Валентин Коновалов ідӧк СМИ-ларда халғанҷы туста удаа искіріл сыххан сурығны чарытхан. Чоох парча юрист чиновниктерге хоза тӧлеглер пирчеткен закон проектінеңер.

- Пу кирек хоостыра служебнай сыныхтағ иртірілген, - таныхтаан Хакасияның пазы. - Пуох сурығҷа мин Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашевнең тоғасхам. Правительство саринаң мында сайбағлар чоғыл. Пасха сурығ - Оӧркі Чӧп синінде ол тың на азых ӱзӱрілбеені.

Хайди искірген республика пазы, ол хоза тӧлеглер пирчеткен тӱзедігні хыйа идерге чарадығ алылған. Анзына Ӧӧркі Чӧп депутаттары, ол законны сессияда хати кӧріп, чарадығ алыбызарға киректер.

Мының соонаң республика правительствозы чыылығның кӱн суриинда турған сурығларны ӱзӱріп пастаан. Пастағызын Хакасия пазының орынҷызы Юрий Курлаевке сӧс пирілген. Ол республикада чылығ пирҷең тус ӱлӱкӱн кӱннерінде хайди ирткеннеңер паза амғы туста хайди иртчеткеннеңер сан пиріс иткен. Курлаевтің искіриинең, чылығ пирҷең тус пӱӱл амыр иртче, ЖКХ системазында улуғ саайлар чох полған. Сығысхан улуғ нимес саайлар сах андох чох иділ турғаннар.

Валентин Коновалов Харатаста газтаң сидіксініс пол парған сурыға хайығ айландырған. Юрий Курлаев андағ сидіксініс пар полғанын искірген. Газ паазы ӧс парған сылтаанда, «ЧерногорскГАЗ» ООО Харатастағы кӧп квартиралығ тураларзар, хайзыларында газ плиталары турча, газ пирбин сыхтыр. Хайди таныхтаан Курлаев, республика правительствозы ара кіріскенде ле, ол сидіксініс пӧгілген, амғы туста ол тураларға газ пирілчеттір.

Сурығны саңай пӧк салар ӱчӱн, газты читірчеткен ізестіг пірігісті табарға киректелче осхас, «ЧерногорскГАЗ» ООО банкрот пол париған сылтаанда. Че Хакасияның пазы ол тураларны чарытхынаң тоғынчатхан плиталығ идер сурығҷа тоғынарға киректелчеткенін таныхтаан. Ӧӧн сылтағларның пірсі - газнаң палғалыстығ ниме-ноолар тиксі иргілен парғаны. Мындағ оңдайларда чобағ даа пол парарға айабас нооза.

Ікінҷізін Хакасия пазының пастағы орынҷызы Николай Миронов чоох тутхан. Ол орындағы бюджеттернің парыстарын ӧскірҷең оңдайлардаңар искірген. Мироновтың искіриинең, ӧӧн оңдайларның пірсі - город-аймахтардағы пічікке кирілбеен тибіреділбинчеткен ис-пай объекттерін таап, оларның ээлерін ис-пайын пічікке кирерге кӱстирге. Андада муниципальнай пӱдістернің бюджеттерінзер налог ахчазы даа кӧп арах кір сығар.

Росреестр специалисттері сананыстарынаң, пістің республикада 72 муң артиинаң объект пічікке кирілбеен. Аннаңар республика правительствозы па-зох орындағы ӱлгӱлерге, иблеп чӧріп, андағ объекттерні пічікке кирерге кӱстирге чӧп пирче тіп искірген Николай Миронов.

- Ирткен чылда нічікке кирілбеен объекттерні ілезіне сығарарынҷа тоғыс апарылған, - чоохтаан Хакасия пазының пастағы орынҷызы. - Чарым чыл аразына, 1 июльдаң чыл тоозыларына теере, иблеп чӧргені тузында 13260 объект пiчікке кирілбеені санға алылған. Аның соонаң 1780 объекттің ээзі ис-пайын пічікке кирген. Че ол уғаа асхынах сан, республикада тиксі 72 муң артиинаң объект пічікке кирілбеенін санға алза.

Николай Миронов город-аймахтар пу кӧстегҷе читкіҷе нимес тоғынчатханнарын таныхтаан. Чахсы тоғынчатханнар санында Ағбан пилтірі паза Алтай аймахтары адалған, Шира аймаа паза Саяногорск прайзынаң халчаттырлар.

Пасха парыстанҷаң оңдай -тузаланылбинчатхан аал хонии чирлерін, айландырып, хатап тузаланысха кирері паза чирлернең кӧстегліг тузаланары. Мында Хакасия пазының орынҷызы Шира аймаан кӧзідімге ағылған.

- Кӧзідімге, Пілӧ кӧл хыриндағы аал хонии кӧстегліг, улии 17 муң квадрат метр чир участогы ӱчӱн налог 3753 салковай тӧлелче, - искірген ол. - Ол чир алынҷа хайраллалчатхан чирге айландырылған полза, налог сині 37муң 344 салковай пол парарҷых. 10 хати кӧп налог ахчазын аларға чарирӌых ол чирлердең. Хакасияның испай паза чир хайызығлары министерствозы 2017 - 2019 чылларда 23 чир участогын, аал хонии кӧс-тегліглердең сығарып, алынҷа хайраллалчатхан чирлерге айландырған. Че ниме аймахтың чирінде орныхча, ниме ӱчӱн аймах нандырча - мында пір дее ниме иділбеен.

Тузаланылбинчатхан чирлернең хоза парыстанҷаң тоғыс иң уйан Асхыс паза Шира аймахтарында парча.

Халғанҷызын коррупция профилактиказынҷа хайдағ тоғыс апарылчатханнаңар Хакасияның юстиция министрі Сергей Ромашов чоох тутхан. Аның искіриинең, халғанңы ӱс чыл аразына республикада коррупциянаң палғалыстығ сайбағлар саны пілдірте тӱс парған. Ідӧк чиновниктернің парыстары тӧреміл сыныхтағда тудылчаттыр. Пір сӧснең, коррупцияны азынада тохтадарынҷа прай кирек тоғыстар апарылчаттыр. Чооғын тоосчадып, министр правительство кізілерін декларация кампаниязы пасталыбысханынаңар сизіндіріп, 30 апрельге теере парыстардаңар искіріглерні пир саларға чӧп пирген.