УЧЕНАЙЛАР ПІЛІСТЕРІНЕҢ ӰЛЕСКЕННЕР
31.10.2017
Хабарлар
Ирткен неделяда 26-27 октябрьда республиканың Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренҷең музей-культура кінінде «Кызласовтың хығырығлары» наука-практикалығ конференция читінҷі хати иртті.
Пу регионнар аразындағы наука-практикалығ конференцияда Хакасияның, Хызылчар крайының, Тағлығ Шорияның, Алтай паза Тува республикаларның, Турцияның, Польшаның, Моол чирінің ученайлары араласханнар. Аның ӧӧн пӧгіні, удур-тӧдір танызып, пілістернең ӱлезері полған.
Пастап алғыстас сӧзінең чыылыс-хан чонның алнына сыххан Хакасияның культура министрі, философия наукаларының кандидады Татьяна Владимировна Чаптыкова.
Аның чооғынаң, мындағ наука чыылығлары пайрам чіли иртчелер. Пӱӱл пу чыылығ республиканың чир-суғ ӱгренҷең музейінің наа туразында иртче. Пу наа тураны «искусство храмы» тіп адирға чарир.
Пӱӱл республиканың чир-суғ ӱгренҷең музейіне пістің саблығ ученай Леонид Романович Кызласовтың адын пиргеннең пеер 10 чыл толды. Леонид Романович Хакасияа прай чуртазын пир салған. Ол пістің чирібістің тархынын істескен, Хакасияның тархынынаңар книгалар сығарған.
Анаң чоох тутхан Хакасияның Улуғлар чӧбінің кнезі, Ӧӧркі Чӧбінің комитет устағҷызы Пётр Иванович Воронин. Ол Улуғлар чӧбі президиумының адынаң чыылысхан чонға алғызын читірген. Леонид Романович Кызласов Хакасияа кӧп туза ит салған. Аннаңар, саблығ ученайның адын хумартхылап, республиканың Улуғлар чӧбінің президиумы Таштып аймаандағы иң пӧзік тағ хырларының пірсіне Л.Р.Кызласовтың адын пирердеңер чӧпнең сыххан полған. Амды ол пӧзік хыр ученайның адын ал чӧрче. Анаң Пётр Иванович пӱӱл чайғызын пістің чонның пастағы съездтері ирткеннең пеер 100 чылын таныхтааннаңар чоохтаан. Чӱс чыл мының алнында пістің чон «хакас» тіп адан сыххан.
Анаң чыылысхан кізілерге Леонид Романович Кызласовха 75 час толғаны хоостыра суурылған киноны кӧзіткеннер. Ол 1999 чылда суурылтыр. Ол фильмде Леонид Романович позы хай пірее кизектерде чоохтанча.
Пу чыылығда полған Л.Р.Кызласовтың хыс туңмазы Клара Романовна Кызласова. Ағаа сағам 90 азыра час, че ол ам даа пу чазынаң чиит кӧрінче. Прай чуртазын Хакасияда имнег киреенде тоғын салған.
Аның пабазы Роман Афанасьевич Кызласов облисполком кнезі Михаил Григорьевич Торосовнаң паза харах имҷізі Николай Максимович Одежкиннең ынағласчаң полтыр. Олар пістің чонның ӱчӱн кӱрескеннер, тыннарын даа пир салғаннар. Роман Афанасьевич палаларын пос чонының тархынын пілерге ӱгретчең. Ідӧк пічік пілерге паза культураа кӧнігерге ӱгретчең полған ағазы Витольд Доменикович Гурницкий. Ол хан ӱлгӱзі тузында Сибирьзер ыстырған поляктарның тӧлі полған.
Леонид Романович Кызласов, Москвадағы хазна университедінің профессоры полып, чайғы сай Хакасиязар археология істезіглерін иртірерге кил парҷаң. Анаң, Хакасияның тархынынаңар книга сығарыбысханда, чоохтантыр: «Мин пабамның молҷаан толдыр салдым». Леонид Романович ідӧк кибелістер пасчаң. Ол «Сампир» кип-чоохты пас салған. «Тӧреен чирімнең, аның сілиинең ӧкерсінчем, арығ киинең тынып, тос полбинчам... » кибелізінде пасхан.
Аалҷылар саринаң сӧс алған Моол чирінең килген Увс аймахтағы музейнің директоры Шагдар Цеденбал. Пу ипчі Моол Республиканың ӱр чыллар устағҷызы полған Цеденбалның пархазы полтыр. Шагдар Цеденбал постарын Хакасиязар хығырған ӱчӱн алғыстаан. Ам килер чылда оларның музейіне 70 чыл толар, аннаңар Хакасиядаң кізілерні андар хығырарбыс теен. Музей пістің чир-суғ ӱгренҷең музейнең паза ХакНИИЯЛИ-наң чӧптезіг иткен. Аннаңар палғалыс тыыт турарлар.
Пленарнай чардыхта халғанҷызынзар чоох тутхан Л.Р.Кызласовтың адынаң национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейнің директоры, тархын наукаларының кандидады Андрей Иосифович Готлиб. Ол ӧӧнінде иргі музейдең наа музей-культура кінінзер экспонаттарны кӧзіргеннеңер чоохтаан. Ол оой ла тоғыс полбиндыр. Наа музей пис чыл аразына пӱдіріл парған. Ол хысхаҷах тусха саналча. Иң пурун хоостығ кӧзеелерні кӧзіргеннер. Олар наа музейнің пастағы хадылында уғаа иптіг турыбысханнар.
Москвадаң килген пӧзік аалҷылар оларға хайхаҷаңнар. Анаң ахчанаң полызарға молҷап турғаннар. Іди наа паза сіліг музей-культура кіні табырах пӱдіріл парған. Пӱӱл октябрь айда прай 140 муң азыра экспонатты кӧзіргеннер. Иң сидік полған, неке, ікі метр пӧзік пулан харандызын кӧзірерге.
Амды прай экспонаттар наа музейнің залларында турғызылар. Музейнің наа чуртазы пастал сыхты! Тынағ тузында аалҷыларға улуғ нимес экскурсия иртіргеннер. Анаң кізілер секциялар тоғызында араласханнар. Пастағы секция «Археология паза этнография», ікінҷізі «Краеведениенің пӱӱнгізі» паза ӱзінҷізі «Музей паза кӧрігҷілер» тіп адалғаннар. 27 октябрьда наа музейдӧк «тегілек стол» иртіргеннер.
Автор :
Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы