Тоғыс салтарларының киречiзi – саннар
08.05.2021
Хабарлар
Хакасия правительствозының 2020 чылдағы тоғызының салтары идiлдi. Прай саринаң тоғысты тӱзiмнiг апарарға сидiк, че правительствоның алнынзар иткен чахсы хаалағлары парох. Чоохтирға кирек, хайдағ даа регион ӱлгӱзi, тиксi хазнадағы чуртас-экономика оңдайларына тӧстене, пос тоғызын апарча. Хакасияның толдырығлығ ӱлгӱзi ол саринаң пасха регионнардағы ӱлгӱ органнарынаң пасхалалбинча. Салтарында чи, ниме чоохтапча пiске пӱӱнгi правительствоның 2020 чылда толдырған тоғыстары? Хайдағ чидiглер пар?
Пасха саринаң, хайдағ чидiглернi олаңай чуртағҷы паалап полча? Минiң кӧрiзiмнең, правительство тоғызын паалапчатса, пу сурығларны пирергӧк кирек. Кӧзiдiмге, республикаҷа ортымах чал ахчазының синi паза чуртағҷыларның сын парызының синi. Хайди теелче пу саннарға правительствоның чарадығлары паза экономикадағы алызығлар? Россияның чуртағҷылары, тилекейдегi кӧбiзi хазналардағы чiли, 2020 чылда ӧӧнiнде ибде одыр салғаннар. Бюджет ахчазына тоғынчатханнарға ол алызығлар парыс саринаң тың пiлдiртпеен полза, кiчiг паза ортын пос киреенең айғасчатхан чир-суғҷыларға хатығ арах чуххан, пiреезi, тiзең, тоғыс таа чох халған. Республикадағы чонға тоғыс пирчеткен службалар 2019 чылда тоғыс чох халған 14 муң 900 кiзiнi санға алған полза, 2020 чылда – 20 муң 900 кiзiнi. Парыс-тоғыс чох халғаннарға федеральнай бюджеттең аймах хабазығлар кӧрiлген, ол санда тоғыс чохтар санына кирiлгеннернiң пособиезi чуртап парыбызар иң тӧбiн синге тиңнелген. Идiнҷектер тоғыс орыннарын хайраллир ӱчӱн iдӧк хазна синiнде чарадығлар алылған – льготалығ кредиттер пирiлген.
Тиксi алза, официальнай саннарҷа 2020 чылның 4-ҷi кварталында пiр кiзiнiң ортымах парызы 25 237 муң салковайға тиңнелген, ол, тiзең, 2019 чылдағызынаң 4,8%-ке кӧп! Ортымах чал ахчазының синi – 43 518 салковай 70 ахча алай 2019 чылдағызынаң 7,5% кӧп. Пу саннарға Хакасия правительствозының хозымы – 2020 чылның бюджедiнде тоғынҷыларның чал ахчазына iкi хати индексацияны кир салғаны. Чыл пасталғанда, республиканың бюджет учреждениелерiнiң тоғынҷыларына чал ахчазы 4,3 % ӧскiрiлген, анаң 1 октябрьдаң – 3%. Андағ индексация алындағы чылларда республика синiнде идiлбеҷең. Россия президентiнiң чарадии хоостыра, тiзең, чыл сай ӱгретчiлерге, имҷiлерге, культура тоғынҷыларына паза пасхазына чал ахчазы региондағы ортымах парыснаң тӧремiл тиңнелче. Ол iдӧк республика бюджедiнiң хорадығлары.
2020 чылда республика национальнай проекттерде ӧткiн аралазарын узаратхан. Ол алындағы чылда чiли, 13 национальнай проекттiң 11-iнде араласхан, че 2019 чылнаң тиңнестiрзе, 2020 чылда Хакасия федеральнай бюджеттең регион проекттерiн чуртасха кирерiне 1,9 миллиард салковайға кӧп ахча тартып алған: 4 миллиард салковай орнына 5,9 миллиард салковай.
Пiлдiстiг, сидiксiнiстер сығыс ла килче. Пiрде подрядчиктер, илееде чахығ алып, оларны толдырарға маңнанминчалар, пiрде чахсы сағысты чуртасха кирер оңдай андағ ла чахсы полбинча. Че салтарында нименi пiс кӧрчебiс: нааҷылалған паза наа пӱдiрiлген чоллар, школалар, олған садтары, культура туралары саны чылдаң чылға хозылып одырча. Пiрдең ол алызығлар городтарда ла нимес, тиксi республикада таныхталчалар.
Чонның сағыссыразы – чуртапчатхан орында чуртасты чахсыландырары. Иң пурнада кiзi аннаңар сағыссырапча, аны паалапча. Чоллар, уламох часхызын прайзын сағыссыратча. Городтар, аймах кiннерi алғыпча, кiзiлерге пӱдiрiнерге чир участоктары наа орыннарда пирiлче. Че инфрастурктура удаа тимде полбинча. Ол сурығлар орындағы ӱлгӱ хайиинда. Республика, тiзең, оларның бюджеттерiн иптирге хабасча, ол санда ӧдiске алған ахчаларын чаап, хабазығ синiн ӧскiрiп.
Олох туста республика правительствозының чахсы полысчызы полыбысхан наа пӱдiс – Регионнаң устаҷаң кiн. Ол азылғаннаң илееде сурығлар чапчаң пӧгiлче. Наа кiн ӱлгӱ органнарының социальнай сетьтердегi пӧлiктерiнде ӱндезiглернi, чарыдығларны хайығда тутча. Хоп-сурыныстар сығыссох, ағаа нандырығ тiлеп, пӧкчең оңдай таапчалар. Чуртағҷы суриина нандырығ алча. Пiрдең, ол «пiс сурығны пӧкчебiс» нимес, сурығны пӧгерiнҷе апарылчатхан тоғыстың полған на хаалии чарыдылча. Андағ оңдайнаң республика ӱлгӱлерi чуртағҷыларға пiлдiрте чағын пол парғаннар.
Палалығ сӧбiрелер ӱгредiг учреждениелерiнiң тоғызына, оңдайларына хайығ айландырчалар. Пӱӱнгi кӱнде олған садтарынзар теес тее чоғыл, пiрее орыннарда, тiзең, пос орыннар даа пар. Городтағыларға уламох чахсы, паланы олған садынзар городтың пiр пазынзар ал чӧрерге кирек чоғыл. Ӧрiнiстiг, хаҷан аалларда даа олған садтары пӱдiрiлче. Палалығ сӧбiрелер анзын турыстыра паалапчалар. Амды, сағынчам, школалар суриин пӧгiбiзерге киректелче: класстарда 30-ар пала одырбас ӱчӱн. Улуғ нимес аалларда андағ сидiксiнiс чоғыл. Городтарда пар. Сӧбiрелер палаларын чуртапчатхан орындағы школазар пир полбин халчалар. Анаң пос орыннығ школа тiлирге халча. Аннаңар паланы школаа пирҷең тусты iҷе-пабалар чидiкпин сағыпчалар. Ӏзенчебiс, Ағбанда пӱдiрiлчеткен наа школалар пу сурығны суурыбызар.
Идiнҷектерге тоғыс оңдайлары чахсыландырылған. Ол тоғыс 2019 чылдох пасталған. Кирек законнарға алызығлар кирiлген сылтаанда, 2020 чылдаң пасти идiнҷектерге налогтар синi тӱзiрiлген. Ӏкi хати тӧбiн!
Хакасия пiрее кӧстеглерҷе Сибирьде паза Россияда иң артыхтар санына кiрче: час палаларның ӱрепчеткеннерi синiнҷе – 1000 тӧреен паладаң 4,1-i ӱрепче, Россияда – 4,4-i, Сибирьде – 5,4-i. Пiлдiстiг, иң пастағызын ол Республиканың перинатальнай кiнiнiң улуғ тоғызы. Олох туста республикадағы имнег тураларына имҷiлер паза ортын синнiг тоғынҷылар чидiспинчеткенiнҷе сидiк сурығ турча. Халғанҷы чылларда ол даа сурығ ағырин-кӧӧлҷе пӧгiлче, че кӧстеглiг оңдайнаң имҷее ӱгренчеткен студенттер ибзер специалист поларға килзелер дее, олар киректелчеткен имҷiлер санын чаап полбастар. Аннаңар Хакасия правительствозы республикада пастағызын на тоғынар имҷiлерге паза фельдшерлерге хабазығлар синiн ӧскiрерге тимде. Кӧзiдiмге, наа орында чурт оңдайларын тӧстирiне кӧрiлген тӧлегнi (чонда подъемнай адалчатхан) аалзар килгеннер имҷiлерге 500 муң салковайға читiрерге, фельдшерлерге – 300 муңа.
Автор :
Наталья Субракова
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде