СВО араласчыларына хабазығлар, тағны адиры паза «правительство чазы»
01.11.2024
Хабарлар
Сессия тоғызы тузында
Ӧӧркі Чӧп сессиязы. Чарыс айының 30-ҷы кӱнінде Хакас Республиканың Ӧӧркі Чӧбінің теестегі сессиязы ирткен
Хакасияның Ӧӧркі Чӧп депутаттары 15-ҷі сессияа чыылысханнар. Аны Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол апарған. Хакасия пазы пу сессияда чох полған, хай пірее искіріглердең, Валентин Коновалов ағырыбыстыр. Аның орнына сессияда республика пазының тоғызын толдырчатхан Татьяна Курбатова полған. Ідӧк Хакасия пазының орынҷылары, республика правительствозы кізілері, аймах-пасха ведомстволарның устағҷылары паза Россияның Хакас Республикадаң сығара сенаторы Олег Земцов араласханнар.
Сессия тоғызы пасталар алнында регламент хоостыра фракцияларға сӧс пирілген. ЛДПР фракцияның устағҷызы Михаил Молчанов кибірли республика правительствозын хомайлаан. Кӧзідімге, сӧп-сап суриина хайығ айландырған. Аның кӧрізінең, «Аэросити» компанияны алыстырар пӧгіннең тӧстелген региондағы операторның материальнай базазы чоғыл, аннаңар аны амды тарифтер пастыра толдырарлар. Ідӧк килер чылға республика бюджеді уғаа сидік поларынаңар чоох апарған, аны тӧстирінде республика правительствозын прай фракцияларнаң чӧптезіглер апарарға хығырған.
КПРФ фракцияның устағҷызы Валерий Старостин орғах айында теестегі нимес сессия (анда пір ле сурығ полған – Ағбанға столица статузын пирердеңер закон проекті) хайдағ сылтағнаң хығыртылғанынаңар сурған. Аның кӧрізінең, сессияны хығыртарға паза бюджет ахчазын хорадарға сылтағлар чох полған. Ідӧк Ӧӧркі Чӧптің Москвадағы служебнай автомобильінеңер сурығны кӧдірген.
– Анда Ӧӧркі Чӧптің дее, республика правительствозының даа представительствозы чоғыл, – таныхтаан ол. – Пар Хакас Республиканың представительствозы, хайзы прай ӱлгӱ салааларынаң тоғынча. Ол ідӧк сылтағ чох ахча хоратханы тіп санапчам.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол автомобильдеңер сурығны ноға-да Ӧӧркі Чӧп кнезі полған Владимир Штыгашевсер айландырыбысхан, ол нандыр пирзін теен оңдайнаң.
«Единая Россия» фракциядаң депутат Олег Гавловский чоох тутхан. Ол Хакасияда идінҷектерге чарытхы паза коммунальнай полызығлар ӱчӱн тарифтер тың кӧдіріл парғанына хайығ айландырған. Аның искіриинең, республикада чарытхаа тариф 18%-ке кӧдіріл парған, суғ пиреріне – 23%-ке, тузаланылған суғны сығарарына – 45%-ке. Тиңнестіріге хонҷых регионнарны ағылған: Хызылчар крайында чарытхаа ӧзіс – 8%, Кемеров облазында – 6%. Олег Гавловский республика правительствозын тарифтер ӧзізінең палғалыстығ сидіксіністі пӧгерге хығырған.
– Ол сурығлар бизнеске ле теелбинчелер. Олар Хакасияның полған на чуртағҷызына теелчелер, – чоохтанған ол. – Кӧбiзi ол бизнесте тоғынча, пасха чуртағҷыларның чахсы паза истіг чуртазы Хакасияның бюджедінзер нинҷе ахча кірерінең палғалыстығ. Аннаң пасха, бюджет сферазы олох категориязар кір парча нооза.
Сессияның пастағы сурығлары санында кӧп квартиралығ туралардағы тиксі тыхтағ ӱчӱн тӧлегдеңер республика законынзар алызығлар кирчеткен закон проекті полған. Аннаң Хакасияның ЖКХ паза энергетика министрі Максим Виноградов таныстырған. Закон проектінде чоох парча тузаланысха чардыхти кирілчеткен кӧп квартиралығ туралардаңар. Кирілчеткен алызығларҷа андағ туралардағы квартираларның ээлері тиксі тыхтағ ӱчӱн чурттары тузаланысха кирілгені хоостыра тӧлирлер. Наа квартираларның ээлері ол ахчаны наа тура тузаланысха кирілген соонаң ӱс чыл ирт парза, тӧлепчелер. Че хайзы квартиралар хай-хай соонаң тимде полчалар, ээлерге андағ оңдайнаң ӱс чыл иртпеен дее полза тӧлирге киліcче. Амды чуртха ирте паза орай кіргеннернің праволары тиңнел парар тіп кӧрілче.
Таныхтирға кирек, республикада пастап наа тураларда чуртапчатханнар тиксі тыхтағ ӱчӱн тӧрт чыл тӧлебеҷеңнер, че 2022 чылда ол тусты алты айға алыстырыбысханнар, соонаң – ӱс чылға.
Закон проекті хоостыра депутат Олег Гавловский сурығ пирген:
– 2022 чылның чарыс айында алылған чарадығзар айланарға сағынчам. Мин орта оңарчам ма, ол чарадыға кір парған 22 тураның ээлеріне, хайзыларына квартира клӱстерін алғалахха тиксі тыхтағ ӱчӱн тӧлирге киліскен, пу алызығлар ідӧк теелер?
Пу сурыға іле нандырығ пирілбеен, министрнің чооғынаң, пу законның нормазы мының алнында сығысхан право хайызығларына теелбинче. Ол сурығны пӧгеріне хоза чӧптезіглер апарарға килізер осхас.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол министрні депутаттарның сурығларына сизіктіг хайарға хығырған, олар чуртағҷыларның кирексіністері ӱчӱн турысчатханын таныхтап.
Салтарында закон проекті пір ӱннең алыл парған.
Ӧӧркi Чӧп кнезi Сергей Сокол паза пастағы орынҷызы Пётр Воронин
Пу сессияда депутаттар ідӧк СВО араласчыларына хабазығларнаң палғалыстығ ікі закон проектін ӱзӱрібіcкеннер. Пастағызы – «Хакас Республика чирінде чуртағҷыларның алынҷа категорияларына чир участогын тикке пирердеңер» законзар алызығлар кирчеткен закон проекті. Анда чоох парча льготниктер категориязын алғыдардаңар паза пирілер чир участоктарының улиин турғызардаңар.
Чир участогын тикке алар праволығларның санынзар Россия Матырлары, оларға аарластығ ат ӱреен соонда пирілген полза, оларның ӧкіс халған ипчілері, палалары, іҷе-пабалары кирілчелер. Че андағ льготанаң олар пастағызын на тузаланчатхан поларға киректер.
Пирілер чир участоктарының турғызылған улии мындағ: городтарда – 2000 – 2500 М2, аалларда – 4000 – 4500 м2.
Ікінҷі закон проекті – «Хакас Республикада палаларны тынандырарын паза хазыхтандырарын тимнирдеңер» законзар алызығлар кирердеңер». Ол закон проектінҷе СВО-да аралазып, чуртазын чідірген алай сағбазы чох чіткен Хакасия чуртағҷыларының палалары олған лагерьлерінзер тикке путевкалар алар право пирілче. Амғы туста ол хабазығлар пирілчеттірӧк, че «сидік чуртас оңдайларына кір парған палалар» категориязы чіли. Кӧзідімге, пӱӱл 40 андағ палаа путевка пирілтір. Законзар кирілчеткен алызығлар оларның праволарын тыыт салар.
Чапсых полған Кузнецкай Алатаудағы иң пӧзік таға «Чиңіске 80 чыл» ат пирердеңер сурығ. Cессияда Ағбан пилтірі аймааның Пӱӱр пилтірі аал чӧбі чуртағҷыларына ол география объектіне ат пирері хоостыра оларның сағыс-кӧрізін пілер пӧгіннең искірердеңер Ӧӧркі Чӧптің чарадии алылған.
Чоох парча Кузнецкай Алатау тағ системазындағы иң пӧзік сынға, аның пӧзии 2211,3 метр, ат пирердеңер. Кирек пічіктерні Хакасияның чир-чайаан ис-пайы паза экология министерствозы ол сағыстың пастағҷызы полчатхан инженер-геолог Вячеслав Ермаковнаң хада тимнееннер.
– Ол чӧпті чуртасха киреріне республика бюджедінең хоза хорадығлар киректелбес тіп санапчабыс, – чарытхан Хакасияның чир-чайаан ис-пайы паза экология министрі Владимир Лебедев. – Тағ Хакас чирінде орныхча, аннаңар Кемеров облазынаң чарадығ аларға кирек чох полар.
Пӱӱл орғах айында министерство ол тағзар ӧнетін экспедиция ыстыр. Ӧӧн кӧcтег ол тағны картография, геоморфология паза геология саринаң істезері полған. Ол сын «Молния» тағдаң (2136 метр) 3,5 километр ӱстӱнзарых-кидер, Ағбан пилтірі аймааның Пӱӱр пилтірі аал чӧбі чирінде орныхча паза география карталарында ады чох полча. Итсе, чон ол тағны хаҷанох пілче, орындағылар аны «Крепость» алай «Старый Замок» адапчалар тіп искірген министр.
– 2025 чыл Илбек Ада чаадағы Чиңіске 80 чыл толчатханы хоостыра пістің хазнаа танығлығ полча, – теен Владимир Лебедев. – Аннаңар Хакасия правительствозы Кузнецкай Алатаудағы иң пӧзік таға «Чиңіске 80 чыл» ат пирерге чӧпнең сыхча. Пос чуртазына айабин, Чиңісті фронтта паза тылда чағыннатхан матырларны хумартхылап салар ӱчӱн.
Сессияның халғанҷы сурығлары санында «правительство чазы» полған. Ол Хакасия правительствозының 2021 – 2024 чылларда ӱгредіг сферазында хазна политиказын чуртасха кирерінҷе хайдағ тоғыс апарғанына чарыдылған. Пу сурығҷа Хакасияның ӱгредіг паза наука министрі Анатолий Бутенко чоох тутхан.
Министр искіриинде прай кӧстеглерні чарыт пирген. Пӱӱнгі кӱнде республикада 465 ӱгредіг организациязы тоғынча, ол санда 422 муниципальнай, 29 хазнани паза 14 частнай. Пӱӱл школаларзар 100 чиит специалист килген дее полза, Хакасияда кадрлар сурии ам даа ағырсымнығ турча. Чииттерні тут халар ӱчӱн, оларға пастағы ӱс чыл регионнаң хоза ахча тӧлелче: чиит специалисттерге – должность окладының 30 %-і, хызыл дипломнығларға – 50 %-і.
Аалда тоғынчатхан ӱгретчілерге 25 %-ке кӧдіре окладтар тӧлелчеттір, хакас тілі паза литература ӱгретчілеріне 15 % хоза тӧлег пар. Аарластығ атха турысхан ӱгретчілерге 15 % хоза тӧлепчелер, ідӧк наукалар кандидады алай докторы полчатханнарға хоза тӧлеглер пар. Аалда тоғынчатханнарға чурт, одың паза чарытхы ӱчӱн хорадығларны айландырчалар.
2021 – 2024 чылларға республикада школа ӱгретчізінің ортымах чал ахчазы 39 236 салковайдаң 53 935 салковайға теере ӧс партыр. Пу кӧзідімҷе Россия субъекттері аразында Хакасия 29-ҷы орында тіп таныхтаан Анатолий Бутенко.
Ӱгретчілер чидіcпинчеткенінің ӧӧн сылтаа – университетті наа ла тоосханнар паза тоғынчатхан даа ӱгретчілер Ыраххы Востоктағы паза Север регионнарынзар тоғынарға парчатханы. Хакасия, пілдістіг, ол чирлерде тӧлелчеткен чал ахчазына чит полбинча. Анда ӱгретчілернің ортымах чал ахчазы 138 муң салковайға тиңнелче осхас.
Депутаттар саринаң министрге сурығлар паза чӧптер парох полған. Кӧзідімге, Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедiнiң ректоры, олох туста депутат полчатхан Татьяна Краснова чиит специалисттерні тут халар ӱчӱн «педагогика ӱгредии» специальностьча кӧстегліг орыннарны 20-дең 90-ға теере ӧскірібізерге чӧпнең сыххан. Кӧстегҷе ӱгренчеткеннерге нинҷе-де чыл республикада халып тоғынарға килізер нооза.
Cомнар Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Альберт Толмашов
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
