Промышленность тиліпчеткен город
24.07.2024
Хабарлар
Сорығдағы культура тилізі кіннің пӱдірии
Тиліс чолынҷа. Сорығ Хакасиядағы пис городтың пірсі полча. Пӱӱнгі кӱнге ол хайди тиліпчеткенінеңер паза аның тиліс оңдайларынаңар город пазы Владимир Найдёнов чоохтап пирген
– Владимир Фёдорович, Сорығ город тилізінеңер чоохтап пиріңер, хайдағ наа предприятиелер тӧстелгеннер паза алғыдылғаннар?
– Таныхтирға сағынчам, 2023 чылда муниципальнай пӱдісте чуртағҷылар саны 19844 кізее тиңнелген, анзы 2022 чылдағызынаң 24 кізее кӧп. Чуртағҷылар саны ӧсчеткені ӧӧнінде пасха чирдең кӧс килген чоннаң палғалыстығ.
Аннаң пасха, пылтырғызынаң тиңнестірзе, 2024 чылда парыстар сині ӧсчеткені таныхталча. 2024 чылның хандых айына орындағы бюджеттің парызы 30 миллион 721 муң салковайға тиңнелген алай 47 процентке ӧс парған.
Ідӧк Сорығда улуғ паза ортымах организацияларда пос ниме-ноо сығарызы, толдырылған тоғыстар паза полызығлар пирер син ӧс парғаны таныхталча. 2023 чылда 10215,6 миллион салковайға ниме-ноо сығарылған, полызығлар пиріл парған паза тоғыстар толдырылған, 2022 чылдағызынаң тиңнестірзе, 8231,8 миллион салковайға кӧп.
2023 чылда инвестиция капиталы 1437 миллион салковайға тиңнелчеткені таныхталған, 2022 чылдағызынаң тиңнестірзе, 350,4 миллион салковайға кӧп.
Ирткен чыл салтарларынҷа Сорығда ортымах чал ахчазы ӧс парған. Муниципальнай пӱдісте пір айның ортымах чал ахчазы 59273,6 салковайға тиңнелген, 2022 чылнаң тиңнестірзе, 6,5 муң салковайға кӧп.
Істеніс рыногында чахсы алызығлар. 2023 чылның улуғ хырлас айының 31-ҷі кӱніне тоғыс чох 27 чуртағҷы санға тур салған, 2023 чылның кӱрген айының 1-ғы кӱніне оларның саны 17 кізее кӧп полған.
Сорығ ікінҷі категориялығ моногород полча. «Сорығдағы тағ-пайытчаң комбинат» паза «Сорығдағы ферромолибден заводы» ООО-лар городты тӧстепчеткен предприятиелер полчалар. Муниципальнай пӱдістің чирінде «Пӱдіріг материаллары» ООО орныхча, хайзы известка анирынаң паза унадарынаң айғасча.
Аннаң пасха, городтың чирінде «Туманный» федеральнай реабилитация кіні орныхча. Ол Россияда санаторий-реабилитация киреендегі полызығларның ӧӧн кӧстеенең айғасча. Санаторий чир алтындағы азот-радоннығ минерал суунаң сабланча.
Сорығ городтың пазы Владимир Найдёнов
– Сірернің городта экономиканың хайдағ отрасльлары ӧӧн полчалар? Ол кӧстеглерҷе хайдағ проекттер чуртасха кирілчелер?
– Промышленность муниципальнай пӱдістің ӧӧн отрасльы полча, хайзы ниме-ноо сығарызынаң иң кӧп айғасча, республиканың паза орындағы бюджеттерзер налогтарның кӧбізін тӧлепче. «Сорығдағы тағ-пайытчаң комбинат» паза «Сорығдағы ферромолибден заводы» ООО-ларда пар оборудованиені паза автопаркты нааҷылирына мындағ инвестиция проекттері чуртасха кирілчелер: «Автопарктың инвестиция нааҷылазы» паза «Пар оборудованиені паза объекттерні нааҷылиры». 2023 чылда пу пӧгінге инвестор 1550,4 миллион салковай пирген, 2022 чылдағызынаң 612,9 миллион салковайға кӧп.
– Инвесторларны тартарынҷа паза оларға хабазарынҷа хайдағ тоғыс апарылча?
– Сорығ городтың устағ-пастаа инвестиция проекттерін чуртасха киреріне частнай инвесторларны хада-пірге тоғынарға хығырча. Позыбыстың саринаң инвестиция проекттерін чуртасха кирерге полызарға тимдебіс.
Городта «Сорығ городта муниципальнай пӱдіс тилізінің чӧбі» тӧстелген, аның ӧӧн пӧгіні – инвестиция проекттерін чуртасха кирерге полызары. 2024 чылда Сорығ городтың устағ-пастаа паза инвестиция тилізінің агентствозы хада-пірге тоғынардаңар чӧптезігде хол салыбысханнар.
Сорығның чирінде «Чабых чырғалның пӱдірии» инвестиция проектін чуртасха кирері пӧгінде турча, инвестор Хызылчар городтаң.
– Экономиканың отрасльлары паза инвестиция проекттері тилізінде республиканың тузазы хайдағдыр?
– Хакас Республиканың тиліс фонды, регионның тиліс агентствозы чіли, наа инвестиция проекттерін чуртасха кирерге полысча. Аннаң пасха, инвесторларға толдырығлығ ӱлгӱнең, ахча пирчеткен организацияларнаң, инженер паза чол инфраструктуразы операторларынаң палғалызарға полысча. Муниципальнай пӱдістің чирінде инвесторлар тоғызынаң палғалыстығ сурығларҷа орындағы пос устаныс органнарына хабасча.
– Промышленность отрасльларын тилідерінде хайдағ сидіксіністер сығыс килче?
– Предприятиелерде материальнай паза техническай ниме-нооның иргіленчеткені, наа ниме аларына ахча чидіспинчеткені тилирге харығ полча. Ідӧк чарытхаа паза транспортха тарифтер промышленность ниме-ноо паазынаң табырах ӧсче. Промышленность предприятиелері пос ахчазын инвестицияа хоратчалар. Амғы туста кредиттер уғаа аарлығдаңар, предприятиелер оларны уйан алчалар.
– Сорығ хайдағ регион паза хазна проекттерінде араласча?
– 2024 чылда Сорығ пис хазна (ол санда ӱс национальнай проектте) паза тоғыс республика программазында араласча.
«Ӱгредіг» национальнай проекттің «Саннығ ӱгредіг орны» хазна проекті хоостыра 3,9 миллион салковайға Сорығдағы 3 № школаның пӧлиинде, Чорба посёлоктағы 4 № школада саннығ ӱгредіг орыннары тӧстелген.
Олох нацпроектче «Пӱӱнгі кӱндегі школа» хазна проектінҷе 2,5 миллион салковайға Юлия Николаевна Толстихинаның адынаң 2 № школаа оборудование, ӱгренҷең ниме-ноо алылған.
Школа алнындағы ӱгредіг системазын нааҷылирынҷа тоғыс апарылча. «Голубок» олған сады чардыхти тыхтал парған. Нааҷылағ тоғыстарына 3,9 миллион салковай хорадылған. Ідӧк «Солнышко» олған сады 4 миллион салковайға тыхталған. Сорығ городта ӱгредіг учреждениелерінде терроризмнең тоғыр арачылир тоғыстарға 300 муң салковай позыдылған.
Школалар системазын нааҷылирынҷа тоғыстар узарадылар. Чорбадағы 4 № школаның котельнайы тыхталар паза школадағы столовайға мебель, оборудование алылар. Пу хорадығларға 13 миллион салковай позыдылған. Сорығдағы 3 № паза 1 № школаларда 2,4 миллион салковайға терроризмнең тоғыр тоғыстар апарылар.
«Хакас Республиканың коммунальнай инфраструктура тилізі паза чурт-коммунальнай полызығларын чахсы пирері» республиканың хазна программазы хоостыра Сорығ городтың коммунальнай инфраструктура системазын тиксі тыхтирынҷа тоғыстар кӧріл парғаннар. Аны хоостыра 14,1 миллион салковайға Октябрьның 50 чылы – Кировтың орамаларындағы чылығ пирҷең системаның трубалары нааҷылалчалар.
«Чурт паза город оңдайлары» национальнай проекттің «Городта истіг оңдайлар тӧстирі» Хакас Республиканың хазна программазынҷа Сорығ городтың кӧп чон чӧрчеткен орыннарын иптирі пӧгінде турча. Кировтың орамазындағы 22 № тура хыри иптелген. «Істеніске гимн» скверні иптирінҷе тоғыстарның ікінҷі чардығы 92 процентке толдырыл парған.
Город ачығын иптиріне 1,6 миллион салковай хорадылар. Орғах айының 31-ҷі кӱніне Кировтың орамазындағы 27 – 29 №№ туралар хыринда орныхчатхан ачыхта чазағ чӧрчеткеннерге чолыҷахтар паза тынанҷаң орыннар иптелерлер.
«Хакас Республиканың культуразы» хазна программазынҷа культура тилізі кіні пӱдіриинҷе тоғыстар узарадылча. 2024 чылда пу пӧгінге 166,4 миллион салковай пирілген, ол санда федеральнай бюджеттең – 158,2 миллион салковай, республика бюджедінең – 1,6 миллион салковай, орындағы бюджеттең – 6,6 миллион салковай.
2023 чылдаң 2024 чылның от айының 17-ҷі кӱніне «Хакас Республиканың Сорығ городта культура тилізі кіні» объект пӱдіриинҷе алты муниципальнай чӧптезіг иділген, ол санда пӱдірігнің пастағы чардығы, тасхархы чарытхы системазы, технология чарадии, ӧрттердең хорғыс чох полары, палғалыс сетьі, тура хырин иптирі, ағастар паза чахайахтар одыртары. Ідӧк пӱдірігні сыныхтағда тударынҷа чӧптезіг иділген.
Амғы туста подрядчик пӱдірігнің пастағы чардығын 40 процентке толдыр салған, ахчаның 24,2 проценті хорадыл парған.
«Хакасияның транспорт системазының тилізі» хазна программазы хоостыра Ломоносовтың, Садовая орамалардаң сығара Кировтың, Комаровтың орамаларына теере автомобиль чолын тыхтиры пӧгінде турча. Амғы туста Геологтарның орамазындағы чол тыхталча. Тыхтаға тиксі 28,5 миллион салковай пирілген.
«Сорығ городтың муниципальнай пӱдізінде чарытхы ӱзӱрлирі паза чарытхы пирерін чахсыландырары» программаҷа Дружба орамада 2,7 миллион салковайға чарытхыҷа тыхтағ тоғыстары иртірілер.
«Сорығ город муниципальнай пӱдісте чол чӧрізінде хорғыс чох поларын ӧскірері» программаҷа чол кисчең тоғыс орын тӧстелер. Тоғыстарға 6 миллион салковай кӧріл парған.
– Городта кічіг паза ортымах пос кирее хайди тиліпче? Пос киреене хайдағ хабазығ кӧріл парған?
– Сорығ городтың кічіг пос кирее социальнай паза экономика инфраструктуразының ӧӧн чардыхтарының пірсі полча, тоғыс чохтарның санын хызырарға полысча, ниме-ноо сығарча, чонға полызығлар пирче паза бюджетсер налог ахчазын тӧлепче.
2024 чылның от айының 1-ғы кӱніне кічіг паза ортымах предприятиелернің саны идінҷектернең хада 151 тиңнелген.
Городта пос кирее тилир ӱчӱн, муниципальнай пӱдістің устағ-пастаа чахсы оңдайлар тӧстепче. «Сорығ город муниципальнай пӱдістің кічіг паза ортымах пос кирее тилізі» программа пос киреен тилідерінҷе ӧӧн оңдай полча. Анда кічіг пос киреен тилідерінҷе алғым план тимнел парған. Аны хоостыра идінҷектерге ахчалығ хабазығ, юрист полызии паза чӧптер пирілчелер.
Городтың устағ-пастааның сайтында идінҷектерге грант марығлары, семинарлар, ӱгредіглер иртірілчеткенінеңер пазыл парған. Ідӧк Сорығда кічіг паза ортымах пос кирее тилізінҷе координационнай чӧп тӧстелген. Идінҷектерге тегілек столлар, семинарлар иртірілчелер.
Моногородтар тилізі фондынаң, Хакасия тилізі фондынаң, гарантиялығ фонднаң, «Минің пос киреем» кіннең хада-пірге тоғынар тоғыс апарылча.
– Чағынғы тусха хайдағ пӧгіннер турғысчазар?
– Юлия Николаевна Толстихинаның адынаң Сорығдағы школада спорт залын пӱдірерге пӧгінчебіс. Проект-смета пічии тимнел парған. Спорт школазындағы бассейннің ванназын тыхтир сағыс пар.
Город чуртағҷыларының чуртас синін чахсыландырар пӧгіннең, ӧӧн кӧстеглерҷе тоғыстар узарадылчалар: экономиканы ӧскірері; кізі потенциалын тилідері, чонға социальнай полызығларны пирерін чахсыландырары; халых чонға хорғыс чох поларын тыыдарына хабазары; чуртапчатхан орынны ӧңнендірері.
Сорығ хазна паза республика программаларында уламох кӧп аралазарынҷа тоғыс апарча.
Сомнар Сорығ городтың устағ-пастааның
(Хакасия правительствозы, национальнай паза территориальнай политика министерствозы хабазиинаң сығарылған)
Автор :
Чоохтасхан Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
