Ниилерні хазырып, пірге тоғынарға – Хакасияа туза ағылар ӱчӱн
13.09.2024
Хабарлар
Хакасия пазы Валентин Коновалов интервью пирчеткен туста
Азых чоохтазығ. Хакасия пазы Валентин Коновалов «Хакасия» хабарлар агентствозына интервью пирген
Табығлар соонаң Хакасия правительствозы паза Ӧӧркі Чӧбі аразындағы тоғырланыс узарадылар ба? Республика Алынҷа тиліс программазы хоостыра алып алар миллиард салковай нимее парар? Министрлер кабинедінде алызығлар полар ба? «Хакасияның столицазы статузынаңар» алыл парған закон губернаторның паза Ағбан мэрінің хайызығларына хайди теелген? Федеральнай кін республикаа пирер 2,8 миллиардча салковай хайдағ кӧстеглерге парар? Хара тасты тартарына квоталар ӧскірілер бе? Хакасияның хазна алымынаң ниме полча?
Пу паза пасха даа сурығларны республика пазы «Хакасия» хабарлар агентствозына интервьюда чарыт пирген. Валентин Коновалов редакция пирген прай сурығларға нандыр пирген. Чалғыс нимені ле чарытпаан – министрлернің хайзынаң анымҷохтазарға килізерін.
– Валентин Олегович, ирткен позырахта республикада табығлар кампаниязы тоозылған. Аның салтарын паалап пиріңер.
– Салтары, мин сағынчам, прайзына пілдіcтіг. Кандидат, хайзына ікі партия хабасхан – КПРФ паза «Единая Россия» – утып алған. Николай Григорьевич Шульгинов, ол табығҷыларның 55 процент артиинаң ӱн чыып алған. Анзы чуртағҷыларның киртінізінеңер чоохтапча. Пасха саринаң, ол аванс таңдағы тоғысха. Итсе, пістің таңнастығ кирек пол парған, хаҷан республикадағы ікі ӧӧн партия пастағызын на, неке, хазнабыстың наа тархынында пір кандидатха хабасхан. Че мин киртінчем, ол кирек республикаа паза аның чуртағҷыларына туза ла ағылар. Николай Григорьевичтің сыннаң улуғ опыды пар, хоных паза хазна тоғызында. Ікінҷілес чох, аннаң хада федеральнай синде хай-хай оой полар тоғынарға.
– Орындағы табығлар чи? КПРФ улуғ нимес муниципалитеттерде утып алған, че прай даа аймахтарда утыр салған.
– Табығлар тиксі конкуренциялығ полғаннар, алынҷа муниципалитеттерде олар аар даа полғаннар. Чуртағҷылар ӱн пирібіскеннер, ол табығҷыларның чарадии, аннаң прайзы саназарға кирек. Табылған устағҷыларға, тізең, мин чуртағҷыларға, аал-городтарға, хайда олар утып алғаннар, туза ағылар тоғыста чидіглер алғапчам. Паза программалары прай толдырыларына.
– Социальнай сетьтерде искіріг тараан – cірер, Найденов ут полбаза, Сорыға пір дее дотация чох полар тіп чоохтанғазар тіп.
– Ол искіріг сын нимес.
– Чарыда чоохтаза, сірер полызарзар?
– Прай муниципальнай пӱдістерге чіли. Сорығ моногород полча, пілдістіг, анда предприятие чахсы араласхан. Итсе, пістің хайызығларыбыс хомай нимес парча. Піс ам ГОК-наң хада кадрларҷа, социальнай сфераны тилідерінҷе планнар кӧр салғабыс. Мин ізенчем, Сорығ мыннаң мындар даа алнынзар парар. Улам, пӱӱн предприятиенің кирее оңдайлан парған, молибденге дее паалар кӧдіріл парғаннар. Піc предприятиее хабас пиргебіс, аның чахсыланар оңдайы пар полар ӱчӱн.
– Сірер федеральнай кінні Хакасия пӱӱн алюминий паза хара тас отрасльларының парысха налогы уйан кірчеткені хоостыра хоза ахчалығ хабазығ кирексіпчеткенінде киртіндіріп алғазар. Ирткен неделяда пілдістіг пол парған – президенттің чахиинҷа Хакасияа паза пасха тоғыс субъектке 10 миллиард салковай артиинаң ахчалығ полызығ пирілер. Хакасияа ол ахча хайдағ оңдайнаң пирілер?
– Сынап, чыл аразына улуғ тоғыс иділ парған. Ирткен чылда федерация піске пір чарым миллиард салковай пиріп хабас пирген, чыл тоозылчатханда, президенттің чахиинҷа. Олох туста Россия минфинінде пістің правительство килкім тоғысты толдыр салған. Ол аймах-пасха устағҷыларнаң кӧп саннығ тоғазығлар. Піс, пілдістіг, прай тӧстегліг пічіктерні тимнеебіс. Андағох ниме амғы киректе иділген.
Сірер кӧрчезер – Хакасия, тиксі алза, прай регионнарға пирілген хоза полызығның пір ӱзінҷі чардығын алып алған. Оңдайлар андағох, прайзына чіли. Чарыда чоохтаза, ол пір саринаң хорадығларҷа тоғынары. Бюджет кодексіне тӧстеніп, парыстар алҷаң прогнозтар, хайзын піс налоговайдаң алғабыс, хомзынысха, толбинчалар. Паза хайди кӧрчебіс, бюджеттің парыстығ чардығы пӱӱл, хайди ухаанҷылалған, іди чахсы толбинча. Мында піс бюджетті тӱзімніг идерінҷе Минфиннең хада тоғынарын узарадарбыс, хазна алымынаң тоғысты узарадарбызох. Пӱӱн пістің коммерческай алым ам даа халған, ол 5 миллиард салковай. Оларны бюджет кредиттеріне алыстырыбызарынҷа піс Федерация Чӧбінең дее, Хазна Думазынаң даа паза Россия Минфинінең дее тоғыс апарчабыс. Андағ опыт пістің полған, сірер оңнапча поларзар, 2018 чылға теере хазна алымы пӱдізінде ӧӧн чардығы коммерческай кредиттер полған. Ол тустаң піc, федерациянаң хада тоғынып, оларны бюджеттіглерге алыстырып алғабыс. Аннаңар пӱӱн піс, мының алнындағызынаң тиңнестірзе, алымнарға хай-хай ас ахча хоратчабыс.
– Че іди дее полза, пӱӱн республика, хазна алымын пос парыстарынаң тиңнестірзе, иң пӧзік чардыхтығ полча – 86,2 процент. Ол «Рейтинг» РИА-ның саннары.
– Анда тың орта саннар нимес. Олар чарым чыл тоозылчатхан туста хазна алымы хайдағ полчатханын санға алғаннар, парыстарны, тізең, 2023 чылның от айының 1-ғы кӱнінең 2024 чылның от айының 1-ғы кӱніне теере алғаннар. Анзы орта нимес. Анда ағаа хоза динамика алызар. Паза піс ол регионнар санындабыс, хайзылары экспортха кӧстегліг отрасльларнаң палғалыстығ полған сылтаанда парыстарын чідіргеннер. Анда, тізең, парыстығ чардыхты хазна алымынаң тиңнестірерге чарир. Че, пілдістіг, хазна алымынаң тоғынарын піс узарадарбыс, нимедеңер мин чоохтаам. Піс сағам 2018 чылдаң сығара халған алымны толдыразынаң чаап полбаабыс нооза, че аның пӱдізі саңай алыс парған.
Коммерческай кредиттер кӧп полғанын піс чох идіп алғабыс. Пар президенттің хабазии, Федерация Чӧбінде паза Хазна Думазында хабазығ пар. Аннаңар коммерческай кредиттер толдыразынаң бюджеттіглерге алыстырыл парар тіп ізенчебіс. Ол сурығ пӱӱн иң пӧзік синде ӱзӱрілче тирбіс. Хати таныхтирға сағынчам, ол хоза хабазығ, хайзын піс пӱӱн алчабыс – 2,8 миллиард салковай артиинаң – президенттің чарадии сылтаанда пирілче.
– Республиканың ахчалығ кирее ӧӧнінде піcтің хара тас предприятиелері экспортха нинҷе хара тас ыс поларынаң палғалыстығ полча. Президенттің чахии пар, хара тасты сығара тартар квотаны чылда 6,6 миллион тоннадаң 10 миллион тоннаа читіре ӧскірібізердеңер Хакасияның сурынызын кӧрібізерге...
– Я, ол тоғысты піс Россия правительствозынаң, профильліг министерстволарнаң – Минтранснаң, Минэнергонаң, Экономика тилізі министерствозынаң – паза, пілдіcтіг, РЖД-наң апарчабыс. Анда квоталарны ӧскірібізерге сурыныс ла нимес, итсе, ол сурығҷа піс килер чылда алнынзар хаалағ поларына ізенчебіс. Анда пасха даа кӧп чӧп пар. Кӧзідімге, транспортировка ӱчӱн сала ниик тӧлир оңдайларға айланары, хайзылары 2022 чылға теере пар полған, кидеркі саринҷа тӧбін итчеткен коэффициенттерге айланары. Ниик тӧлир оңдайлар паза тӧбін итчеткен коэффициенттер хатап тоғын сыхсалар, андада кидеркі саринзар тартары ӧзер, пӱӱн ол парыс саринаң ӱрегліг полча.
– Мындағ сурығ. Аны прайзы даа искен. Пу чайғызын республика правительствозының паза пір сағызы тол парған. Хакасияа алты чылға кӧрілген Алынҷа тиліс программазы тимнелген. Аны чуртасха киреріне федеральнай бюджеттең чыл сай пірер миллиард салковай пиріл турар. Сала чарыда чоохтап пиріңер.
– Піс ол программаны халғанҷызын Николай Григорьевич Шульгиновнаң хада арачылаабыс. Ол Максим Геннадьевич Решетниковтың (экономика министрі. – Ред.) чыылии полған. Программадаңар тиксі чоохтаза, анда тӧрт ӧӧн кӧcтег. Ол тимнепчеткен производстволарға хабазары паза ол кӧстеге чидері, хайзын піс 2030 чылға теере тиліс стратегиязында кӧр салғабыс. Ол экономиканың диверсификациязы паза сырьенаң, олох хара таснаң, палғалыстығ полчатханын хызырары. Тиксі алза, Алынҷа тиліс программазы анзына кӧстелген. Чарыда чоохтаза, піс пір саринаң, тимнепчеткен производстволарға хабазығ чыындызына, промышленностьха хабазығ чыындызына, Гарантиялығ чыындаа хоза ахча кирерге пӧгінчебіс. Нинҷе-де промзона тӧстирі паза тоғынчатханнарны тилідері кӧрілче. Кӧзідімге, Харатастағы промзонаны.
– Чоох парча Ағбан-Харатас агломерациязынаңар?
– Агломерация нимес, «Харатастағы» промышленность паркы. Ол тоғынча, че сағаан чіли нимес. Программада аның тӱзімін ӧскірібізер мероприятиелер кӧріл парғаннар. Ағаа хоза, нинҷе-де промпарк тӧcтирі кӧрілче, ІT паза аграрнай промпарктар. Ол прай ниме экономиканың сырьелығ нимес секторларын тилідеріне кӧстелген.
Пасха кӧстег – кічіг паза ортын бизнеске хоза хабазығ. Паза пір кӧстег – туризмге хабазары. Туризм инфраструктуразын тилідеріне субсидиялар пирері. Ол санда піcтің Шира кӧл осхас саблығ туризм орыннарына, кӧзідімге, Жемчужнайға. Поселок, чахсыланып, туристтернің хайиин улам тартар ӱчӱн.
Тӧртінҷі кӧстег – инфраструктураны тилідері. Ікі улуғ трансформатор подстанциязын паза пӧзік вольттығ линияны пӱдір саларға сағыс тутчабыс. Алтай аймаанда – Кӧк хайада паза Хубачарда. Анда кӧп инвестор пар, хайзылары ахча кир салғаннар, че чарытхы кӱзі читпинчеткен сылтаанда постың предприятиелерін толдыразынаң тоғындыр полбинчалар. Кӧзідімге, хус фабриказы. Алай ӱӱҷік тамаан хайраллаҷаң пӱдіріг. Анда проекттер сынап кӧп. Таныхтирға сағынчам, агропаркты піс Алтай аймаандох тӧстирге пӧгінчебіс.
– Республика сағам оой нимес туста чуртапча. Аннаңар бизнес социальнай нандырығлығ поларына ізенерібіс килче. Абазадаң удаа искіріглер килче. Кізілер Абазадағы рудник хазна устаанаң сых парар тіп чочынчалар.
– Пӱӱнгі кӱнде предприятие 60 процентке республиканың холында. Юридическай ээзі Хакасияның Тиліс чыындызы полча. Чыынды устаа паза экономика тилізі министерствозы алнында пӧгін турғызылған: предприятиенің финанс-экономика тоғызын хати ӱзӱрібізерге. Ағбандағы рудниктің банкротствозы хаҷаннаң сығара парча, тоғыс чылға чағын. Хазна ис-пайын холға кирерге кӱстеністер иділчеткенінеңер сизіндіріглер сынап пар. Че мин киртінчем, піс оларны прай тохтадып аларбыс, ікінҷі ээнең пір тіл алызарына ізенчемӧк. Предприятие амғы тустағы конфигурациялығ тилирге кирек. Аннаңар пістің чардығыбысты пирібізер сағыс чоғыл.
– Табығлар алнында КПРФ-тың паза «Единая Россияның» аразында политика саринаң тоғырланыс тохтадылғаны кӧрінген. Пір кандидат сығарылған нооза. Хайди сағынчазар табығлар тоозылғанда? Удур-тӧдір тоғырланыс наа кӱcнең пасталыбыспас?
– Пӱӱн прай хазна, Хакасия ла нимес, ӧнетін чаа операциязы апарылчатхан оңдайларда чуртапча. Аннаңар тиксі кӧстеге, тиксі чиңіске чидеріне халых чонның прай кӱстерін піріктіргені уғаа кирек. Ол кӧстегнең мин, губернатор чіли, хыйа парарға пӧгінминчем. Пу табығ кампаниязы тузында піс сынап пірге тоғынар оңдайлар тапхабыс. Паза Шульгиновтың кандидатуразы пісті піріктірген.
Ниме полар мыннаң мындар? Мин, губернатор чіли, ідӧк коммунист партиязының пастағы хачызы чіли, прай чуртағҷыларыбысха туза ағыларында тӱзімніг пірге тоғызыбысты узарадарға чӧп пирчем. Пілдістіг, КПРФ-тың паза «Единая Россияның», прай партияларның чіли, программаларынҷа аймах кӧрістер, хайда-да удур-тӧдір пілізіс чоғыл. Че, іди дее полза, коммунист партиязы пірге тоғынарға пӧгін тутча, прайзына туза ағылып. Мин ізенчем, тоғыра турчатхан сари олох пӧгінге тудынар, пірге тоғынары узарадылар.
– Тӱрчедең Ӧӧркі Чӧптің сессиязы пасталар. Піс сірернең чараспинчабыс, піc – Хакасия ИА – санапчабыс: Ӧӧркі Чӧптің алынҷа кізілері пазох ла Хакасия правительствозын хомайлирлар, министрлерні хызааннирлар, эксперт чӧптерін чыып турарлар. Правительствоның паза Ӧӧркі Чӧптің хайызығлары хайдағ полар, хайди сірер сағынчазар?
– Мында кӧрерге кирек, хайдағ саринаң. Чоох закон сығарҷаң тоғыстаңар парчатса, ол тӱзімніг иртче, анзына кӧп кӧзідім пар. Наа хығыртығнаң хада піс чуртағҷыларға сынап туза ағылчатхан нинҷе-де закон алыбысхабыс: имнег тоғынҷыларына социальнай хабазығны ӧcкірібіскебіс, кічіг паза ортын бизнеске алынҷа кӧстеглерҷе льготаларны хайраллап алғабыс. Правительство тимнеен кӧп законны алғабыс, парламент оларға хабасхан. Пасха сурығ – политикалығ критика, піс аны кӧрчебіс.
– Эксперт чӧптері закон сығарҷаң тоғыснаң теелістіг ниместер.
– Іди дее полар. Мин халыхтар ӱчӱнмін, сынап. Халыхтарға чӧптер пирерге чарир. Че, минің кӧрізімнең, пір устағ оңдайына тудынарға кирек: хомайлапчазың – чӧп пир, чӧп пирчезің – ит, итчезің – нандырығ тут. Піс андағ оңдайны пирерге тимдебіс. Мин республиканың халыхтар паза политика деятельлерінең кӧп тоғасхам. Хаҷан даа тіпчем, чӧп пиргезер – тоғынаалар, піc тиріглерні пирерге, устағҷаа даа турғыс саларға тимдебіс, ӧӧні – чуртасха кирілзін. Андағ схемаҷа тоғынарға тимде ползаңар, ӧрінербiн. Критиканы паза закон сығарҷаң ӱлгӱнің толдырығлығ ӱлгӱні сыныхтағда тударын, хайзы Конституцияда пазыл парған, чар поларға кирек. Критиканствоға кірбин.
Я, чарир тирге: «Правительство уйан тоғынча, піc, тізең, прай чахсы ниме ӱчӱн, прай хомай нимедең тоғырбыс». Че анзынаң пірдеезі ниик чуртап сыхпас. Ниик чуртап сығарына депутаттар правительствонаң, халыхтарнаң хада тоғынарға киректер, ниилерін хазырып паза Хакасия чуртағҷыларына туза ағылып. Андада салтар полар. Мин ол оңдай ӱчӱн.
Пасха саринаң, мин муниципальнай паза правительствода тоғынчатхан чиновниктердең нандырығны суурбинчам. Мағаа пу город-аймах пазы алай министр мындағ-да алҷаастар ит салғанын кӧзіт пирзелер, андағ кізілерні командадаң сығарарға тимдебін. Уcтағ командазы – ол хаҷан даа тіріг организм. Ол чахсылан турарға кирек.
– «Сығарардаңар» сала чарыда чоохтап поларзар ба? Министрлер кабинедінде тоғыстаң суурары, нааларны турғызары кӧрілче бе?
– Хати таныхтапчам: министрлер кабинеді, правительство – ол тіріг организм. Алызығлар полары пілдістіг. Піcтің чонны ноға-да тӧреміл cағыссыратча: кабинет тӧстелген алай тӧстелбеен? Правительство тӧреміл алысча. Анзын федеральнай синде дее, пасха регионнарда даа, пасха хазналарда даа кӧрчебіс. Пірееде кізіні пір тоғыстаң пасхазынзар турғыс саларға кирек. Пірееде кізілер олаңай майых парчалар, оларға парыбызарға кирек. Алызығлар полары пілдістіг.
– Чарыда чоохтаза, чазытты аспассар?
– Андағ ниме пол парза, иң пурун піліп аларзар.
– Чахсы, амды сала пасха нимедеңер. Ағбанның столица статузы законнаңар. Сірер, ол закон пасха муниципалитеттерні хыйыхтапча тіп санапчатсаңар даа, анда хол салыбысхазар. Ол чылда хоза 300 миллион салковай кирексирін таныхтап. Олох туста сірер, 2025 чылға бюджетті тӧcтепчетсе, Ағбанның паза пасха город-аймахтар аразындағы ахчалығ балансты тӱзедібізербіс теезер. Хайдағ ахчаа?
– Правительство паза Ағбан город устағ-пастаа аразында чӧптезіглер ӱр парған. Ол закон проекті кирілгенде, мин позым городтың устағ-пастаанаң тоғасхам. Піс чӧптерібіс пиргебіc, хайдағ кӧрімніг поларға кирек закон, ол Хакасия правительствозына даа, кӧбізі муниципалитеттерге дее, ол санда федеральнай Минфинге дее, піс казначейство сыныхтаанда полчабыс нооза, килістіре полары ӱчӱн.
Ол законның ӧӧн сидіксінізі хайдағ? Сірер піске хоза ахча пирерге кирек тіпчетсеңер, ол ахчаны хайдаң аларын кӧзіт пирерге кирексер. Я, пӱӱн пістің, тиксі алза, республика бюджедіндегі алынҷа кӧстеглерҷе парыстар ӧскені пар. Че олох туста чідіріг пар, нимедеңер піс, чоохтазығ пасталчатханда, чоох апарғабыс, хара тас паза алюминий отрасльынҷа. Ол чідіріг 11 миллиардча салковайға тиңнелче. Пасха кӧcтеглерҷе ӧзіс полғаны, тізең, ол чідірігні чаап полбинча. Аннаңар пістің кӧрізібіс олаңай полған: столицаны тилідерінҷе республика программазын алыбызаалар. Программада ікі ниме пар ползын – город чарадығ паза республика чарадығ пиргені – хайдағ объекттерні андар кирерге.
Ағбан город муниципальнай пӱдіс объекттерінең не пӱтпинче нооза. Мында республиканың музейлері, чоллары, социальнай объекттері, школалары даа пар. Национальнай гимназия, хайдар уғаа улуғ марығ, аннаңар наа корпус пӱдірері кӧрілче. Ол прай Ағбанның тилізі. 2015 чылның 1 кӱргенінең, тізең, прай ол ахчаны Ағбан городтың бюджедінзер олаңай пирібізері кӧрілче.
Анзы орта нимес. Че депутаттар кӧбізі ӱннең алыбысханнар, аннаңар законда хол салғам. Че хатабох таныхтирға итчем, закон сығарҷаң пастағның субъекті, Ағбан устағ-пастаа, ол 300 миллион салковайны хайдаң аларын кӧзіт салбаан. Бюджет – ол пірікчеткен тамырлар. Чарыда чоохтаза, ол ахчаны кемнең-де пылап аларға килізер. Анзы, тізең, саба ниме паза пасха муниципалитеттерні алза, сынға тудыныс нимес. Олар орта пу сурығҷа тоғырланыстарын кӧзіткеннер. Бюджетті алчатса, піске парламентнең хада, хайзы ол законны алыбысхан, ол киректі тӱзедерге килізер.
Пасха саринаң, Ағбанға уйадыстығ поларға кирек. Пу прай чылларда аның тилізіне улуғ хайығ салғабыс. Федеральнай паза региондағы проекттерҷе ахча ӱлестірiлгенін кӧрзе, ӧӧн город (Ағбанда чуртағҷыларның пір ӱзінҷі чардығы) ол ӱлестірігде пір ӱзінҷі чардығынаң хай-хай кӧп ал турҷаң.
– Алылған закон Ағбан мэрі Алексей Лёминнең хайызығларыңа хайди-да теелген ме?
– Ол тоғыс нооза, пілдістіг, политика парох. Піс оңарчабыс, ноға законны іди табырах аларға маңзырааннар, табығлар чағдапчатханнар. Чох, піс хайди тоғынғабыс, ідӧк тоғынарын узаратчабыс. Итсе, ол хайызығларны пос оңдайли пӱдірерге кӱcтенчем, Ағбанға даа, республикаа даа туза полар ӱчӱн.
– Чоохтазығны тоозарбыс, неке? Ирткен интервьюбыс блиц-сурастырығнаң тоозылған. Кибірні узарадаалар ба?
– Че.
– Кӱніңер ӧӧнінде хайди иртче?
– Турчам, тоғысха парчам. Тоғыста 10 – 12 часча істенчем. Ибзер, иирдегі ас-тамах, узирға.
– Иртен, обедте паза иирде ниме чирге хынчазар?
– Иртен азыранминчам, мӧӧтнең хада стакан суғ ізібіcчем, ідӧк палых ӱзін ісчем, пірееде лимоннығ чей. Обедте ӧӧнінде правительство столовайында азыранчам – пастағы, ікінҷі, ӱзінҷі ас-тамах. Ниме тимнепчелер, олардаң таллап алчам. Паза компот алчам. Иирні алза... аймах-пасха полча. Удаа иттіг ас-тамах, хынчам итке.
– Хынған ас-тамах, хайзын сірер постарың тимнеп полчазар?
– Сістеен ит.
– Хайди удаа руль кистіне одырчазар?
– Удаа. Мин машиналығ ойлат чӧрерге хынчам.
– Хаҷан халғанҷызын изірткі іскезер?
– Позырахта. Кӧмес ле.
– Ниме ізерге хынчазар? Мының алнындағы чіли сидр?
– Я, сидр, коньяк.
– Неделяда нинҷе хати тынанчазар?
– Аймах полча. Ӧӧнінде позырахта тынанчам.
– Сала ӱр тус тынанарға пӧгінчезер бе? Я полза, хайда?
– Сағам пӧгінминчем, че отпусгым планҷа кічіг хырлас айында. Итсе, сағам пілбинчем, парам алай чох.
– Спортзалға тус табылча ба?
– Я.
– Ниме сірерге кӱс пирче?
– Прай ниме чахсы поларына киртініс, неке.
– Амғы туста ниме сірерге чидіcпинче?
– Тус.
– Алғыс, килгеніңер ӱчӱн.
Сом «Хакасия» хабарлар агентствозы сайтынаң
Автор :
Тимнеен Альберт Толмашов
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
