килген туған-чағыннары паза хонҷыхтары чыылысханнар. Араласчылар национальнай кип-азахтығ пас чӧрчеткеннер. Полғаны ла пос чонының чиизін тимнеп килтір. Залға ас-тамахтың татхыннығ чызы тол парған. Фестиваль пасталар алнында араласчылар чайаачы номерлерін кӧзідерге тимненчеткеннер. Ол маң чох тус аразында марығда араласчатхан сӧбірелернең танызып аларға оңдай чох полған. Ӱр дее полбин, фестиваль пасталчатханын киречілепчеткен кӧглер залға толдыра ойнадылғаннар. Сценазар ведущайлар сыхханнар, олар прайзын ӱлӱкӱннең алғыстааннар.
Анаң Индіркі Согра микрорайонның старостазы Татьяна Макарова паза Ағбандағы депутаттар чӧбінің кнезі Альберт Тупикин чыылған кізілерні ӱлӱкӱннең алғыстирға сценазар сыхханнар.
– Хонҷых кӱнін иртірері пістің микрорайонда кибірге кір парған. Чыл сай аны таныхтапчабыс. Полған на сай піс аны хынығ паза пасхаҷыл оңдайнаң иртірерге кӱстенчебіс. Пӱӱл, аны Сӧбіре чылына чарыдып, сӧбірелерні аралазарға хығырғабыс. Ағаа хоза, Ағбанның тиксі микрорайоннары аразында Индіркі Сограда иң кӧп аймах чон чуртапча. Піс мында прайзыбыс хонҷыхтар, ынағ хонҷыхтар полчабыс. Оларны прайзын пӱӱнгі фестивальға хығырып, чағын танызып аларға пӧгінчебіс. Полған на чон позының кибірлерінең, ас-тамаанаң паза чайаачызынаң таныстырар. Сӧбірелер піске олар пос кибірлеріне хайди тудынчатханын кӧзідерлер паза кічіг чир-суунаңар чоохтирлар. Анзы піске чахсы пілізерге паза удур-тӧдір улуғлазарға полызар. Мындағ фестивальлар хонҷых чоннарның культуразынаң танызарға оңдай пирчелер.
Піс прайзыбыс Ағбанда чуртапчабыс, пу пістің кічіг чир-суубыс. Россия – пістің улуғ чир-суубыс, анда чуртапчатхан прай чоннар хонҷыхтар пол парчалар. Піс улуғ хазнаның чирінде пір флаг алтында чуртапчабыс, ол Россия Федерациязының флагы, – чоохтаан Татьяна Макарова.
Депутаттар чӧбінің кнезі Альберт Тупикин прай чыылған чонны ӱлӱкӱннең алғыстаан. Аймах чоннар, хонҷыхти чуртап, пілізіп, ынағласчатханын таныхтаан. Чир-суубыста аймах чоннар улуғлазып чуртапчатханынаңар чоохтаан. Хай пірее сидіксіністер сығысчатханнаңар чарытханох. Пасталығ класстарға килчеткен олғаннар удаа орыс тілін чахсы алай саңай пілбинчеттірлер. Пілдістіг, ӱгретчілерге сидік чухча паза палаа пілістер аларға оой нимес полча. Ол сидіксіністер хоостыра тоғыс апарылчатханнаңар таныхтаан депутат.
Прай алғыстастар соонаң ведущайлар кӧрігҷілерні сӧбірелернең таныстырып пастааннар. Пастағызын сценазар Панченко сӧбірезі сыххан. Олар орыс чонның кип-азаан кис салғаннар. Аннаңар пілдістіг полған, олар орыс чонның культуразынаң таныстырарлар. Сценаның кистіндегі стенезінде Панченко сӧбірезінеңер видео кӧзіділген. Полина пабазынаңар, іҷезінеңер паза Игорь туңмаҷаанаңар кибеліс пастыра кем нимее хынчатханын паза нименең айғасчатханын чоохтаан. Андағ оңдайнаң сӧбірезінең таныстырғаны чапсых полған.
Панченко сӧбірезі национальнай чииске плинелер тимнеп килтір. Оларны чирге ідістерде варенье, ӧріңме паза пасха даа нимелер ағылғаннар. Марығда араласчатхан сӧбірелер тимнеен чиистерні полған на кӧрігҷее амзирға чарадылған. Олар ас-тамахты паалааннар. Анаң Полина Панченко чыылысхан кізілерге «Ой, вишня моя!» орыс чонның сарынын ырлаан. Ӧтіг ӱнніг Полина прайзының кӧңнін кӧдірібіскен, ирінчеткен кізілер чох полғаннар.
Орыс сӧбірезі сценадаң парыбысханда, оларнаң чоохтазып алғам. Фестивальда аралазарға хайди сағыныбысханнаңар паза кӧңнілеріне кірген ме тіп сурғам.
– Минің адым Артур Панченко, фестивальда хонғаным Анастасия, Полина паза Игорь палаларымнаң хада араласчабыс. Хызымның ӱгретчізі Людмила Давыденко Хонҷых кӱнінде аралазарға чӧптеен. Піс пастағызын хыныхсыбинчатхабыс, хонғанымнаң сценазар хаҷан даа сыхпаан кізібіс, аннаңар піске чочыныстығ пілдірген. Че хызыбыстың ӱгретчізі чӧптеп алған, ағаа хоза, Полина – чайаачы хызыҷах, ол сценада удаа сарнап, ойнапча.
Таныхтирға сағынчам, сӧбіребіснең мындағ пасхаҷыл оңдайнаң тус иртірчеткені чапсых пілдірче. Піс, марығда аралазып, сағыссырапчабыс, анзы сӧбіребісті уламох ынағ паза пик итче тіп сағынчам. Ағаа хоза, мында пасха араласчыларнаң танысчабыс, оларның культураларынаңар аймах чапсых нимелер піліп аларбыс, – сағыстарынаң ӱлескен Артур Панченко.
Ікінҷізін сценазар Тюкпеевтер сӧбірезі сыххан, олар кӧрігҷілерні хакас чонның культуразынаң таныстырғаннар. Олар даа чарых кип-азахтығ полғаннар. Чапсых пілдірче, национальнай кип-азах хаҷан даа чарых ӧңніг паза сіліг хоостарнаң чазалған полча. Фестивальда Наталья Тюкпеева Матвей оолғыҷаанаң араласхан. Андағ чазанған кізілерні кӧрзе, кӧңнің дее чалахай полыбысча. Оларның сӧбірезінеңер ідӧк кӧзідіг тимнелген, хаҷан сӧбіре тӧстелгеннеңер паза нинҷе пала ӧсчеткеннеңер прай пазыл парған. Ідӧк Тюкпеевтер сӧбірезі, ӧткін тынанып, чир-суубыстың танығлығ орыннарынҷа чӧрчеткенінеңер чапсых сомнар кӧзіділген. Сӧбіреде хакас чонның кибірлеріне тудынчатханнаңар паза культуразын ундубинчатханнаңар чоохталған.
Олар хакас чонның чиизін, талғанны, тимнееннер. Чапсых полған піліп аларға, хайди талған тимнелче паза аннаң нинҷе аймах чиис тимнеп аларға чарир. Ідӧк талған кізі хазиина хайдағ туза ағылчатханнаңар чоохталған. Кӧрігҷілерге талғаннаң тимнелген тадылығ тоғылағастар читірілген, олар аны хынып чіп алғаннар. Татхыннығ чиис прайзының кӧңніне кірген. Чайаачы номерге Матвей Тюкпеев «Таңағас» ойын-кибелісті тимнеен.
Анаң ведущайлар сценазар Колумбиядаң килген Вальдеррама сӧбірезін хығырғаннар. Олар Колумбияның танығлығ чирлерінің сомнарын кӧзідіге тимнеп салғаннар. Сіліг сомнарны кӧзідіп, олар постарының сӧбірезінеңер чоохтааннар. Сӧбіре пазының ады – Икаро, хонғаны Умай Чебодаева полча. Ол хакас, пос тілінең чахсы чоохтанча. Оолғыҷахтарының ады пабазыни осхас Икаро полтыр. Анзы чапсых пілдірген. Оолағас Хакасияда тӧреен, аннаңар национальнозы хакас полча, че кічігдең сығара пабазының чир-суунда ӧскен, аннаңар орыс тілін чахсы пілбинче. Умай Чебодаева, Колумбияда илееде чыл чуртап, оларның чиистерін тимнирге чахсы ӱгреніп алған. Фестивальға андағы чон хынчатхан ас-тамахты тимнеп килген.
– Колумбияда аймах-пасха ӱӱҷік тамаа ӧсче, мында олар чоғыл. Оларның чир тамаа пістинең пасхалалча. Тимнеен чиис аймах-пасха ӧңніг пол парча паза тадии даа пасхалалча. Мин таңах идін риснең, яблахнаң пызырыбысхам, аны помидорларнаң паза ноған салат пӱрлерінең чазабысхам, – тимнеен ас-тамахтаңар чоохтаан Умай Чебодаева.
Араласчылар тимнеен чиистер фестиваль алнында ла пызырылғанға тӧӧй полған. Оларны кӧрігҷілерге читіргенде, ам даа чылығ полғаннар. Чиис уғаа татхыннығ, тадии кӧңніме кірген, че Колумбияда ӧсчеткен ӱӱҷік тамаанаң тимнелген таңах идін чіп кӧрерҷік тіп сағын салғам. Икаро Вальдеррама – писатель паза кӧгҷі, Умай Чебодаева – чахсы сарынҷы, аның кӧглерін Хакасия чуртағҷылары пілчелер. Мындағ чайаачы сӧбіреде, пілдістіг, пала ідӧк сарынҷы. Сӧбіре пазы, куатро латино-американскай национальнай инструментнең ойнап, Икаро оолғынаң испан тілінең сарын толдырғаннар.
Аннаң андар сценазар Шариповтар сӧбірезі cыххан. Олар кӧрігҷілерні таджик чоннаң таныстырғаннар. Хомзынысха, Шариповтар сӧбірезі тимнеен презентация андағы компьютерде ойнадылбаан. Аннаңар сӧбіре пазы Нурали Шарипов хысхаҷахти сӧбірезінеңер чоохтап пирген.
– Пістің сӧбіребіс Ағбандағы Индіркі Согра микрорайонда пір чыл чуртап парир. Мындағ фестивальда пастағызын на араласчабыс. Хонғаным Сафаргул Раибова, хызым Омина паза оолғым Мирали. Мындағ чапсых мероприятиеде аралазып, хонҷых чуртапчатхан чоннарнаң танызып аларға, ідӧк позыбыстың кибірлерінеңер чоохтап пирерге пӧгінчебіс, – сағыстарынаң ӱлескен Нурали Шарипов.
Таджик чон аалҷыларны пай столнаң удурлапчатханы іле кӧрінген. Шариповтар сӧбірезі национальнай ас-тамах кӧзідиине улуғ айахха плов, чак-чак паза самсалар ағылғаннар. Прай ол чиис татхыннығ полған, пловтың тадии ибде алай кафеде тимнеенінең саңай пасхалалча. Самсаны алай чак-чакты чіпчетсең, ахсыңда хайылчатхан чіли пілдірче. Мирали кӧрігҷілерге «Іҷедеңер» улуғ нимес кибелісті орыс паза таджик тіллерінең хығыр пирген. Ідӧк «Улыбка» сарынны фонограмма пастыра толдырған. Кічігде ол сарынны полған на кізі ӱгренген полар, аннаңар кӧрігҷілер ол сарынны Миралинең хада толдырғаннар.
Ведущайлар сценазар Жумабаевтер сӧбірезін хығырғаннар. Сӧбіре пазы Марс Жумабаев улуғ cӧбірезінеңер чоохтаан. Хонғаны Гулдана Тойгонованаң алты пала ӧскірчелер. Улуғлары Аэлита паза Бекболсун фестивальда араласханнар, кічіглері Аруке, Аэлина, Аиша паза Эмир іҷезінең ибде халғаннар. Оларның сӧбірезі Хакасияда 20 чыл азыра чуртап парир. Марс Жумабаев «Минең Кыргызстаным» региондағы халых организациязы устағҷызының орынҷызы полча. Аннаңар республикада чоннар аразындағы мероприятиелерде сыбыра араласча.
– Пӱӱнгі Хонҷых кӱніне чарыдылған фестивальға палаларымнаң хада килгем. Пістің чоныбыстың ус холлығларның кӧзідиин ағылғабыс. Олар тимнеен ниме-нооны кӧріп аларға чарир. Ідӧк пістің диаспоразар кірчеткен идінҷектер кӧрігҷілерге тадылығ торттар тимнеп пиргеннер. Пӱӱнгі фестиваль республикада чуртапчатхан чоннарны піріктірче. Піс прай хонҷыхтарнаң ынағлазып, пілізіп чуртирға кӱстенчебіс. Чонда хыйға чоох пар: «Чағын хонҷых ыраххы туғаннардаң даа артых». Минің кӧрізімнең, уғаа хыйға чоох, – теен Марс Жумабаев.
«Ынархас» ӧменің араласчылары, хырғыс чонның теелбегін толдырып, Жумабаевтернің сӧбірезіне хабасханнар. Хырғыс чонның теелбегін «Ынархас» студияның устағҷызы Елена Шарай турғысхан тіп таныхтаан Марс Жумабаев.
Прай араласчыларға алғыстас пічіктері читірілген. Полған на сӧбірее Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренҷең музейзер пар килҷең хығыртығ паза улуғ нимес сыйых пирілген. Анаң «Заречье» культура паза тынағ кінінің ачығында флешмоб ирткен. Прай араласчылар Россия Федерациязының улуғ флагын чайа тартыбысханнар. Полғанының на холында кічіг флагтар паза аймах ӧңніг шарлар полғаннар. Іди прайзы хада сомға суурыныбысхан.
Сом авторни
(Хакасия правительствозы, национальнай паза территориальнай политика министерствозы хабазиинаң сығарылған)
Автор :
Наталья Чебодаева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
