НАА ПӦГІННЕР ТУРҒЫЗЫЛҒАН
20.10.2021
Хабарлар
Наука. Хакасияның ӱгредіг министерствозының национальнай ӱгредіг паза наука пӧлиинің устағҷызы Ольга Доможакова республикада Хакас чонның алыптығ нымағы чылына паза пурунғы пічіктеріне чарыдылған улуғ наука чыылииның салтарларынаңар искір пирген
Пістің хазнада 2021 чыл Наука паза технологиялар чылы тіп чарлал парған. Аның сылтаанда хазнабыстың прай даа регионнарында наукаа уламох кӧп хайығ салылча тиирге чарир. Хакасияда даа пӱӱл аймах конференциялар, чыылығлар, тоғазығлар иртірілче. Іди ӱр ниместе ирткен айның халғанӌы кӱннерінде Хакас чонның алыптығ нымағы чылына паза Ким хазындағы пурунғы пічіктіг тастар табылғаннаң пеер 300 чыл толчатханына чарыдылған чоннар аразындағы VIII Сойан-Алтайдағы паза хости чирлердегі чоннарның паза культураларның наука чыылии ирткен. Анда хазнабыстағы паза пасха хан чирлеріндегі 130 азыра учёнай араласхан, ол санда 28 доктор паза 75 наука кандидаттары. Прай тиксі 113 доклад, оларның 54-і онлайн хығырылған.
Хайди таныхтапча Ольга Васильевна, чыылығ уғаа тӱзімніг ирткен. Ӱс кӱн аразына чонның пазылбин пӱткен чайаачызын хайраллирдаңар паза Хакасияда пос археология школазын тӧстирдеңер сурығлар кӧдірілген.
- Мындағ килкім мероприятиені Хакасияның ӱгредіг паза культура министерстволары иртіргеннер. Ідӧк піске ХакНИИЯЛИ-ның тоғынчылары хабасханнар. Чыылыға азынадох тимненіп, піс аны ікі кӧстегче апарғабыс: пастағызы - ол Хакас чонның паза пасха чоннарның алыптығ нымахтары, ікінҷізі - Ким хазындағы пічіктіг тастар табылғаннаң пеер 300 чыл толчатханы.
Пленарнай чардыхта тархын наукаларының докторы Игорь Кызласов халғанҷы 20 чыл руна пічіктері хайди істезілчеткеннеңер чоохтап пирген. Санкт-Петербургтағы хазна университедінің тӱрк филологиязы кафедразының филология наукаларының кандидады Николай Телицин руна пічіктері хайди пӱткеннеңер искірген, филология наукаларының кандидады Надежда Чистобаева искіриинде хакас чонның алыптығ нымахтары чонның улуғ ис-пайы полчатханын таныхтаан, - чоохтаан Ольга Васильевна.
Саблығ ученайлар чоох тутхан соонаң, наука чыылии араласчылары 5 секцияӌа тарасханнар. Хайда полған на араласчы наукадағы аймах ағырсымнығ сурығны кӧдірген. Чоохтирға кирек, мындағ улуғ наука мероприятиезі тиктең нимес пурунғы пічіктерге паза археологияа чарыдылған. 2022 чыл Хакасияда Археология чылы тіп чарлал парған. Аннаңар прай араласчылар пу чыылығ республикада килер чылда археологияа чарыдылған мероприятиелерге чол асча тіп таныхтааннар. Ол кӧріснең ідӧк чарасча Ольга Васильевна. Аның чооғынаң, симпозиум уғаа тӱзімніг ирткен. Анда аймах ағырсымнығ сурығлар кӧдірілген. Пістің паза пасха хан чирінің учёнайлары оларны пӧкчең оңдайлар тілееннер.
- Чыылығда археологиянаң паза алыптығ нымахнаң палғалыстығ ағырсымнығ сурығлардаңар чоох парған. Оларны ӱзӱріп, ӱгредіг министерствозы ідӧк наа кӧстеглер посха турғысхан. Іди Хакасияда пурунғы пічіктерні хығырарға пілчеткен специалисттер кирек тіп сурығ кӧдірілгенде, Санкт-Петербурггағы хазна университедінің наука тоғынҷызы Николай Телицин «ызыңар чииттерні пістің вузсар кӧстег хоостыра ӱгренерге» чӧпнең піссер айланған. Амды піс ол сағысты чуртасха кирер ӱчӱн наа оңдайлар тілепчебіс. Сағынчам, килер чылда пістің специалисттер школа тоосчатхан оол-хыстарға кӧстег хоостыра пурунғы пічіктернің филологтарына ӱгренер оңдай таап пирерлер.
Ідӧк чыылығда пістің республика археология хумартхыларына пай тіп кӧп хати таныхталған. Аалҷылар, Хакасияның саблығ чирлерінче чӧріп, оларнаң матап ӧкерсінгеннер. Че, улуғ хомзынысха, пӱӱнгі кӱнде пістің республикада пӧзік пілістіг археологтар чидіспинче. Аннаңар регионда археология школазын тӧстирдеңер чоох парған. Чыл сай чайғызын республиказар пасха регионнардаң экспедициялар киліп, пістің пурунғы ис-пайыбысты істесчелер. Хумартхыларны хайраллап халар ӱчӱн, учёнайлар хара тас аныпчатхан предприятиелернің чирлерінең оларны кӧзірчелер. Череспубликаа постың специалисттері кирек, хайзылары ідӧк муңар чыллығ кӱргеннерні істезерлер паза оларны санға аларлар, - таныхтаан Ольга Доможакова.
Наука чыылииның халғанӌы кӱнінде прай ағырсымнығ сурығлар искіріл парған соонаң, араласчылар Хакасияның ӱгредіг министерствозына паза ХакНИИЯЛИ-ға аймах чӧптер пиргеннер. Ол санда археология, рунология паза фольклористика кӧстеглерӌе наа специалисттерні тимнир оңдай табарға. Паза, пӱӱнгі кӱнге килістіре наа оңдайларнаң тузаланып, археология хумартхыларын істезер ӱчӱн наа оборудование садызарға. Ідӧк регионның топонимика картазын тимнирге чӧп пирілген. Паза улуғ аалӌылар Хакасияда этно-социальнай лаборатория тӧстирге кирек тіп таныхтаптырлар. Ольга Васильевнаның сӧстерінең, андағ кӧстегӌе істезіглер регионда хаӌанох киректелче. Аннаңар амды наа лабораторияны ХакНИИЯЛИ-да азарға сағыс пар осхас. Аймах чоннарның пазылбин пӱткен ис-пайын істесчеткен улус ідӧк Хакасияның ӧӧн істезігліг институттағы холнаң пазылған алыптығ нымахтарны соондағы тӧлге хайраллап халар ӱчӱн оларны саннығ кӧрімге айландырарға чӧп пиртірлер. Ол сағысты чуртасха кирер ӱчӱн ХакНИИЯЛИ-ның материально-техническай базазын нааӌылирға кирек. Республиканың ӱгредіг министерствозының специалисттері ол кӧстегӌе тоғыстарны ікі чыл пазынаң пастирбыс тіп ізенчелер.
Чоохтирға кирек, пу пӧгіннерні чуртасха киріп алар ӱчӱн асхынах нимес тус парыбызар. Че пастағы хаалағлар иділзе, кирек алнынзар парар тіп ізенче Ольга Доможакова.
Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозының национальнай пӧлиинің устағӌызы пӱӱнгі кӱнде ол сурығлар хоостыра республиканың финанстар министерствозынзар пічіктер тимнелче тіп таныхтапча. Кирек прай чахсы парза, наука чыылииның резолюциязы хоостыра региондағы наука чуртазынзар чахсы алызығлар кирілер. Паза килер чылда науканаң айғасчатхан улусха кӧп аймах тоғазығлар иртірілер.
Автор :
Ольга ТОМОЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Россияда
Тилекейде