ИРЕЕ-ЧОБАҒ КӦРГЕННЕР, АДА ЧИР-СУУН АРАЧЫЛААННАР
23.06.2021
Хабарлар
Хакас национальнай драма театрына - 90 чыл. 1939 чылда Ленинградтағы А.Н.Островскийнің адынаң театр институдының хойнында пастағы хакас студия тӧстелген
Ленинградтағы театр институдындағы хакас студиязының хыстары - Андада Фёдор паза Проня Шурышевтер, Константин паза Пантелеймон Коковтар, Семён Нарылков, Аркадий Кучендаев, Василий Толстихин, Дмитрий Янгулов, Фёдор Райков, Дмитрий Доможаков, Алексей Барахтаев, Григорий Борчиков, Самсон Миткижеков, Елена Николаевна Килижекова, Елена Петровна Килижекова, Валентина Килижекова, Анастасия Тодикова, Фаина Щетинина, Анна Какашкина, Анна Тодышева, Клавдия Чаркова, Анна Заболотникова, Тамара Баинова Ян Борисович Фридтің ( Борис Михайлович Сушкевичтің клазы) студенттері полыбысханнар, Екатерина Павловна Шереметьеванаң Всеволод Вячеславович Майковский - оларның ассистенттері, - пазылча Эльза Кокованың «Чон чарии» книгазында.
Хайди анда аннаң андар чарыдылча, пістің чииттерібіс Стефан Стефанович Мокульскийнің паза Павел Эдуардович Буштың лекцияларын хынып исчеңнер, гримге Рудольф Давыдович Раугулдаң ӱгренҷеңнер. Сценада орта хыймыранарға паза хоости хығырарға, тізең, пістің чииттерібісті Иван Эдмундович Кохнаң Людмила Васильевна Александрова кӧніктіргеннер.
«Чон чарии» книганың авторы хакас студиязынаңар чооғынзар РСФСР-ның чон артизі Клавдия Чаркованың Ленинградтағы ӱгредіг тузында апарған дневнигіндегі танығларын кир салған.
Кӧзідімге алып аларбыс аның 1939 чылның 31 октябрьыңдағы танығларын. Клавдия Ивановна анда піди пасча: «Ян Борисович пӱӱн пьесада даа, этюдта даа экспозиция, завязка паза кульминация хайди даа поларға кирек теен. Анаң Щетининаның паза Заболотникованың этюдын ӱзӱргебіс. Ян Борисович оларға сынны кӧзіт полбинчатханнаңар искірген. Кічіг сын чох улуғ сын хаҷан даа полбас тіп чарытхан ол. Щетинина андада, брошьты кӧрбин дее, «Ах, хайдағ сіліг брошь!» - теен. Че Анна Какашкинанаң Елена Килижекованың «Сом» этюды ӱгретчібісті чӧпсіндірген».
«Орыс тілінең кӧзіділчеткен этюдтарның чардығын піс хакас тілінең хатапчабыс. Піске харах оды уйан паза хулағы хатығ кӧрігҷілер піліп алар иде ойнирға кирек нооза», - пастыр К.И.Чаркова 1939 чылда 6 ноябрьда.
Аның дневнигіндегі халғанҷы танығ 1941 чылның 14 июньында иділтір: «Островскийнің «Светит, да не греет» паза Гольдонинің «Забавный случай» ойыннары чӧпсіндіргеннер. Мин пастағы рядта, рольлар толдырчатханнарның алнында, одырғам. Матап хайхаам!»
Анаң сигіс кӱн пазынаң чаа пасталыбысхан... Ленинградтағы театр институдындағы хакас студиязынын ооллары ыырҷыдаң тоғыр кӱрезерге прайзы пос кӧңнінең парыбысхан. Че оларның кӧбізі андартын айланмаан. Хыстар, тізең, Ленинградты арачылирында араласханнар.
Пылтыр пу студияның араласчызы Елена Петровна Килижекованын мындағох дневнигінің танығлары «Хакасия» газетада сығарылғаннар. Оларны редакцияа, аның тӧрееннен пеер 100 чазына чарыдып, Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренҷең музей тоғынҷызы Людмила Георгиевна Угдыжекова пирген. Анда Елена Петровнаның Илбек Ада чаа пасталғаннаңар паза Ленинград хурчаа тузындағы чуртасты сағысха киргені кӧзіділ парған.
Мына аның чаа пасталыбысхан кӱндегі танығларының пірсі:
- Піс Тамара Баинованаң хада институт хырында сыныхтағларға тимненчеткебіс. Кинетін искірчелер: чаа. Хайдағ суум-саам полды! Сыныхтағларны тудыбызып, фронтха пос кӧңнінең парарға чаратхабыс. Піске (хыстарға) чаратпааннар. Оолларыбыс фронтха парыбысханнар. Хыстар городты арачылирға халғабыс... Тоғысха чапсынғабыс. Пастап институтха чазынҷаң орын тимнеп алғабыс. Анаң мині, Тамара Баинованы, Анастасия Тодикованы, Анна Какашкинаны Ленинград город тастынзар ызыбысханнар. Анда піс Шимск районында траншеялар хасхабыс. Піс анда ікі муң студент полғабыс. Ибіре сас чир. Ісчең суғ читпеҷең. Чиистең - халаснаң сахар ла. Матап сухсаҷаңмыс. Сас чирнің кірліг суун, марляҷа сӱӱп, ісчеңміс. Салтарында, ағырыбысханнарны нандыра Ленинградсар апарыбысчаңнар. Пiстіңнернің аразында Какашкинаны паза Тодикованы апарыбысханнар, піс Баинованаң хада аннаң андар тоғынарға халғабыс...
Ӱр ниместе А.М.Топановтың адынаң национальнай драма театрында Нева суғ хазындағы городтағы институттың пастағы хакас студиязына чарыдылған «Ленинградта пастағылары» ойын турғызылған. Авторы паза режиссеры Светлана Чаптыкова аны пазарында ідӧк хакас студияның хыстарының дневниктерінең тузаланған. Пу ойынны кӧріп, пістің чииттерібіс, Ада чир-суун арачылап, хайдағ ирее-чобағны ирткеннерінеңер чахсы піліп аларға чарир.
Автор :
Тимнеен Александра КАРАМЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде