ХЫНҒАН ХАКАС ТЕАТРЫ СЦЕНАЗЫНДА - ХЫНҒАН РОЛЬЛАР
25.06.2021
Хабарлар
Пайрамнығ тӧреен кӱні. Россияның паза Хакасияның саблығ артизі Гульфия Коковаа пӱӱн 70 час толча
УХААНҶЫ ОЙЫННАР, ХАЙХАСТЫҒ ӰН
...Кічіг частығ Гуляҷах, ағас салааларынаң кӧклӧҷектер идіп, матап ойнап парчатхан. Пос холынаң чайаан «кізіҷектерінің» пірсінзер чӱгӱріп, азах-холларын хыймырадып, аны ніске ӱннең чоохтандырыбысчатхан. Сах андох, ікінҷізін хаап, пастағызының суриина хойығ ӱннең нандырығ пирібісчеткен. Хызыҷахтың іди, позыох сағын тапхан нымағы хоостыра, чахайах-оттары даа кізі чіли сағыс-кӧрістерін читір полчатханнар. Тілі ӱр ниместе ле сыххан пала хайдағ матырны хайди ӱннендірерін чахсы пілчеткен.
- Піди ойнаанымны мин оңнабинчам. Най кічіг полғам. Анзынаңар мағаа іҷем чоохтаҷаң. Кӧклӧлерні ӱннендірчеткеннерін хайдаң кӧріп алғанымны ідӧк сағысха кир полбинчам. Пис часха читіре мин ууҷамда ӧскем. Телевизор чох полған пістің. Аны 1961 чылда ла алып алғабыс. Че пірее чирде андағ ойынны кӧргемӧк, неке. Кемге-де кӧӧккем нооза. Арса, іҷе-пабам, Хазан городсар кӧзібіскенде, мині пірее театрзар ал чӧргеннер, - кӱлімзіреп, чооғын пастаан Россияның паза Хакасияның саблығ артизі Гульфия Кокова. - Сала мидееліг туста, тізең, минің сағынған сағызым азах-холлары хыймырапчатхан кӧклӧ алдыртып алары полған. Ідӧк ойнирға чізе. Че ол туста «пупсик» ле сығарылҷаң. Чағыннарым аны ал пиргеннер. Мин наа ойнаҷаамның холларын паза азахтарын кисклебіскем. Оларны хыймырадарға сағынғам. Салтарында, чудат салғам.
Хайди таныхтапча саблығ актриса, кічігде хынған кирее ағаа амғы тоғызында уғаа тузалығ полча. Артист кізі рольларны кӧзеңе кистінең ӱннендірерінде ідӧк ӧткін араласча нооза. Кӧзідімге, хакас национальнай драма театрының чайаачылары Гульфия паза Виктор Коковтарға «Нымах» кӧклӧлер театры М.Е.Кильчичаковтың хоос произведениезі хоостыра турғысхан «Кӧре-Сарығ паза Чылан» ойындағы рольларны ӱннендірерге ӱлӱс тӱскен - орыс паза хакас тілінең. Анаң пу спектакльны Францияда ирткен чоннар аразындағы кӧклӧлер театрлары фестивальына апарғаннар. Салтарында, Гульфия Гумеровна, ойыннар ӱннендірген устарның иң артығы полып, лауреат атха турысхан. Сыйыхты ағаа андартын хада тоғынчатхан арғыстары ағыл пиргеннер.
- Пірсінде позыбыстың театрының артисттерінең хада Хазан городсар парғабыс. Ідӧк чоннар аразындағы фестивальға. Виктор Сергеевичнең сомнар паза хоостар кӧзідіглерін кӧріп пас чӧрчеткебіс. Пір сом кӧңніме тың кірген. Ағаа хайхап, позым даа сизінмин, тың чоохтаныбысхам: «Хайдағ чахсы сом!» Пасха хан чирінең килген делегациядағы пір ирен минзер айланыбысхан. «Алтын Арығ?» - сурча. «Я, Алтын Арығ», - нандырғам. Ол пу ойынны Францияда кӧрген полтыр, минің ӱнімні танып салтыр, - ӱлескен чайаачы ус.
УЛУҒЛАРЫНЫҢ ЧАХИИ
Гульфия Кокова, хыс фамилиязы Файзрахманова - татар чонының хызы. Ленинградсар, А.Островскийнің адынаң театр институдындағы (ЛГИТМиК) татар студиязының студенті полыбызып, килген. Че анда ол ӱс курсха ла читіре ӱгренген, хакас студиязынзар килібіскен. Андағ чарадыға пір ле сылтағ полған - анда ӱгренчеткен хакас оол Виктор Коковнаң хоных хон салғаны.
- Татар студиязының ӱгретчілері мағаа тееннер: «Пістің чонның кибірлері хоостыра ипчізі хаҷан даа ирінең хада поларға кирек!» Аннаңар мин, пір дее ікінҷілес чох, хакас студиязынзар парыбысхам. Аны тоосчатханда, профессор Гиппиустың чахии мындағ полған: «Сірерге Хазанзар даа, Ағбанзар даа парарға чарабас. Парыңар Рязаньзар. Анда сірерні пірдеезі таныбинча, пілбинче. Истіг тоғынарзар». Че піс аннаң чараспаабыс. Виктор Сергеевичнең хада Хакасиязар килібіскебіс. Институтты піс 1974 чылда тоосхабыс. Олох чылдаң сығара Хакас национальнай драма театрында істен парчабыс, - чарытхан Гульфия Гумеровна.
Чоохтирға кирек, Коков ирепчі пу чылда пайрамнығ тӧреен кӱннерін не таныхтабинча. Пӱӱл ідӧк олар хоных тӧстееннең 50 чыл толча!
- Сергей оолғыбыс олох син частығ. Ол ідӧк театр искусствозын таллап алған. Пастап театрда актер полып тоғынған, анаң режиссерға ӱгреніп аларға чаратхан. Пу чыл ол диплом алар. А.М.Топановтың адынаң национальнай драма театрында ағаа ойыннар турғызарға киліскенӧк: «Пролетая над гнездом кукушки» паза «Брак по-итальянски». Ікінӌі ойыннаңар сала алғыда чоохтап пирерге сағынчам. Аның авторы - Италияның драматургы Эдуардо де Филиппо. Минің кӧрізімнең, пу ойын саңай пістеңер, частан парған ирепчідеңер. Сынны чоохтаза, режиссер полчатхан оолғыбыс аны пістің пайрамнығ тӧреен кӱннерібіске удур турғысхан. Мындағох аттығ иргі кино пар. Анда ӧӧн рольларны Софи Лорен паза Марчелло Мастроянни толдырчалар. Чоохтирга кирек, пістің ойынның премьеразында кӧрігҷілернің кӧбізі ол фильмні кӧрген кізілер полғаннар. Орта чоохтаза, ӱр тус хада чуртап париған ирепчілер. Пу ойындағы киректер оларға тың таныс полғаннар. Пісті пілчеткеннер ідӧк кӱлімзіреп ле салчатханнар. Аннаңар улуғ алғыс оолғыбысха мындағ ойын сыйлаан ӱчӱн, - чоохтап пирген Г.Г.Кокова.
Гульфия Гумеровнаның паза Виктор Сергеевичтің хоза пір поғдархазы оларның андағох чайаачы кӧңніліг пархаҷаа полча. Сергейнің хызыҷаа Елена Санкт-Петербургтаох театр критигінің специальнозын алып алған. Тӧрт чыл Канадада практика ирткен. Амды Финляндиядағы Хельсинки городта чуртапча, тоғынча. Ол андағы кӧклӧлер театрының арт-директоры полча.
- Пархаӌаабыс, кічіг полғанда, сценада ойнапчатханыбысты кӧріп, ноға-да тың уйатчаң. Харахтарын холларынаң чабысчаң. «Мин сірер чіли артист полбаспын, кӧклӧлер театрынзар парарбын», - чоохтанчаң пархаӌаабыс. Амды ідӧк киліс парды, - хатхырча ууҷа кізі.
«ВУЙМЕ, ВАЙМЕ, ВЕЙ!»
Гульфия Кокова, иліг чылға чағын национальнай драма театрында тоғын салып, пістің тілні чахсы ӱгреніп алған, аннаң пір дее туртухпин чоохтасча. Аннаңар театрда турғызылчатхан хайдағ даа ойында рольларны толдырарға ағаа ідӧк сидік нимес. Пӱӱнгі кӱнге ол чайаан омаларны санап таа полбас, неке. Матырларының омаларын турыстыра кӧзітчеткен ӱчӱн пу син тусха чоннар аразындағы, хазна, регион синіндегі фестиваль-марығларда ідӧк асхынах нимес хати таныхтатхан. «Россияның паза Хакасияның саблығ артизі» аттарға, Хакас национальнай драма театрындох тӱзімніг тоғынып, турысхан.
- Хайдағ даа роль мағаа тың аарлығ, ползын ол оңнығ алай оңнығ нимес матырни. Мин кӧрігҷілерге сценадаң оларның хайзының даа ноға андағ оңдайлығ полчатханының сын сарин кӧзіт пирерге кӱстенчем, - тіпче актриса.
Че пастағы паза иң хынған рольларның санына ол іскеркі хазналар авторларының ойыннарындағы рольларны кирче.
- Студент полған туста институтта Ходжа Насрединнеңер ойыннар кӧп турғызылӌаңнар. Піс оларға тың хынӌаңмыс. Мағаа, тізең, андада пу матырның хынған хызы Гюльджанның омазын чайирға ӱлӱс тӱскен. Ол минің иң пастағы ӧӧн рольым полча. Пу матырның кӧңні-чаны минине саңай тӧӧй полған. Анаң отыс чыл пазынаң Хануманы ойнирға киліс парған. Ол олох Гюльджан, че худалапчатхан ипчі полыбысхан, - чооғын узаратхан пайрамнығ тӧреен кӱнін таныхтапчатхан артист.
Пӱӱнгі кӱнде А.Цагарелинің «Ханума» ойыны хоостыра турғызылған «Вуйме, вайме, вей!» музыкалығ спектакль Хакасиядағы кӧрігҷілернің иң хынған ойыны полча тізе, саба полбас. Ӧӧн рольны толдырчатхан Гульфия Кокова анда прайзының чӱреен хайылдырча. Ол пу ойыны ӱчӱн 2010 чылда Хызылчар городта ирткен «Театр часхызы» фестивальда Москвадағы критик Ольга Галахованың пӧзік паалиин алған. Андада чарғыҷы кізі теен: «Хакас театры, гастрольларға чӧріп, кӧрігҷілер санын, «Ханума» ойынны ла кӧзідіп, хозып алар оңдайлығ тіп сағынчам. Пу уғаа сіліг спектакль. Андағ ӧңніг ойыннар амғы тустағы театрларға тың чидіспинче!»
«Вуйме, вайме, вей!» ойынны турғызарға режиссер Александр Кладько Санкт-Петербургтаң ӧнетін кил парған. Пастап ол чииттернің аразында ӧӧн рольларға килістіре кізілерні кӧртір. Таппиндыр. Салтарында, улуғ опыттығох артисттер талластырыл парғаннар: Иван Салайдинов, Юрий Майнагашев, Виктор Коков паза Гульфия Кокова.
- Чӧптезіг хоостыра ойын хакас тілінең тургызыларга кирек полған. Че постарың сағын кӧріңер - «нет» сӧсті грузин акцентінең хакас тілінең чоохтан поларбыс па? Чох. Аннаңар Ханумадаңар - худаллапчатхан ипчідеңер - ойын орыс тілінең киліс парған. Сағынчам, пір дее хомай нимес, - хоза искірген пістің пӱӱнгі матырыбыс.
Онҷа чыл мының алнында пу кӱлкістіг ойынның премьеразында поларға киліскенӧк. Чон ағаа хынғаны андадох іле кӧрінген. Залға толдыра чыылысхан кізілер харах частары сыхханҷа хатхырчатханнар.
ПААРСАС ПАЗА АЛҒЫСТАС
Пілдістіг, хайдағ даа тоғыс-та сидіксіністер учуридыр. Олар чох хайди? Чуртаста андағ нооза. Гульфия Гумеровна Кокова ідӧк сағынча. Че алнынзар чарых кӧрістіг кізі урунған оой нимес оңдайларны, чӱрекке чағын албин, тобыр парыбызарға кӱстенче.
Чазырбинчам, чуртазымда хомай киректер кӧп полған. Ол тустарда пір дее ікінҷілес чох, харах нуубызып, тоғыстаң саңайға парыбызарға чарир полған. Че іди идерге чарабас! Ол - пӱӱнгі кӱн. Таңда пасха кӱн полар, пiрсi кӱнде, тізең, алнындағы кӱнде полған нимелер ундудыл парар. Аннаңар мин позымны тың махтапчам, тыстанызым паза кізілерге паарсазым ӱчӱн. Тиксі чоохтаза, мин полған на сай кемге-де алғызым читірчем - режиссерларға, хада тоғынчатхан арғыстарға паза даа пасхазына. Че иң улуғ алғыс хада хонғаным Виктор Коковха читірчем. Ол мині 50 чыл аразына кӧп нимее ӱгрет салған, хада-пірге хоныхта даа, тоғыста даа. Андағ ізестіг ирен полған на ипчінең хости ползын тіп сағынчам, - тіпче чайаачы ус Гульфия Кокова.
Паза ол чиит артисттерге театрдағы тоғысха хынарға, аны прай чӱрекнең толдырарға алғапча. «Рольны толдырарға посты кӱстепчетсе, чахсы ойын хаҷан даа полбас, ағаа кӧрігҷілер хынмастар. Олар сценада кем хайди ойнапчатханын іле кӧрчелер нооза», - тіпче улуғ опыттығ артист.
- Хаӌан-да, 1974 чылда, піс, Ленинградтағы театр, музыка паза кинематография институдының хакас студиязын тоосхан оол-хыстар, ідӧк театрның иң чиит артисттері полғабыс. Пісті андада уғаа чылығ удурлааннар Хакас чирінің саблығ артисттері: Анатолий Васильевич Щукин, Дмитрий Макарович Килижеков, Вера Петровна Чебодаева, Валентина Иосифовна Спирина. Хайди олар піске паарсаӌаңнар, полысчаңнар! Піс андада оларнаң хада талазарга даа тідінмечеңміс. Улуғларыбысха тарынардаңар, тізең, чоох таа чох полҷаң. Амды піс оларның тузына чит пардыбыс. Театрзар килген чииттерге ідӧк хабазарға кӱстенчебіс, олар піске ідӧк паарсазыннар тіп сағынчабыс.
Че пӱӱнгі кӱнде пістің прайзыбыстың пір ле сидіксініс - пістің амға теере позыбыстың алынҷа турабыс чоғыл! Хаҷан полза сағынған сағызыбыс толарох, неке. Піске, тізең, анда тоғынарға килізер бе? Аннаңар чииттерге артыхтың артығы читсін тіп сағынчабыс, - чооғын тоосхан Россияның паза Хакасияның саблығ артизі Гульфия Кокова.
Хайди алнында таныхталған, Гульфия Гумеровна, Хакас национальнай драма театрынзар 1974 чылда киліп, паза аннаң парбаан. Іди ол тоғызына хынча паза аны аарлапча. Пӱӱн ол пайрамнығ тӧреен кӱнін таныхтапча - 70 чазын. «Пу син часха читкенімні мин пір дее сизінминчем, 18 ле час толдырчатханға тӧӧйбін», - кӱлімзірепче ол. Іди ле ползын. Пӱӱнгі кӱнде иң ӧӧні хазых полча нооза. Піс ағаа аныох алғапчабыс.
Автор :
Александра КАРАМЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде