Хырығларны чох идіп
31.07.2024
Хабарлар
Тарика Казагашева
ПОС КИРЕЕ: асчабыс, тилітчебіс, парыстанчабыс...
Чиңісчі. Посха тоғыс таапчатхан Тарика Казагашева, «Ӱгредіг кӧстее 3.0» проектте аралазып, чиңісчі полыбысхан
Хайдағ пос киреен азардаңар сағынчалар чир-суғҷыларыбыс? «Ӱгредіг кӧстее 3.0» проектте аннаңар піліп алар оңдай полған. Хакасияның «Минің пос киреем» кіні искіриинең, проект финалына сыххан араласчылар пӧгінчелер: машинанаң, чібекнең хоостаҷаң мастерскойлар азарға, олған кип-азаан паза чазанҷыхтар сығарарға, ӱлӱкӱннер иртірҷең агентство тӧстирге, зефирдең татхыннығ ас-тамах сығарарға, «Аскизтут» искіріглер пирҷең кін тӧстирге, ӱтертіс паза фитнес кіннерін азарға паза даа пасха сағыстар пар.
Чиңісчі, тізең, Тарика Казагашева полыбысхан. Ол «Тарика» аттығ хакас хоостарынаң чазалған кип-азах паза чазанҷыхтар сығарарынҷа сағыстарын пос кирее проектіне тимнеен. Ағаа сыйыхха Хакасияның кічіг алым компаниязы – республика чыындызы 50 муң салковай читірген. Тарика Казагашева, Ағбан городта посха тоғыс таапчатхан чіли санға турып, чон кип-азаан тігерінҷе паза хакас хоостығ чазанҷыхтар тимнирінҷе чахығлар толдырча.
Піс, проект чиңісчізінең тоғазып, ӱгредігнің тузазынаңар паза ӧткін ипчінің пос киреен тилідерінҷе сағыс-кӧрістерінеңер чоохтазып алғабыс.
– Тарика Георгиевна, алғыстапчабыс Сірерні чиңіснең! Чоохтап пиріңер, хайди Сірер пу проектте аралазарға чаратхазар?
– Мин хаҷаннаң ала «Минің пос киреем» кіннің ӱгредіг программаларын хайығда тутчам. 2015 чылдох пос киреен орта апарарға ӱгретчеткеннерінеңер искем. 2020 чылда кӧрчем, ол тоғыс узарадылчаттыр. Іди чыллар алызып одырча, мин, тізең, пір ле орында одырчам. 2023 чылда, офис азып, посха тоғыс таапчатхан чіли санға турып, тоғынып пастаам. Олох туста аннаң андар ӧзерге кирексініс сығысхан, сағынчам, ӧзерге кирек. Іди «Минің пос киреем» кіннің полызығларын хатап хайыға алғам. Чиит идінҷектерге нинҷе-де ӱгредіг программазы пар. Пастап «Пос кирее азбуказы» программаа кірерге пӧгін тутхам, че ағаа араласчылар пір-ікі ле чыыл парчаттыр. Маңнанмаам. Соонаң «Ӱгредіг кӧстее 3.0» проектке араласчыларны алып пастааннар. Мин пілгем, ол проект «Азбукадаң» хай-хай алғым паза тирең, че андағ даа полза, аралазарға чарадыбысхам паза сах андох сурынызымны ызыбысхам. Нинҷе хорығып одырарға, я?
Сурыныс пічиимні табырах кӧрібіскеннер паза ӱгредіге алғаннар. Ікі ай проект араласчыларын чығаннар. 70 кізі аралазарға сағынған, че салтарында ӱгредігні 40 артиинаң на тоосхан.
– Хайдағ туза пирген пу проект?
– Проект тиктең нимес «Ӱгредіг кӧстее» адалча. Анда полған на араласчаа Ағбанда тоғынчатхан, опыттығ идінҷек ӱгредіг кӧстегҷізіне турғызылча. Араласчылар аразында чиит іҷелер, тоғыс чох халып, позын тілепчеткен чуртағҷылар, социальнай чӧптезігҷе хабазығ алғаннар полғаннар, олар ахчаны хайди орта тудынарын пілбееннер, че сизінгенде, кӧбізі посха тоғыс таапчатханнар полған. Экономика кӧстеглері пасхалалған, че оларның аразында кип-азах тігерінең айғасчатханнар асчатхан.
Позымның кӧстеемде пос киреенең айғасчатхан Наталья Кикотьты таллап алғам. Ол чиит тее полза, аның позының адынаң сыхчатхан кип-азаа пар: Nata Kіkot. Ағбандағы цехтарда кип-азах тіктірче, анаң маркетплейстер пастыра оларны сатча. Айланыс аның улуғ, аннаңар аның устаанаң ӱгренерге пӧгінгем. Че, хомзынысха, проект ортызынзар ол, тоғызынаң маңнанмин, сығыбысхан. Аның орнына пасха кізі алылған: Татьяна Дельвер – финанс консультанты, инвестор, чоннар аразындағы финанс чӧпчізі. Ол мині паза ікі ипчіні позының «ханады» алтына алып алған.
Ӱгредіг кӧстегҷізі мағаа пос киреемнің ахча пӱдізін орта кӧрерге полыс пирген. Пос кирее аймах экономика кӧстеглерінҷе тоғынчатса даа, аның ахча пӱдізі, айланызы тӧӧй. Татьяна Дельвернің пастағы сурии полған: «Пір чазанҷығың нинҷее турча?» Мин ағаа нандыр пиргем. Анаң ол ноға ол син, хайдаң ол пааны алғазың тіп сурған. Аның полызиинаң кӧп наа ниме піліп алғам, уламох ахча сурығларынҷа. Санап-санап, ол мині пос киреемдегі ахчаны санирға ӱгрет салған. Мин пір час тоғызым нинҷее сых парчатханын піліп алғам, ол, тізең, кізіні тоғызын аарлирға ӱгретче! Кізі прай ол нимені пос киреен азар алнындох санан саларға кирек. Татьяна Дельвернің полызиинаң мин позымның алҷаастарымны тапхам, кӧзідімге, пааларны турғысчатханда, пасха устарның пааларына тудынғам, итсе, полған на устың позының паазы, тузы, пілістері, тиріглері – аны прай санға аларға киректелчеттір.
Аннаң пасха, проектте Россияның аймах городтарынаң спикерлер паза ӱгретчілер кил парғаннар. Тоғыс оңдайларының чардығын позыбыс тузалан турғабыс.
– Тарика Георгиевна, проектте прайзы тиң тимнелче, тӧӧй пілістер пирілче, салтарында, пос кирее сағызынаң таныстырарға сыхчазар. Хайди сағынчазар, ноға Сірерні иң артыхха санааннар?
– Мин проектке парчатханда, хайдағ-да орын алардаңар сағынмаам даа, пілістер алып аларға пӧгін полған. Ӱгредіг кӧcтегҷізі паза пасха ӱгретчілер миннең хада чахсы тоғынған сылтаанда, пасха араласчыларның хыринда эксперттернің хайиин тартхам. Пос кирее проектін тимнепчеткенде, ахчаа улуғ хайығ салылған: ниме нинҷе турарға, ноға ол син турарға, хайдар ол хорадыларға кирек паза пасхазы. Прай ол сын кирекнең палғалыстығ. Кӧзідіге мин тоғыстарымның сомын кир салғам, ол санда Сергей Соколның сомын, хайда ол мин тіккен хакас хоостығ галстуктығ. Анзы минің полызығларымнаң аймах чон тузаланчатханын киречілеен. Ағаа хоза, нинҷе-де хакас хоостығ мойдырыхты эксперттерге кӧртіс пирерге ағылғам.
Чарғыҷылар алнында туртухпин, ізестіг чоох тутхам. Пос кирееме хынчам, аны чахсы пілчем, аннаңар чахсы чоох тудыбысхам, сурығларға толдыра нандырығ пир турғам, пір дее чідірінмеем. Позымны махтаам, анзы хайди даа кирек, паза ӱгредіг кӧстегҷімні ахча санирға ӱгрет салғаны ӱчӱн алғыстаам паза махтаам.
Итсе, чоох тударға тимненчеткенде, тың чӱрексеем, пис минута пазынаң суғ іс турғам, холлзар сығып, ибіре чон турчатханына пір дее хайбин, сӧстерімні сағысха киріп, хати чоохтан турғам, ӧӧн cағыс чахсы тимнен салары полған.
Проектімні кӧрзе, ол пасхазынинаң тың пасхалалбаан. Анда ахча сари чахсы тӱптестірілген. Ідӧк проект амғы туста тоғынчатхан пос кирееме тӧстенген, минің тимде ниме-ноо пар, ол чазанҷыхтар: галстуктар, мойдырыхтар. Араласчыларның піреезі наа тӧстир пос киреенҷе проект тимнеен, кӧп сари тӱптестірілбеен, піреезі, опыттығ идінҷек полза даа, сағыстарын эксперттерге читіре ас полбин халған, итсе, олар миннең хай-хай ӱр пос киреенең айғасчалар.
– «Минің пос киреем» кіннің хабарында Сірер «Тарика» аттығ кип-азах паза чазанҷыхтар сығарарзар тіп пазылча. Пос киреенеңер чоохтап пиріңер?
– Пос кип-азаа брендін тӧстезе, кӧп ниме тігерге киректелбинче. Кізінің садығда тӧреміл нинҷе-де ниме-ноо поларға кирек. Минің андағ тӧрт ниме-ноо: хур, мойдырых, хызыҷахтарға «бабочка» паза галстук. Ідӧк чуртағҷыларның чахығларын толдырчам, холтырғас, сигедек, ипчінің паза иреннің тадар кӧгенектерін тігіп. Бренд, тізең, ӧӧнінде чазанҷыхтарнаң палғалыстығ.
Эксперттер, ниме-нооны пос хараанаң кӧріп, чахсы тігілгенін паза чібекнең хоос ипти салылғанын пӧзік паалааннар. Ідӧк оларның кӧңніне наа сағыс кірген. Мин нинҷе-де мойдырых сағынып алғам, аны аймах кип-азахнаң паза аймах частығ ипчі чонға, хызыҷахтарға, чиит хыстарға паза ортын частығ ипчілерге, кизерге чарир.
– Сірер ідӧк мойдырыхтың «хайхастығ кӱзін» таныхтаазар. Аны кизіп алғаннаңар, ізестіг чоох тудыбысхам тіп ӱлескезер. Ноға Сірер андағ сағысха килгезер?
– Я, ол мағаа чахсы полысхан. Кем киртінер, кем киртінмес, че ол мині арачылапчатхан чіли пілдірген. Иңнілерім сіліг хакас хоостығ мойдырыхнаң чабых полған. Пледнең дее чабын салзаң, позыңны арачыланған чіли пілдірче. Мин мойдырыхты кизіп алғанда, ідӧк пілдірген. Сах андох пилімні кӧні тудынғам. Ідӧк санапчам, пос кип-азаан поғдархаснаң кизерге кирек.
– Сибдей Том прайзын, пасхазы чоғыл хайдағ ол чон кізізі, хакас тіліне ӱгрет саларға сағынча. Модельер Марина Мамышева, тізең, прай ипчі чонға хакас кӧгенегін кизірт саларға тимде. Сірернің пос чазанҷыхтарын тиксі чир ӱстӱне тарадар сағыс чоғыл?
– Оларның сағыстары орта. Че ундубасха кирек, полған на кізі пос оңдайлығ. Мин анзына хайығ айландырчам: кізі чон кип-азаан кизерге тимде – мин ағаа тік пирем, ол тоғырланчатса – пістің ікі пасха чол. Аннаңар минзер айланчатханнарның 80 проценті – пістің чон, халғаны – аймах-пасха чон, ол санда орыстар даа, тывалар даа, азербайджаннар даа пар. Олар чазанҷыхтар ла нимес, тиксі костюмны чахыпчалар: кӧгенек, сигедек алай холтырғас. Хакас чон кип-азаан хынып кисчелер. Ағаа хоза аймас парған сӧбірелер пар: ирі орыс полча, ипчізі – хакас, че олар чоныбыс кип-азаана тартылчалар, аны чахыпчалар.
– Сірерні чииттер хакас тілі ӱгретчізі чіли сағын салған поларлар. Хайди Сірер чон кип-азаанаң айғазып пастаазар?
– Мин ӱгредиим хоостыра хакас тілі паза литература ӱгретчізі полчам. Институт соонаң магистратураа кіргем, анда хоза ікі чыл ӱгренгем. Ол туста «Асхыр» чииттер чӧрімі мині тіл апарарға хығырған. Чииттерге тіл уроктарын Хакасияның Чайаачылар туразында апар сыххам. Ол мағаа ідӧк позының тузазын пирген, иң пастағызын, кізілернең тоғынарға. Салтарлар пар. Ӱс-тӧрт ай аразына ӱгренген оол-хыстар тіл оңдайларынаң, пӱдізінең танызып алғаннар.
Тігерге, тізең, мин кічігдең ала хынғам. Школаа парғалахха даа іңе тударға ӱгреніп алғам. Туған-чағыннарым аразында тай ууҷам Мария Петровна Сагалакова ла узанҷаң. Ол кірести хоостаҷаң. Ибде аның хоостаан салфеткалар полҷаң. Пасха пиҷе-туңмаларым кип-азах тігеріне тартылбинчалар. Мин, тізең, тікчең усха, конструкторға алай модельерге ӱгренерге кірерге пӧгін тутхамох. Че чуртас сала пасха салыл парған.
Полысчаң кізі пары уғаа улуғ кӱс пирче. Іди минің тікчең машинка алып алар чазыт сағызым полған. Пастағы чал ахчазына тікчең машинка садызып аларға чарадыбысхам. Чал ахчазы улуғ полбаан. Ахча чидіспинчеткенде, арғызым хос пирген. Соонаң даа ол хынған киреемнең айғазарға мағаа тӧреміл полыс турған. Аның полызиинаң, кӱстеніп, мин кип-азах тікчең курстарны иртіп алғам.
Полған на орын, хайда мин ӱгренгем алай тоғынғам, мағаа позының тузазын пирген. Ӱр нимеске кип-азах садығ туразында тоғына тӱскем. Анда мин кізее чарас кип-азахты таллирға ӱгреніп алғам. Ам кізіні кӧре ле, хайдағ размерліг кип-азах кисчеткенін чоохтап полчам. Харах хандыра «тоғынча». Магистратура соонаң ікі чыл Хакас гимназияда тоғынғам. Уғаа чахсы школа. Анда мин организатор-педагог тоғызын апарғам. Мағаа чоохтанарға киректелген, ағаа чахсы ӱгрет салғаннар. Ікі чыл пазынаң саназыбызарға чаратхам. Орта иткем сағынчам, ол хаалағ мағаа кирек полған. Ибде олаңай ла одырбаам, кип-азах тігіп пастаам. Пастап таныстардаң чахығлар ал турғам, ӧӧнінде ипчі чонға кӧгенектер тікчеңмін. Пастағы чыл оверлок таа чох тоғынғам. Ікінҷі чылында оверлок алып алғам. Сӧбіре бюджедіне улуғ нимес хозым идіп пастаам. Пола-пола, ахча чыып сыххам. Іди пасха машинкаларға чидінгем.
Соонаң чуртағҷылар хакас хоостарын киректеп сыхханнар. Чахығ соонаң чахығ кір сыххан. Прай холнаң хоостаҷаңмын. Хада хонғаным, аны кӧре, чібекнең хоостаҷаң машинка аларға кирек теен. Паазы, тізең, най аарлығ. Пала тӧреенде, хада хонғаным ол машинканы сыйлап пирген. Ол уғаа чахсы хабазығ полған. Ікінҷі машинказын позым, тоғынып, алып алғам. Аннаңар пос ла кӱзінең, іҷе-паба, хада хонғанымның хабазии чох, прай ол сағысты чуртасха киріп аларға най сидік поларҷых. Социальнай сеть апарчатханы мағаа чахсы полысча. Анда мин ӧӧнінде тоғыстарымнаңар искірчем, оларны кӧзітчем.
– Тарика Георгиевна, азых чоохтазығ ӱчӱн алғыс! Мыннаң мындархы чолыңар азых ползын!
Сом Хакасияның «Минің пос киреем» кініни
Автор :
Чоохтасхан Наталья Сюптерекова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
