ЧІТІГ САҒЫСТЫҒ ПАЗА СІЛІГ ЧООХТЫҒ ПОЛАРҒА
18.02.2022
Хабарлар
21 февральда - Тиксі тилекейдегі экскурсовод кӱні. Кемдір андағ экскурсовод? Ол - музейзер килген аалҷының кӧңнін кӧдірчеткен паза ағаа наа, чапсых піліс пирчеткен кізі
Чыл сай 21 февральда Тилекейдегі экскурсовод кӱні таныхталча. Ол кӱнге чарыдып, піс Н.Ф.Катановтың адынаң Асхыстағы чир-суғ ӱгренӌең музейнің экскурсоводы Алексей Сунчугашевнең чоохтазып алғабыс.
- Алексей Аркадьевич, хайди Асхыстағы музейзер тоғынарға килгезер?
- Мин 2019 чылда Хакас хазна университедінің хакас кафедразын тоосхам. Анаң школаларда хакас тілі алай тархын ӱгретчізі тоғызын тілеем. Пос орыннар чох полған. Интернетте Асхыстағы музейзер экскурсовод киректелче тіп чарлағ кӧр салғам. Андар резюме ызыбызарға чаратхам. Ӱр дее полбаанда, мині музейзер чоохтазыға хығырғаннар. Іди тоғыс таап алғам.
- Сірер постарың хайдаңзар?
- Мин Асхыс аймаандағы Полтах аалдаңмын.
- Олған тузында чуртазыңар музейнең палғалыстығ поларын пілгезер бе?
- 14 часха теере кем поларымнаңар сағынмаам даа. Ортын паза улуғ класстарда аалдағы библиотеказар сыбыра чӧрӌеңмін. Улуғ ӧс парзам, библиотекада тоғынарға сағынғам.
- Экскурсоводха ӧнетін ӱгренгезер?
- Я, 2020 чылда Интернет пастыра квалификация кӧдірӌең курстар таап алғам, анаң ибдең сығара онлайн ӱгренгем. «Экскурсовод-гид» поларға чарадылчатхан сертификат алғам.
- Пастағы экскурсияны хайди иртіргезер?
- Пастағы экскурсия 2019 чылдох полған. Мин андада музейде пір ай тоғын салғам, экспонаттардаңар материаллар кӧп хығырғам. Пастағы аалӌым Асхыстағы прокурор полған. Ол піссер пасха регионнаң турғызылған, аннаңар Хакасиядаңар піліп аларға сағынған. Мин пастап кӧмес туртуххам, че экскурсияны чахсы иртірібіскем. Прокурор кӧп сурығ пирген.
- Пір экскурсияда иң кӧп нинҷе кізі араласча?
- Пір экскурсияда иң кӧп 30 кізі полча. Ағбаннаң туристтер автобустығ килчелер. Пістің ӧнетін экскурсия маршруды пар. Ол Асхыс тастындағы «Воин степи» хумартхы тастаң пасталча. Анда мин туристтерні удурлапчам. Анаң «нулевой километр» орынзар апарчам. Ол рынок хыринда орныхча. Анда «нулевой километрдең» сығара пасха городтарға теере нинӌе километр пазыл парған.
Аалӌыларға Асхыс суғның чарын кӧзітчем, анаң прайзын ЗАГС хыриндағы «Іӌе хынызының сарыны» скульптуразар апарчам. Лицей-интернат хыриндағы Чиңіс паркынзар читчебіс. Аннаң сығара саблығ кӱресчі Сергей Захарович Карамчаковтың адынаң спорткомплекссер парчабыс. Полған на орыннаңар аалӌыларға чоохтапчам. Кӧзідімге, хайдағ скульптураны кем паза хайдағ чылда иткенін.
- Экскурсияны иртірерге оой пілдірче пір-ікі кізее алай ба кӧп туристке?
- Пис-он кізі полза, экскурсияны иртірерге оой. Андада кӧп искіріг пирерге чарир. Че группа улуғ полза, сурығларға ӱр тус парыбысча. Улуғлар ситкіп исчелер. Олғаннар чӱгӱр парыбысчалар.
- Алексей Аркадьевич, экскурсовод хайдағ поларға кирек?
- Экскурсовод кізілернең чахсы чоохтас поларға кирек. Сіліг паза пілдістіг чоохтанарға. Тӧреміл наа пілістер аларға. Экскурсияа сыбыра наа искіріглер тілирге, книгалар кӧп хығырарға. Аның сағызы чітіг поларға кирек. Сурығ полза, туртухпин, чапчаң нандырып пілерге.
- Сірер нандырығ пілбинчеткен сурығлар полча ба?
- Пірееде полча. Кізі тоғыста опыт алынча. Пілістер табырах килбинче. Экскурсия тузында пірее сурыға нандыр полбазам, соонаң хайди даа ағаа нандырығны тілепчем, іди пілізімні алғытчам.
- Экскурсияны хайдағ тілнең иртірчезер?
- Ӧӧнінде орыс тілінең. Хакас тілі ӱгретчілері олғаннарны ағыл килзелер, андада экскурсияны пос тілінең иртірчем. Хакас аалӌыларнаң ідӧк хакастап чоохтасчам.
- Пасха хан чирінең туристтер полчалар ба?
- Узбекистаннаң, Таджикистаннаң полчалар. Англия тілінең чоохтасчатхан хазналардаң полбааннар. Итсе, мин англия тілін хатап ӱгреніп пастапчам. Сертификат алып алзам, англия тілінең экскурсия апар кӧрӌең сағыс пар.
- Экскурсияа хайди тимненчезер?
- Пістің музейде ӧӧн экспозициялар пар. Олар алыспинчалар, аннаңар аалӌыларға чоохтаӌаң текст тимде. Че ідӧк пасха материаллар тимнепчебіс. Пістің ай сай аймах кӧзідіглер иртірілче. Оларға сыбыра наа искіріглер тілепчебіс. Алай наа маршрут ассабыс, полған на пунктха пасха искіріг пазылча. Экскурсия алнында материалларны хати-хати хығырчам.
- Пасха музейлер тоғынҷыларынаң опытнаң алысчазар ба?
- Конференцияларда тоғассабыс, опытнаң алысчабыс. Харатастағы музейде Баландиннің хығырығларын иртірчебіс, Ағбандағы Кызласовтың адынаң музейде - Катановтың хығырығларын, Минсуғдағы музейде - Мартьяновтың хығырығларын.
- Пандемия тузында хайди тоғынчазар?
- Амғы туста ӧӧнінде Интернетче тоғынчабыс. Наа искіріглерні аскизский-музей.рф сайтсар турғысчабыс. Ідӧк «ВКонтакте», «Одноклассники» социальнай сетьтерде «Аскизский краеведческий музей» группалар пар. Инстаграмда аккаунт парох. Искіріглерні танығлығ кӱннерге чарытчабыс. Кӧзідімге, 27 январьда Ленинград хурчағдаң позааннаңар искіріглер пиргебіс. Пістің музейнің чыындызы пар. Аннаң неделя сай пірее ниме-нооны Интернетсер сығарарға пӧгінчебіс. Кӧзідімге, чааӌының шинельін сомға суурып, аннаңар хысхаӌах искіріг пир турарға: кемнің шинельі паза хайда ол чааӌы чааласхан. Матырлар медальларын ідӧк кӧзідербіс, ээзі аны ниме ӱчӱн алғанын чоохтирбыс.
Паза пӱӱл ӧтіг хығырарынӌа марығ ікінӌі хати онлайн иртірербіс. Анда кічіг палалар араласчалар, олар кибелістер кӧрбин чоохтапчалар. Іӌе-пабалар иркелерінің видеоларын піске ысчалар. Чарғыӌылар паалапчалар, анаң чиңісчілерге сыйыхтар читірілче. Кӧп тоғыс Интернетсер парыбысхан тиирге чарир.
Пӱӱл кӧс чӧрӌең кӧзідіглер полар алай чох па, пілбинчем. Кӱресчі Сергей Карамчаковтың медальлары паза дипломнары толдыра. Аның адынаң турнирлер иртсе, піс кӧс чӧрӌең кӧзідіглерде араласчабыс.
- Экскурсовод тоғызында ниме кӧңніңерге кірче?
- Наа пілістер алчатханы кӧңніме кірче, че экскурсия ла хоостыра нимес. Пылтыр аймах синінде «Мин наркотиктердең тоғырбын» марығ ирткен. Анда музейлер, культура туралары паза искусство школазы араласханнар. Піске наркотиктердең тоғыр баннер ит саларға киректелген. Аны тимнирге ӱс ле кӱн пирілген. Пастағы кӱнде фотошоп идерге ӱгренгем, анаң, килістіре ӧңнер таап, баннернің кӧрімін тимнеем. Аның ӧӧн кӧстеен читірерге кӱстенгем. Пу марығда ӱзінӌі орын алғабыс.
- Алексей Аркадьевич, пілістерңні хайди алғытчазар?
- Музейде библиотека пар.
Анда чир-суғ ӱгренӌең хығырығларның чыындыларын чыыпчабыс. Ол материалларны хығырчабыс. Интернеттең кӧп ниме алчабыс.
- Хайди санапчазар, чуртастың иң ӧӧні ниме полча?
- Часка. Кӧзідімге, кізінің хынған сағызы толза, ол ӧрінче, часкалығ полча нооза. Прайзына часка алғапчам.
Автор :
Чоохтасхан Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде