КИЗІЛГЕН АҒАС ЧИТКІҶЕ ПОЛЗЫН
18.02.2022
Хабарлар
Чыылығ. Хакасияда ағас кирее хайди тиліпче? Сидіксіністер хайди пӧгілче? Азығ айының 15-ҷі кӱнінде республика правительствозында пу сурығларға чарыдылған чыылығ ирткен
Чыылығ Хакасия пазы Валентин Коноваловтың устаанынаң ирткен. Аның тоғызында ідӧк республика пазының орынҷызы Юрий Курлаев, финанстар министрінің тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков, чир-чайаан ис-пайы паза экология министрі Владимир Лебедев, аның орынҷызы Олег Матвиенко, «Хакасияның арығлары» автоном учреждениезінің устағҷызы Григорий Рипский араласханнар.
- Хакасияа ағас ол экономиканың чардығы ла нимес, ол - аның ӧӧн пӱдізі. Ағас киреендегі сидіксіністерні олаңай хоных сурии тіп полбассың, ол социальнай сурығ. Ағас ӧӧнінде ас саннығ чон чуртапчатхан орыннарда узурылча. Пӱӱнгі кӱнде ағас киреенде нинҷе-де пӧгін турча: ӧрт сыхчаң тусха тимненері, арығларны арачылирынҷа тоғыстарны толдырары, чил аңдарған ағасты сығарары паза пасхазы. Пӱдірігде кизілген ағас материаллары чидіспинчеткені - алынча хайығда. Аннаң ідӧк национальнай проекттернің чуртасха маңнаныстығ кирілері палғалыстығ, - таныхтаан Валентин Коновалов.
Пастағы искіріг ағас киреенің амғы тилізіне, сидіксіністеріне паза оларны пӧгер оңдайларға чарыдылған. Чоох тутхан Владимир Лебедев. Министерствоның устаанда 13 лесничество пӧлии паза лесничестволарның 45 участогы, ідӧк пис автоном учреждениезі тоғынча. Олар хазна чахиин толдырчалар. «Экология» национальнай проектче республикада «Арығларны хайраллиры» регион программазы тоғынча. Ӱс чыл аразына программаҷа 668 миллион салковай пирілген, аның ӧӧн чардығы, 660 миллион салковай, федеральнай бюджеттең позыдылған субсидия полча, халған 8 миллион салковай - автоном учреждениелерінің паза арендаторларның ахчазы. Че 2019 чылда ахча толдыразынаң тузаланылбаан, салтарында тиксі пирілген ахчаның 640 миллион салковайы ла хорадылған. 2020 чылдаң сығара республикада узурылған, аңдарылған паза ӱреге кірген ағастар орны 100 % нааңылалған, 2021 чылда пу сан 103 % читкен. Че сидіксіністер парох. Хорбыларны одыртарға техника чидіспинче. Ӱреннер читкіҷе.
Паза пір сидік сурығ - республикада он азыра чыл арығ-тайғаның пӱдізі істезілбеені, ол арығ чирлерінде пічік чох ағас узурарға чарабас. Аннаңар чылдаң чылға ағас узурарына пирілҷең участоктар саны хызырылча. Арығларны істезеріне ахча федеральнай бюджеттең позыдыларға кирек. Хакасияның чир-чайаан ис-пайы паза экология министерствозы пу сурығҷа федеральнай министерствозар тӧреміл айланча. Сағам ахча позыдылбинча.
Хазнаның ағас реестрінде республикада 3 миллион 647 муң гектар арығ саналча. Пӱӱнгі кӱнде 447 арендаторның 786 муң гектарда ағас узурарға чарадии пар. 2021 чылда тиксі 344 муң куб метр ағас сығарылған. Арығларны арендаа алчалар ЛЭП тартчатханнар, алтын аныпчатханнар паза ағас узурчатханнар.
Автоном учреждениелері ӧӧнінде 2019 чылда улуғ чил аңдарған ағастарны сығарча. 2022 чылда федеральнай ӱлгӱлер Хакасияда авиа пӧлікті тӧстирге пӧгін турғысча паза ол кӧстеге 17 миллион салковай позытча. Владимир Лебедев пу пӧгін чуртасха кирілбес тіп санапча. Ноға? Республиканың ӧрт ӱзірҷең самолёды даа, вертолёды даа чоғыл. Оох-теек тиріглернең хада транспортха тиксі 150-ҷе миллион салковай толдыразынаң тоғын полар авиа пӧлікті тӧстирге киректелер тіп санапча министр. Федеральнай ӱлгӱлернең хада пу пӧгінні чардыхти толдырарынҷа чӧптезіглер апарылча. Сағам пір сағысха килгелектер.
Сыныхтағ-хатығлас тоғыстарына алынҷа хайығ айландырылған. 2021 чылда андағ 7800 тоғыс толдырылған. Ағас киреенде 96 сайбағ ілезіне сығарылған, ӱрег 48 миллион салковайға паалалған. 2020 чылнаң тиңнестірзе, сайбағлар саны 19 % син парған, чара-дығ чох узурығлар саны - 37 %-ке тӧбін. Сибирьде-гі федеральнай округча ағас хонии департаментінің специалисттері Хакасияда ағастарны чарадығ чох узурарынҷа сурығ тӱзеділ парған тіп санапчалар. Салтарында республикада 584 сайбағҷы нандырыға тартылған паза оларға 4,7 миллион салковай штраф салылған.
Лесничестволарда тоғынӌылар чидіспинче. Тиксі республикада 260 инспектор орны кӧрілген полза, аның 67-зі пос саналча. Ағаа хоза, пу чағында тоғыс орыннары хозылар. Чал ахчазы тӧбіннеңер, кізілер тоғынарға ынабинчаттыр. Паза пір сидіксініс - лесничество туралары тиксі тыхтағ киректепчеткені. Республика ӱлгӱлері сағам хабазарға тимде нимес, че сидіксіністі хайыға алар.
Кискен ағас материалы республикада читкіӌе полар ӱчӱн, 2021 чылда тиксі пис чӧптезіг иділген: Таштып аймаанда - 4, Асхыс аймаанда - 1. Аннаң пасха, ортымахти 300 куб метр ағас сығарарына чӧптезіглер иділген. Чил аңдарған ағас сығарылча: ирткен чылда 66 муң куб метр тимнелген, пӱӱл 16 муң куб метр полар. Че пу ағастың ӧӧн чардығы - тыт, пӱдірігӌілер аны тың киректебинчелер. Ағаа хоза, ағас читкіӌе дее полза, аның паазы тӱзері чырғал алызығларынаң палғалыстығ. Пӱӱнгі кӱнде пір куб метр кизілген ағасха ортымах паа 16-17 муң салковайға тиңнелче тіп искірген «Хакасияның арығлары» автоном учреждениезінің устағӌызы Григорий Рипский. Валентин Коновалов кизілген ағас материаллары читкіӌе сығарылчатханын хайығда тударға чахаан.
Халғанӌы сурығ 2019 чылда аңдарылған ағастарны сығарарына теелген. Істезіглер андағ ағас 2600 гектарда парын кӧзіткен. 2020 чылда 110 гектардаң ағас сығарылған, 2021 чылда - 526 гектардаң. Ол, тізең, 30 % ле. Тиксі 66 муң куб метр ағас пилетелген. Чылдаң чылға ол ағас арығларға ӧрт сығарынӌа хорғыс ағылча. Че лесничестволарға пу тоғысты табырах толдырарға техника читпинче. Амғы тусха килістіре техника полған полза, тоғыс чапчаң парарӌых. Кӧзідімге, комплекс суткада 200 куб метр ағас тимнебісче. Паза ол арығларның 25 %-і (659 гектар) ырах паза тағларда орныхча. 2022 чылда «Хакасияның арығлары» аңдарылған ағасты сығарар пӧгіннең 2 комплексті арендаа аларға пӧгінче. Пу хорадығлар тимнелген ағас садиинаң чабылар. Тоғыстарны хар хайылзох пастирға сағынчалар. Пӱӱл 236,3 гектардаң 16 муң куб метр ағас сығарыбызарға пӧгін турча.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде