Тоғыс хайнапча, от пилетелче
26.07.2024
Хабарлар
Александр Матвеев (сол саринаң) Дмитрий харындазынаң хада
Аал хонии. От тимнепчеткен туста Таштып аймаандағы кресен-фермер хонии ээзі Александр Матвеевнең тоғазып алғабыс
2010 чылда тӧстелген хоных пӱдіріглері Таштып аал тастынҷа Абаза саринзар парчатхан чол хыриндағы чирлерде орныхчалар. Хоныхта 300-че пас мал тудылча: итке – герефордтар, сӱтке – симментал інектер. Таштыпта постарының садығ туразы пар, анда ибдегі аң-хусха ас-тамах, азырал, пос ӧскірген мал иді садылча.
Сигіс час иртенӧк фермер харындазынаң паза тоғынҷызынаң хада от сабарға парарға тимде полғаннар. Александр Васильевичті ӱр нимес тусха тохтадып алғам. Ол сурығларыма нандыр пирген.
– Пу кӱнге нинҷе от пилетеп алғазар? Нинҷе тоғынарға халған?
– Чыл сай 3 муң тӱрім тимнеп салчабыс, пӱӱнгі кӱнге чарымы тимде. От пӱӱл чахсы сыххан, хандых айының 24-ҷі кӱнінде пилетирге пастабысхабыс. От сабарға наңмырлығ даа кӱннерде сығыбысчабыс, че аны чыырға айас кӱннерде маңнанарға кирек. 12-13 час кӱнӧрте, прай ниме хуруп парза, чыырға пастапчабыс. «Ах сеектер учухханҷа», хар пасталғанҷа, тӱрімнерні тартчабыс. Часхызар нинҷе халғанын кӧрчебіс, артых полчатса, отты сатчабыс.
– Хайдағ сидіксіністерге урунчазар?
– Прай нименің паазы ӧсче – солярканың, хоза чардыхтарның. Анзы илееде хорадығларға ағылча, че хайдар парарбыс, тоғынарға кирек.
– Хазна хабазиинаң тузаланарға килісче бе?
– Я, гранттар алғабыс. Прайзы Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозы пастыра алылған. 2014 чылда киреен пастапчатхан хоныхха чіли пирілген 1,5 миллион салковайға тиңнелген грантха трактор, косилка, тырбос, пресс алып алғабыс. 2015 чылда, тізең, інек хазаазы пӱдіриине мал тутчатхан сӧбіре фермазы чіли 3 миллион салковайға тиңнелген грант утып алғабыс. 2022 чылда 1 миллион азыра салковайлығ грантха хатабох тиріглер алғабыс – БДТ поранда, пресс. Паза пылтыр проект хоостыра 10 миллион салковай пирілген, 7 миллион пости, ол ахчаа УТО 1754, УТО-Х904 тракторлар, тырбостар, хаңаа, погрузчик, культиватор, 2 косилка алғабыс. Ӱр ниместе пос ахчазына комбайн алып алғабыс.
– Сірер мал сохчаң цех пӱдірчезер. Таштып аймаанда ол пастағызы полар. Хаҷан азарға пӧгінчезер? Пӱдірігде хазна полысча ба?
– Пӱдірігні піс прай пос ахчазына апарчабыс. Пӱӱнгі кӱнге 10 миллион азыра салковай хорат салғабыс. Істіндегі оборудованиені ле алчатсаң, хазна паазының 50% айландыр пирче, алай модуль-контейнер оңдайлығ цех пӱдірзең, хорадығларның 70% айландырылча. Че мин хазна хабазиинаң пу чағында тузаланмаспын, неке. Хай пірее оборудование 150 – 200 муң салковайға турчатса, 50% айландырар ӱчӱн чаҷыннарнаң чӱгӱр чӧрерге хынии чоғыл.
Мал сохчаң цехты 2023 чылда пӱдірерге пастабысхабыс, пӱӱл тоозарға пӧгінчебіс. От пилетепчеткенде, тус чидіспинче, пу кӱннерде цехта 1 ле студент тоғынча. Кӧп ниме идерге халбаан, мал сохчаң станокты паза шкуросъемникті постарыбыс сварка оңдайынаң тимнеебіс. Холодильник алып аларға халған паза пасха даа улуғ нимес тоғыстарны идерге.
Александр Матвеев мині мал сохчаң цехты кӧзідерге апарған, ол хоныхтаң кӧмес оортах турча. Тастында паза істіңде пӱдіріг тоғыстары апарылчатханы кӧрінче. Мин ээзі кізідең малларны хайдағ оңдайнаң соғарлар тіп сурастырғам. Александр Васильевич чарыда чоохтап пирген, кӧзіт пирген ол чобағлығ кирек хайди иділчеткенін. Итті хығыртылған мал имҷізі мындох сыныхтапча, андох чарадығ пирче. Істі-харын, мӱӱстерін паза пасха халған нимелерін чох итчеткен ӧме пастыра Ағбанзар пирібізерге кирек. Цех тоғынарға пастабысса, оларнаң чӧптезіг идерге кирек полар.
Таштып аймаанда мал сохчаң цех пӱдірілчеткені ӧріндірче. Амғы туста мал тутчатхан кізілер алай хоныхтар малларын Асхыссар алай Ағбанзар апарчалар. Анзы хоза хорадығларға ағылча: чолға, таарлағ транспорты (пости чох полза) ӱчӱн паза цехта соххан пір пас ӱчӱн 2,5 муң салковай тӧлирге.
Александр Матвеевтің хонии азахта пик турчатханы, чылдаң чылға тиліпчеткені дее чӱрекке истіг. Таштып аймаанда андағ кресен-фермер хонии кӧп нимес.
Сом авторни
Автор :
Тарина Бутонаева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
