ТӦРЕЕН ТІЛ СӦБІРЕДЕ ЧУРТАЗЫН
22.10.2021
Хабарлар
Чыылығ. Пу кӱннерде Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозында пастағы классха парған хакас тілін иң чахсы пілчеткен палалар аразындағы марығ салтарларын ӱзӱргеннер
Пу чыылыға килген марығ чарғыҷыларының ӧмезі: Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Юрий Чертыков, Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозындағы пӧлік устағҷызы Ольга Доможакова, педагогика наукаларының кандидады Надежда Толмачёва, филология наукаларының кандидады Лариса Чебодаева, ХакНИИЯЛИ-ның наука тоғынҷызы Кристина Кичеева, Хакас телекомпанияның пӧлік устағҷызы Наталья Табакова.
Чыылығны апарған Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаков. Пу марығда, пылтырғызынаң тиңнестірзе, кӧп арах олған араласхан. Прай 137 тоғыс ызылған. Палалар постарынаңар паза сӧбірелерінеңер чоохтап пирерге кирек полғаннар. Килістіре сурығларны паба-іҷелер пир турғаннар. Аны олар видеоға суурып ал турғаннар, анаң чарғы ӧмезіне ысханнар.
Пілдістіг, иң кӧп тоғыс, 59-ты, Асхыс аймаанаң ысханнар, Таштып аймаанаң - 14, Пии аймаанаң - 13, Ағбаннаң - 37, Ағбан пилтірі аймаанаң - 5, Алтай аймаанаң - 4, Ширадаң -3, Боградтаң паза Саяногорсктаң -1-ердең. Орджоникидзе аймаанаң, Абаза паза Харатас городтардаң пір дее тоғыс ызылбаан.
Чарғыҷылар, оларның тоғыстарын кӧріп, саннар турғысханнар. Иң пӧзии 20 санға читчеткен. Ол оңдайнаң иң кӧп сан чыып алғаннар Элиана Амзаракова (Пыдырах аал), Аким Анжиганов (Киндірліг пилтірі аал), Александр Боргояков (Ивдіркі Тӧӧ аал), Даниил Боргояков (Ус чул аал). Сигіс олған олардаң пір ле санға халған. Сыйых пирерге 100 олған таллап аларға кирек полған. Піреелерінің тиң сан пол парған.
Пістің чон табырах тудынминча. Марығ чарлалып, нинҷе-де тус ирткенде, тоғыстар асхынах килчеткеннер, че хаҷан тус асхынах халғанда ла, кил сыхханнар. Кӧрілген тус соонда даа ыс турғаннар. Ызылған тоғыстарны кӧрзе, піреезі азынада пас салған нандырығларны, хығыр салып, чоохтаан. Піреезінің паба-іҷелері постары даа хакас тілінең топыр сурығлар пиргеннер.
Пу хакас тілін тилідер паза хайраллир республика программазы аннаң андар тоғынза, марығларны пасха оңдайнаң иртірерге чарир. Видео пастыра нимес, че постарынаң тоғазып, аймах темаларҷа чоохтар апарып. Пии аймаанда мындағ марығны нинҷе-де чыл мының алнында пастаан полғаннар. Ол марығ аймахта ам даа парча. Іди пос тілін чахсы пілчеткен палалар анда 10 муң салковай утып алчалар, анаң республика синіндегі марығда 15 муң салковай алып алчалар. Андағ оңдайнаң, кӧрімніг ахча пол парча. Пастап чонда талас полған, хайди пос тіліне ахчаа ӱгренҷең тіп. Че амғы чуртаста олғаннар аалларда даа пос тілінең чоохтаспинчалар. Правительство чарадиинаң прай даа школаларда хакас тіліне ӱгретчелер, че анзы асхынах. Пала ибінде паба-іҷезінең паза аға-ууҷазынаң пос тілінең чоохтасса, андада тілібіс чітпес. Сағам піди кізілерге ахча пиріп, палаларны хакас тіліне ӱгредерге килісче.
Хакасияның алтынзархы аалларында хакас сӧбірелер асхынах. Оларның палалары пос тілінең чоохтаспинчалар даа, аннаңар марығларда аралазарға сидік. Оларға алынҷа марығлар иртірзе, чахсы поларҷых.
Марығда араласчатхан олғаннар сурығларға пір-ікі ле сӧснең нандырчалар. Мында паба-іҷелерге оларны постарының сағыстарын пілдістіг читір пирерге ӱгредерге кирек. Кӧп палалығ сӧбірелерде палалар, удур-тӧдір чоохтазып, постарының тіллерін чахсы пілчелер.
Оңдай полғанда, мин чарғы араласчызы, филология наукаларының кандидады Лариса Чебодаевадаң пӱӱлгі марығдаңар пос сағызынаң кӧп нимес ӱлес пирерге сурынғам.
- Пӱӱл кӧп арах олған араласхан, анзы чахсы, - теен ол. - Паба-іӌелері дее тимнентірлер. Олар палаларынаң хада ибде, иб тастында алай арығда суурынтырлар. Хакас кип-азахтығ полғаны сіліг кӧрінче. Пірее паба-іӌе палазынаң литература тілінең чоохтазарға харастыр. Минің кӧрізімнең, олар пос аалларындағы диалекттерінең чоохтасхан ползалар, хынығ истілерҷік. Мындағ марығларны, хакас тілінең чоохтанары ханнарына сиип парбаанда, иртір ле турарға кирек. «Тіл - ол минмін!» тіп сағынарға кирек полғанына ла. Олғаннарның пос тіліне чӱректері чабых. Оларның чӱректерін ас пирерге кирек!
Автор :
Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде