Чир тамаан чыыр маң чох тус
20.09.2024
Хабарлар
Фермер Садулах Гусейнов
Аал хонии. Ағбан пилтірі аймаандағы фермер Садулах Гусейнов чир тамаан ӧскірерінең айғасча. Пӱӱл ол 59 гектар чирде яблах, капуста, морковь паза свекла одырт салған. Чир тамаа хайди сыхханын піліп алар ӱчӱн, фермернің хыраларынзар чол тутхабыс
Садулах Гусейнов 1999 чылда Дагестаннаң Хакасиязар служба иртерге килген. Армия соонаң пістің регионда чуртирға халған. 10 чыл фермер Магомед Магомедовнаң хада-пірге, тоғынып, чир тамаан ӧскірерінең айғасхан. Анаң пос хониинда яблах паза пасха даа чир тамаан ӧcкірген.
– Тӧрт чыл мының алнында, чирлер алып, фермер хониин тӧстеем. 20 чыл азыра пір дее ниме таарылбаан чирлерні тартып, чир тамаан ӧскір сыххам. Мында хаҷан-да тоңастығларны таарааннар, хыралар суғлаҷаң кооп пар, суғ сыбыра пирілче. Аннаңар чир тамаан ӧскірҷең оңдайлар пар. Мин хыраларны ДДН-70 насоснаң суғлапчам.
Минің прай 70-ҷа гектар чир пар. 59 гектарда чир тамаан салчам, ол санда капустаны – 15 гектарда, яблахты – 25 гектарда, свекланы – 4 гектарда, морковьты – 15 гектарда. Орғах айының халғанҷы кӱннерінде яблахха кірібіскебіc. Хыраларда ікі трактор яблах хасча, 12 кізі теерче. Кӱнге пір гектар яблах чыып алчабыс. Гала сортты салчам.
Ирткен чылдағызынаң тиңнестірзе, пӱӱл яблах сығызы сала уйан. Пӱӱл чир тамаан чыырға 12 тоғысчы таап алғам, пылтыр 25 – 30 кізі тоғынған даа полза, капустаны читіре чыырға маңнанмаабыс. Амды ӱртӱн айы тооза яблахты хазарбыс, анаң капустаны чыырбыс, морковьнаң свекланы иң соона артыс саларбыс.
Наңмырлар чаап, яблахты чапчаң чыып полбинчабыс. Ағаа хоза, тоғысчыларны таап аларға най сидік. Хыраларзар тоғысчыларны ағыл салчам, иирде иблерінзер апар салчам. 8.00 час иртеннең 18.00 часха теере тоғынчалар. Кӱн ортызында пір час тынанчалар. Кӱнде 2000 – 2500 салковай тӧлепчем. Алындағы чылларда кӧп тоғысчы полған, амды пілбинчем, хайда оларны таап аларға. Чир тамаан ӧскірері – ол тӧреміл нимес тоғыс, аннаңар даа тоғысчылар таап аларға сидік, – теен Садулах Гусейнов.
Садулах Гусейновтың хониинда яблах хасчалар
Чыл сай чир тамаана кирексініс тӧӧй полбинча, аннаңар паазы даа алысча. Фермернің чооғынаң, пӱӱл яблахха паза капустаа кирексініс пар.
Садулах Гусейнов капустаның харрикейн, парадокс паза зенон сорттарын ӧскірче. Олар прайзы Голландияда сығарылған ӱреннер. Капустаны наа ла одыртып салғанда, кӱн алыстыра суғлаан, анаң – ізіг паза айас кӱннерде. Пӱӱл иң чахсы харрикейн сорттығ капуста сыххан. Аның сығызы чахсы полза, пір гектар чирдең 100 тонна чыып алчалар. Пӱӱл пір гектардаң 80-ҷа тонна полар. Чарыс айына теере ол хоза ӧс парар. Фермернің таниинаң, капустаның пу сорттары маңат хайраллалчалар паза ӱгре пызырарға, тустирға паза часха чирге килісчелер.
– Пӱӱл чайғы най ізіг полған, пірее кӱннер сӧрӧн турғаннар. Киинің чылии тың алысханнаңар, чир тамаа ағырған. Капуста пастары сарғалчалар алай хызарчалар. Агрономнарға кӧзіткенде, ізіг кӱннер соонаң соохтал килгенінең палғалыстығ тееннер.
Пӱӱл прай даа ӧзімнерні ӧскірерге тың аар полды. Капустаны харыстаастар чееннер. Россияның аал хонии кінінің Хакасиядағы пӧлиинің специалисттері хурт-хоостаң арачылапчатхан хайдағ имнерні чайарға чарадылчатханын чоохтап пиргеннер. Ол имнернең тузаланғабыс. Іди капустаны арачылап алғабыс. Амды аны чыып аларға кирек.
Капустаны Хызылчар крайынзар, Тувазар паза Ағбанда садыбысчам. Пірееде Норильсксер дее садар оңдай табылча. Пылтыр пір килограмм капуста опт паанаң 20 салковайға турған. Ам пілбинчем. Аны чыыпчатса ла, паазын піліп аларбын, – таныхтаан Садулах Гусейнов.
Фермер морковьтың балтимор сортын паза свекланың пабло сортын салча. Пӱӱл морковь таа, свекла даа хомай нимес сыхханнар. Че оларны чыып пастаалахта, гектардаң нинҷе чир тамаа ӧс парғаннаңар чоохтирға ирте. Морковьтың паза свекланың ӱреннері ідӧк Голландияда сығарылғаннар. Пу сорттығ чир тамаа ідӧк ӱр хайраллалча. Фермерлер анзына улуғ хайығ салчалар. Голландияда сығарылған ӱреннер тилекейҷе тарапчалар. Чир тамаан ӧскірчеткеннернің таниинаң, Голландияда чир тамаан ӱр хайраллирына улуғ хайығ салчаттырлар. Че санкциялар ӱчӱн, андартын ӱреннерні садызып аларға чылдаң чылға сидік полча. Пӱӱл пістің хазнадағы чир тамаан ӧскірчеткеннер Голландиядаң ӱреннерні орай садызып алғаннар.
Садулах Гусейнов чир тамаан тың соохтар турғанҷа ікі-ӱс ай складта хайраллапча. Пу тус аразына садыбызарға кӱстенче.
Килер чылда фермер чир тамааның наа сорттарын одыртарға сағынча. Голландиядаң ӱреннер садызып аларына ізенче, киліспезе, пістің хазнада сығарылған ӱреннер садызып алар.
Сомнар Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
