ТӦРЕЕН ТІЛ - ПОЛҒАН НА СӦБІРЕДЕ
28.02.2018
Хабарлар
Марығ. Ағбанда «Ивушка» олған садында Тӧреен тілнің чоннар аразындағы кӱніне чарыдылған марығ ирткен.
Тӧреен тілнің чоннар аразындағы кӱні 2000 чылдаң таныхталча. 1999 чылның 17 ноябрьында ЮНЕСКО-ның ӧӧн конференциязында 21 февральда Тӧреен тілнің чоннар аразындағы кӱнін таныхтирдаңар чарадығ алылған.
Пу кӱннің ӧӧн пӧгіні - аймах тіллернең паза культураларнаң таныстырары, чітчеткен тіллерні хайраллиры. Пу кӱн тилекейде тӧреен тілге чарыдылған конференциялар, семинарлар иртірілче.
Ағбанда «Ивушка» олған садында 19 - 22 февральда хакас тіліне чарыдылған неделя ирткен. Олған садының тоғынҷылары пос тіліне чарыдылған аймах-пасха мероприятиелер иртіргеннер. Воспитательлер паза іҷе-пабалар, хакас писательлернің книгаларын чыып, олған садының фойезінде «Тӧреен тіл - улуғ ис-пай» кӧзідіг тимнееннер. Пу кӧзідіге И.П.Топоевтің, О.П.Шулбаевтің, А.Е.Султрековтың, хакас тіліне тілбестелген орыс чонның нымахтары, «Хакасияның писательлері паза хоосчылары» книгалар кӧзідіге сығарылғаннар.
21 февральда олған садында сӧбірелер аразында «Тӧреен тіл - полған на сӧбіреде» марығ ирткен. Мероприятиені воспитательлер Людмила Михайловна Сагалакованаң Татьяна Петровна Лефтер апарғаннар. Марығда тӧрт команда араласхан: Кызласовтар, Чугунековтар, Комазаковтар паза Алахтаевтер сӧбірелері.
Пастағы чахығда полған на команда саблығ писатель, поэт Михаил Еремеевич Кильчичаковтың кибелізінің кизегін хығырған. Ікінҷі чахығ хоостыра командаларға хоостар пиріл парған, хайзыларында хакас нымахтарының матырлары чайал парғаннар. Араласчылар ол нымахтарны адап пиргеннер. Пу ікі чахығны прайзы чахсы толдырыбысхан. Анзы араласчылар хакас нымахтарын чахсы пілчеткеннерін киречілепче.
Ӱзінҷі чахығда командаларға пір таптырғасты таап аларға киректелген. Чугунековтар сӧбірезі таптырғастың кӧп сурығларына орта нандырығлар пирген. Кӧзідімге мындағ сурығлар полғаннар: «Ыраххы аалда» романның авторы кем полча? Хакас тілінең сыхчатхан газета хайди адалча? Февраль ай хакас тіліне хайди тілбестелче?
Марығның тӧртінҷі чардығында араласчылар, постарының род ағазын хоостап, ӧбекелерінеңер чарыда чоохтааннар. Араласчылар хайдағ родтаң сыхханнарынаңар, постарының ӧбекелерінеңер чарыда искіргеннер. Марығ араласчылары, ӧбекелер ағазын чаҷында хоостап, кӧрігҷілерге кӧзідіп, чоохтааннар.
- Виссарион Харға родынаң сыххан. Пу род Хара пуғаның тӧлі полча. Хара пуға ағабыс, ХХ век пасталғанда, тӧреен. Пістің родыбыстаң профессор Леонид Романович Кызласов сыххан, - таныхтаан Инга Людовиковна Кызласова.
Пу даа марығда араласчылар ӧткін тудынғаннар. Даша Комазакова чаҷында азынада хоосталған род ағазы хоостыра ӧбекелерінеңер чоохтаан. Анаң араласчыларға тӧреен тілнің омазын хооста чайап, чоохтап пирерге чахығ пирілген.
- Піс хакастарның кибірліг кӱн таниин хоостап салғабыс. Кӱн прай тіріг нимее чуртас пирче. Ол чох піс чуртап полбаспыс. Тӧреен тіл кӱн осхас. Ол пала-пархаларыма тилирге оңдай пирер, - теен Руслан Николаевич Чугунеков.
Марина Александровна Комазакова Даша хызыҷаанаң хада хол айаларын хоостап салғаннар. Оларның кӧрізінең, хол айалары пик, ынағ сӧбіренің тании полча.
Инга Людовиковна Кызласова Виссарион оолғыҷаанаң хада тӧреен тілні таныхтапчатхан хооста тағлар, кӱргеннер, кӱн чайап салғаннар.
- Валерий Майнашевтің чооғынаң, тӧреен тіл кізінің худында полча. Аннаңар кічігде айран іспеен, пос ас-тамаан чібеен, «ағас» сӧсті тӧреен тілінең адабаан кізі сын хакас пол полбас. Пістің кӧрізібіснең, тӧреен тіл - ол пістің нбіркібіс, - теен И.Л.Кызласова.
Іди марығ тоозылған. Чарғыҷылар марығ салтарларын тимнепчеткен туста, марығ апарчатханнар араласчыларны паза кӧрігҷілерні чейнең сыйлааннар.
Анаң «Ивушка» олған садының устағҷызы Юлия Сергеевна Селенгина марығ араласчыларына дипломнар читірген.
- Пістің олған садыбыс Тӧреен тіл кӱнін пастағызын на таныхтады. Амды аны чыл сай таныхтирбыс тіп сағынчам. Тӧреен тіл - ол чонның кибірін хайраллапчатхан тиріг. Че ол ідӧк полған на чонның культуразын тилітчеткен тиріг полча. Пос тілін улуғлазабыс, сӧбіребістің, хазнабыстың, тилекейібістің амырын хайраллап халарбыс. Сірерні, араласчыларны, паалирға уғаа аар полған. Прайзы тілні, кнбірлерні, нымахтарны чахсы пілче. Аннаңар полған на команда чиңісчі полча, -таныхтаан Юлия Сергеевна.
Марығда араласхан сӧбірелернің прайзы даа хакас тілін чахсы пілче. И.Л.Кызласованың Виссарион оолғыҷаа тӧрееннең хакас тілінең нымахтар, кибелістер хығырча. Виссарионнаң іҷе-пабазы пос ла тілінең тіл алысча. Инга Людовиковнаның кӧрізінең, мындағ мероприятиелер иң пастап олғаннарға тузалығ. Олар чон алнына сыхчалар, пос кӧңнін чарытчалар.
Марығ тоозыл парғанда, прайзы ачых-чарых кӧңніліг группаларынзар тарасхлаан.
Таныхтирға кирек, пу марығдаң пасха, «Ивушка» олған сады тӧреен тілге чарыдылған пасха даа мероприятиелер иртірген. Анда хакас тілін ӱгренчеткен «Непоседы» группа пар. Аның воспитательлері Людмила Михайловна паза Ангелина Анатольевна Сагалаковалар 20 азыра паланы хакас тіліне ӱгретчелер. Группазар нинҷе-де хакас олған чӧрче. Людмила Михайловнаның кӱстенізінең 21 февральда олғаннар «Тӱлгӱ паза турна» хакас чонның нымағынҷа пос тілінең ойын турғысханнар. Олох группада «Тӧреен тілнің пілігҷілері» марығ ирткен. Анда олғаннар хакас тілінҷе пілістерін кӧзіткеннер.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы