КИБІРЛІГ КИП-АЗАХТЫ ТІГЕРІНЕ ӰГРЕНЕР НАА ОҢДАЙ
08.11.2017
Хабарлар
ХакНИИЯЛИ-да «Кибірліг хакас кип-азаан тимнирі» ӱгредігҷе видеокурстар презентациязы ирткен. Пу кӧзідігде ипчілернің, иреннернің хакас кӧгенеен, сигедекті тігері, поғоны тимнирі, чібекнең хоостиры пиріл парған. Видеоуроктар чыындызы пис DVD дискте чарыхха сығарылған. Хакас кип-азаан тігерге ӱгреніп аларға сағынчатхан кізее пу кӧзідіглер хоостыра посха кӧгенектер, пызып, тігіп алар оңдай пар. Видео паза сомнар пастыра полған на хаалағ кӧзіділче паза у стар идер тоғыстаңар чарыда чоохтапчалар.
Проектті чуртасха кирер сағыснаң филология наукаларының кандидады, ИГИСАТ-тың улуғ наука тоғынҷызы Раиса Абдина Хакасиядағы «Востоковедтер пірігізі» коммерческай нимес халых пірігізінзер айланған. Аның устағҷызы профессор, ХакНИИЯЛИ-ның директоры В.Н.Тугужекова полча. Пу проект Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозының грант полызиинаң тимнелген паза чуртасха кирілген. Мындағ гранттар коммерческай нимес халых пірігістеріне ле пирілчеттір.
Пастап прай пу апарылған тоғысты видеокамераа суурған Сергей Майнагашев дисктердегі кӧзідіглердеңер чоохтап пирген. Проектті пір дискке пазып, чарыхха сығарар пӧгін полған, че тиксі пис дискте тимнелген.
- Дисктердегі кӧзідіглер кіріс сӧзінең пасталча, проекттің араласчылары, спонсорлар адалчалар, - чоохтаан Сергей Александрович. - Аннаң андар ипчілернің кӧгенеен тігерінҷе ӱгредіг пирілче. Ӱгредіг 14 пӧлікке чарылча. Пастағызында кӧгенек пызар тоғыс кӧзіділче, алны-кисті чардыхтарын, нииннерін чаҷында алай исте сиип, хыплап алары пар. Тимде кӧгенек кӧзідии парох. Ипчілер кӧгенеен тігер тоғыстаңар Наталья Нарылкова чоохтапча.
Раиса Абдина чыырындыны хайди табырах тимнебізердеңер чоох апарча. Кӧгенек иңні алтынаң чыы тартылчатханнаңар чоох парча. Мындағ оңдайнаң ниин халбах пол парча. Мының алнында исті ипти чыы тартып аларына ікі кӱн парыбысчаң полза, амды пис минутаа пу тоғысты идібізерге чарир.
Улуғ частығ ус Аграфена Николаевна Кокова ідӧк кӧгенек тігерінҷе пілістерінең ӱлесче. Сигедекті, пызып, тігердеңер Тамара Абдина чоохтапча. Пу кирекке 24 урок пирілче. Сигедекті чібек хоостарнаң чазирына тӧрт кӧзідіг чарыдылтыр. Хоосты иске салары, чіптерні, ӧңнерні таллиры кӧзіділ парған.
Поғо тимнир тоғыс ідӧк прай тӱптестіре кӧзіділче. Алынҷа дискке чон узы Елизавета Григорьевна Чаптыковадаңар суурылған. Ол позының тоғыстарынаңар, хоостар пӱдізінеңер чоох апарча. Ус кізінің
чаҷында хыплалған хоостар чыындызы пар, уғаа пай архив тиирге кирек. Ідӧк Е.Г.Чаптыкова кізі пӱдізінің чардыхтарын синирінҷе мастер-класс кӧзітче.
- Мының алнында полған на ипчі тағыранарға пілҷең, - чоох тутхан Раиса Абдина. - Амды, тізең, сӧбіре культуразында пу оңдай чіт парған даа тиирге кирек. Видеоуроктар кӧзідіглері хоостыра ипчі кізее, іңе-чіп холға алып, узанар оңдай пар. Пӱӱнгі кӱнде «нинҷее турча хакас кӧгенегі?» сурыға кӧнік тее парғабыс.
Чон узы Елизавета Чаптыкова ноға ипчілер пос чонның кип-азаан тікпинібіскеннеңер сағызынаң ӱлескен. Совет Союзы тузында национальнай кип-азах кизерге чарадылбиныбысхан, садығ туразынаң аларға кирек полған. Мындағ оңдайнаң пу кирек чіт сыххан. Мының алнында полған на хакас сӧбіреде іҷе хыстарын кип-азах пызарға, тігерге паза даа пасха нимелерні идерге кӧніктірҷең. Ипчі кізі маймахтаң пасти пӧрікке теере кип-азах тікчең.
Елизавета Григорьевнаны узанарға іҷезі ӱгреттір. Соонаң, 1980 чылларда, іҷезінің чібек хоостарын кӧре, позы, кип-азах тігіп, хоостар сал сыххан. Ус кізі олғанны кічігдең ӱгредерге кирек тіп таныхтапча. Пу дисктер школаларға, техникум-училищелерге паза олаңай чонға тузалығ ла полар теен ол.
Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Нина Челтыгмашева республика правительствозы хакас тіліне паза культуразына хайығ салчатхан сылтаанда гранттар пирілче паза проекттер чуртасха кирілче тіп таныхтаан. «Хакас кӧгенектерін тігерінҷе дисктер чонға тарадылчатханы - кӧні сӧбіре кибірлеріне айланғаны, - чооғын узаратхан Н.Г.Челтыгмашева. - Ӧменең улуғ тоғыс тимнебіскеннері махтағлығ. Амды проект школа, хоза ӱгредіг программазынзар кирілер тіп сағынчам. Пістің чонның хыйға чооғы пар: «Пӱӱн тузах кизіп, узах чорыхнаң аннаң андар парарға». Наа проект хайди даа чуртир, ол пӱӱнгі кӱннің наа тынызы-салғағы полча».
Проекттің араласчыларына В.Н.Тугужекова алғыстас пічіктерін читірген. Таныхтирға кирек, пу проектте илееде кізі араласхан. Кибірліг кип-азах тікчеткен устар чох паза грант ахчазы пирілбеен полза, мындағ видеокурс кӧзідіглерін тимнеп тее полбасчыхтар.
Аарластығ пічіктер паза сыйыхтар читірілген: Е.Г.Чаптыковаа, Т.Р.Абдинаға, А.Н.Коковаа, Н.А.Нарылковаа, Р.П.Абдинаға, С.А.Майнагашевке, С.П.Кадышевтің адынаң культура кініне паза пасхазына. Проектті чуртасха кирерге полысхан спонсорларға ідӧк сыйыхтар паза алғыс сӧстері читірілген. «Молния» садығ туразы узанҷаң ниме-нооларнаң чахсы полыс пиртір.
ОӦО ООО: Пу проекттің тоғызы мыннаң мындар узарадылар. Пірее чарым чыл пазынаң хакас кӧгенеен тігерінҷе марығ иртірілері кӧрілче. Анда, тізең, ӱгреніп алып, наа ла тігерге пастапчатханнар аралазарлар.
Дисктер садиинаң кірген ахча сыйыхтарға парар. Марығда аралазарға сағынчатханнарға, дисктер чыындызын алып, аралазардаңар пічік пир саларға кирек полар алай ба ікі муң салковай сыйыхтар чыындызына тӧлеп саларға.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы