ПОС ТІЛІН НОҒА ПІЛБИНЧЕЛЕР?
27.08.2021
Хабарлар
Ӱгредіг чылына удур. Хакасияның Пии аймаандағы Хызыл хара суғ аалдағы школада ӱгретчілер дее, олғаннар даа хакас тілін сабландырчаңнар
Пӱӱл орғах айынын халғанҷы кӱннерінде пістің редакцияда аалҷы пол парыбысхан Хызыл хара суғдағы школаның хакас тілі ӱгретчізі Ольга Петровна Сагалакова. Ол андағы школа наа ӱгредіг чылына хайди тимнен салғаннанар паза олғаннар хайди ӱгренчеткенненер чоохтап пирген.
- Пістің аалдағы школа наа ӱгредіг чылына тимде тиирге чарир. Сағам 11 ӱгретчі істен парча. Хоза пір чиит специалистті тоғысха алып алғабыс, ол пістіңӧк аалдаң. Анатолий Сагалаков, институт тоозып, аалзар килген, че андада школада орын чох полған. Амды ағаа орын табыл парған. Ол продленка клазында тоғынар. Анатолий специальнозы хоостыра пасталығ класстарның ӱгретчізі полча.
Школанаң кӧп чыл устапча саблығ ӱгретчі Маргарита Гавриловна Байкалова. Піс аның устаанынаң школабысты наа ӱгредіг чылына тӧреміл нааҷылап салчабыс: сырлапчабыс, хазартчабыс паза чуупчабыс. Ӱгретчілерібіс, аймах марығларда аралазып, пастағы орыннар алғлапчалар. Кӧзідімге алза, орыс тілі паза литература уроктарын апарчатхан Светлана Антоновна Кочелакова тиксі Россия мариинда «аалдағы ӱгретчі» номинацияда пастағы орын алған. Школаа пылтырғы чылдаң сығара Кічіг Нонып аалдағы олғаннар хозыл парғаннар. Ол аалдағы пасталығ школаны, иргілен парған сылтаанда, чабысханнар. Аны тыхтирлар ба алай наа школа пӱдірерлер бе, пілдізі чоғыл. Ам андартын Хызыл хара суғ аалзар он азыра пала чӧрер. Оларны Бондарев аалдаң килчеткен школа автобузы тартар. Школабыс пір сменанаң ӱгренче, аннаңар палаларны тарт чӧрерге оой арах.
Пістің школаны нааҷылабысханда, ол саңай пасха пол парған. Ӱгренҷілерні азырир орын пар, туалет ідӧк школа істінде, олғаннар тасхар чӱгӱр чӧрбинчелер. Спортзал чох хомай. Тасхар спорт площадказында физкультура уроктары иртче. Ӏди пір саринаң олғаннар, хазыхтарын тыыдып, соохтарға алдыртпинчалар. Саналығ кӧп чӱгӱр чӧрчелер. Аймах синіндегі спорт марығларында пастағы орыннар алчабыс.
Школабыс 9 классха ла читіре. Маңат ӱгренчеткен олғаннар Ағбандағы национальнай гимназиязар аннаң андар ӱгренерге парчалар. Пасхалары, Ағбанзарох парып, училищелерде, техникумнарда алай колледжтерде тоғысчы специальностьтарын алчалар.
Ӱгредіг чылы пасталыбысса, піс 4 сентябрьда таныхталчатхан Хакас тілі кӱніне тимненчебіс. Ол ӱлӱкӱн чарадылғаннаң сығара піс аны тӧреміл таныхтапчабыс. Ағаа азынада тимненчебіс. Аймах марығлар иртірчебіс: кибелістер хығырчабыс, диктанттар пасчабыс, орыс писательлернің тілдеңер пазылған чайаачы тоғыстарын хакас тіліне тілбестепчебіс. Піреезі, тізең, хакас тілінең орыс тіліне кибеліс алай чоох тілбестепче.
Кічіг класстағыларға алынҷа программа пирілче. Олар сӧспектер чоохтапчалар, сиспектер таапчалар, хакас ойыннар ойнапчалар. Тӧрт сентябрьда школаа прайзы хакас кип-азахтығ килче. Ирткен чылда піс пу ӱлӱкӱнні ӱс кӱн иртіргебіс.
Халғанҷы туста пістің тоң хакас аалында олғаннар пос тілінең чоохтаспинчатханы хомзындырча. Ӏди пӱӱл пастағы классха килер 4 паладаң пір ле пала хакас тілін чахсы пілче. Олох пала республика синінде тӧреен тілні пілер марығда аралазар. Пылтыр ӱс пала, аймах синіндегі марығда аралазып, 10-ар муң салковай утхан. Анаң республика синіндегі марығда аралазып, 15-ер муң салковай алғаннар.
Піс, паба-іҷелернең чыылығлар иртіріп, палалары ноға пос тілінең чахсы чоохтаспинчатханнаңар сурастырчабыс, олар, тізең, «піс оларнаң хакастазып чоохтасчабыс» тіп нандырчалар.
Ағаа хоза, хакас тілі паза литература уроктарына неделяда ӱс ле час пирілче. Алында 5-6 час полҷаң. Хакас тілінең пазылған хоос литературазы читкіҷе нимес.
Пу пандемия полып, хакас тілінең апарылчатхан кӧп мероприятие иртірілбинче. Піс школабыста ла пос алынча иртірібісчебіс. Че соонаң, сағынчам, пу кирек тӱзеділер.
Автор :
Пасхан Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде