10 кічiг хырласта – ОВД тоғынҷызы кӱнi. Россияда чыл сай пу кӱнде істіндегі киректер органнары тоғынҷыларының профессия ӱлӱкӱні (2011 чылға теере ол Милиция кӱнi адалҷаң) кибірли таныхталча

Россияда пу ӱлӱкӱннi чонның амыр чуртазын хадарчатхан істіндегi киректер органнарының тоғынҷылары таныхтапчалар. Олар хараа-кӱнӧрте, хар-наңмырда, ізіг-соохта, хазыр чилде, тынағ пілбин, постарына айабин служба апарчалар. МВД тоғынҷызының кӱні хазнаның прай чонының ӱлӱкӱні тізе, пір дее саба полбас. Полған на сӧбіренің пірее кізізі, туғаны алай танызы право хайраллаҷаң органнар тоғынҷызы полча алай полған полар. Пу ӱлӱкӱн хазнада чонның амыр чуртазын хадарчатхан право хайраллаҷаң органнар тоғынҷыларының махачызына, пӧзік профессионализміне, службаа пирін салғанына чарыдылча.

Полицейскайлар, кӱннің сай службаа сығып, халых чонны аймах сайбағлардаң арачылапчалар, правопорядок сайбалбазын ситкіп кӧрчелер. Олар оой нимес служба ӱчӱн кізілернiң аарлазына, поғдархазына турысчалар. Пу ӱлӱкӱн право хайраллаҷаң органнар тоғынҷыларының паза чонның аразындағы удур-тӧдір киртіністі тыыдарына хабасча, чиит тӧлні законнарны паза хорғыс чох чуртасты хадарчатхан профессияны таллап аларға кӧӧктірче.

МВД-ның прай службалары аразында полицияның участковай уполномоченнайының службазы (ол ам iди адалча, чон аны «участковай инспектор» адирға кӧнік парған) кізілерге иң чағын полча. Итсе, ол чоннаң хада чуртапча тирге чарир. Позының участогында ол прай службаларның тоғызын апарча, сайбағларны ілезіне сығарып, оларны тохтатча, сайбағлар полдыртпас профилактика тоғызын апарча, кізілернiң сурыныстарынаң, айланыстарынаң тоғынча. Че аның ӧӧн пӧгiнi – кізілернің киртінізiне турызары. Погоннығ кізізер полызығ сурап киртініс паза аарлас полза ла айланчалар нооза.

Тиксі Россияда чыл сай «Чон участковайы» марығ иртірілче. Пастап регионнарда иң артыхтары табылча, аның чиңicчілері хазна синінде марығласчалар. Хакасияда пӱӱл пу марығның региондағы чардығында чиңicчі полыбысхан МВД-ның Пии аймаанҷа пӧлиинің полицияның участковай уполномоченнайы, полиция майоры Фёдор Тормозаков. Аннаң редакцияда хысхаҷахти чоох алызарға оң полған.

Фёдор Евдокимовичті пастағызын кӧрзеңӧк, ол позынзар тартчатханға тӧӧй пілдірче, андағ кізіні азых, аллығ чӱректіг кізі тiпчелер. Сырайында чалахай кӱлімзірес чітпинче. Редакциязар даа кіргенде, ол мындағы тоғынҷыларнаң хатхы-кӱлкінең изеннескен. «Оларны таныпчазар ба?» – сурчам. «Я, хай піреезін танығлапчам...» – тіпче.

Хакасияның істiндегi киректер органнарында ол 17 чыл служба апарча. Прай пу ирткен туста пір участокта тоғынча, Пии аймаандағы Бондарев аал чӧбіне кірчеткен аалларны сыныхтағда тутча. Аның хайиинда тоғыс аал, прайзынҷа чӧріп, чуртағҷыларнаң чоох алызарға маңнанарға кирек. Итсе, мынҷа чыл аразына ол ааллардағы полған на турада полған полар, аны таныбинчатхан кізі чоғыл анда. Аннаңар даа ааллар чуртағҷыларының хабазии сылтаанда полиция майоры Фёдор Тормозаков тиксі Россияда иртiрілчеткен «Чон участковайы» марығның региондағы чардығының чиңicчізі полыбысхан.

Фёдор Пии аймаандағы Чоғархы Киндiрлiг аалда 1981 чылда тӧреен, Бондарев аалдағы школаны тоозып, пӧзік ӱгредігні ХГУ-ның Сойан-Алтай тюркология институдында алған. Iди ӱгретчi специальностьтығ кізі университет соонда чааҷы службазын Чита облазында автомобиль войсколарында ирткен. Андағ войсколарда служба ирткен кізінің водитель полар прай категориялары пар полған. Армия соонда мындағ кирек кадрны милициязар служба иртерге хығырғаннар. Андағ оңдайнаң ол Пии аймаандағы ОВД-да милиционер-водитель полып 2007 чылдаң тоғынып пастаан. Пасталығ тимненіс курстарын тоосхан соонда аны милицияның участковай инспекторы тоғызына турғысханнар. Ам ол полицияның улуғ участковай уполномоченнайы полча.

Хоных хонған соонда ынағ сӧбіреде ӱс пала ӧсче: улии Евгения Томсктағы имнег университедінде имҷее ӱгренче, пӱӱл халғанҷы 6-ҷы курзын тоосча. Ортын оолағы Михаил, Хакас национальнай гимназия-интернатта 9 класс тоозып, ам 10-ҷы классха Бондаревтегі ортымах школазар ӱгренерге килібіскен. Кічии Катя iдӧк Бондаревтегі школада 1-ғы классха чӧрче.

Чиитте Фёдор спортнаң айғазарға хынҷаң, ӧӧнінде олаңай кӱреснең. Ол МВД-ның ведомство медальларынаң сыйыхтатхан, iдӧк аны чахсы тоғызы ӱчӱн Аарластығ пічіктернең таныхтааннар.

Амғы службазында тынағ кӱннерде паза ӱлӱкӱннерде тоғынарына ол хаҷаннаң кӧнік парған. Аны хараа-кӱнӧрте, ноо даа туста сайбағ алай пасха даа кирек пол парған орынзар хығыртыбысчалар. Мынҷа чыл пір орында тоғынып, ол чоннаң хада-пірге тоғынар паалап полбас опыт алынған паза службаны чахсы толдырар позының оңдайларын тӧстеп алған. Iди ол кізілернің киртiнiзіне турысча, службадағы ӧмеде аны аарлапчалар, позына пір дее айабин, службаа пирін салған ӱчӱн.

Полицияның участковай уполномоченнайы полып, Фёдор Тормозаков уголовнай сайбағларны iлезіне сығарча, административнай сайбағларны тохтатча, аал чуртағҷыларынаң паза істеніс ӧмелерінең профилактика тоғызын апарча, позының участогында прай киректер иптіг поларын сыбыра сыныхтағда тутча. Пiрееде аның тоғызында полиция службазына теелбинчеткен хынығ даа киректер пол парча. Iди пірсiнде ағаа телефонҷа ипчі кізі сығдыратхан, анзы ады-солазын на адирға паза полызығ киректелчеткеннеңер искірерге маңнанған, анаң палғалыс ӱзiл парыбысхан. Фёдор Евдокимович, телефон хайдаң сығдыратханын табырах піліп алып, ол орынзар ойлатхан. Анда ипчінің туразында хоосха стенелер аразында хыстын парып, сых полбинчаттыр. Ипчі полызығ хығыртып сығдыратчатханда, сотовай телефоны андарох тӱс парыбыстыр. Пу киректің салтарында хоосха даа, телефон даа арачылалғаннар.

– Хайди кізее полыс пирбессің, хаҷан синзер, полиция тоғынҷызынзар ла чiли нимес, олаңай арғыссар чіли айланчалар? Анзы кізее киртініс парын киречілепче. Участковайның тоғызы ӧӧнінде ағаа тӧстеніп апарылча, – чоохтапча полицияның майоры.

Амды Пии аймаандағы полиция тоғынҷызына хазнаның прай регионнарының полицейскайларынаң марығлазарға килізер. Аннаңар піліңер: Россияның чон участковайы полыбызарға Фёдор Тормозаков турыстығ. Хакасияның чуртағҷыларына ағаа хабас пирерге киректелче. Онлайн оңдайнаң ӱн пиріс 10 кічіг хырласта тоозылар. Хайдағ салтарлар поларынаңар искіріг Хакасияҷа МВД-ның официальнай сайтында пирiлер.

Сом Дмитрий Сунчугашевти

Сомда: МВД-ның Пии аймаанҷа пӧлиинiң полицияның участковай уполномоченнайы, полиция майоры Фёдор Тормозаков