ЧАСКАЛЫҒ ӰЛӰСТІГ УЛУС
23.03.2022
Хабарлар
Пайрамнығ тӧреен кӱніне. Пу кӱннерде республика синінде, саблығ ученай, филология наукаларының докторы Венедикт Григорьевич Карповтың 95 чазына чарыдылып, «Хакас тілі - кізінің чуртазында» неделя ирткен Хакасиядағы ӱгредіг тилізі паза ӱгретчілер квалификациязын кӧдірҷең институт тӧстеен мероприятие программазынзар республиканың ӱгредіг учреждениелерінде Венедикт Карповтың чуртас чолына, наука тоғыстарына чарыдылған лекциялар, тегілек столлар, наука-практикалығ конференциялар иртірері киріл парған.
Іди Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінің филология паза культуралар палғалызы институдының хакас филология кафедразының устағҷызы Инга Кызласова саблығ ученай-ӱгретчідеңер онлайн-лекция тимнеп салған. Анда ол Венедикт Григорьевичтің Таштып аймаандағы Чыланнығ аалзар кӧскенінең пасти филология наукаларының докторы полыбысханына теере чоох тутча, аның наука тоғыстарынаң таныстырча. Ол лекцияны ХакИРО-ның сайтында кӧріп аларға чарир.
Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназия-интернатта, тізең, «В.Г.Карповха - 95 час» тегілек стол ирткен. Анда пу ӱгредіг учреждениезінің хакас тілі ӱгретчілері паза ӱгренҷілері араласханнар. Ағбандағы 24 № школаның хакас тілі ӱгретчізі Олеся Улугбашева паза ХГУ-ның доценті, филология наукаларының кандидады Марина Медведева оларның аарластығ аалҷылары полғаннар.
Ах тасхылларны азып,
Ағын суғларны кизіп,
Хакас чирінзер орыс сӧбірезі
Карповтар читтір.
Кӧп палалар аразында
Иң улии ах пастығ оол
Венедикт хакас тілінің
тадиин піліп аларға сағынған.
Ана іди аның чуртазында
улуғ нанҷызы Николай Георгиевич Доможаков
чол кӧзіткен.
Іди тигірде чарых чылтыс чари тӱскен.
Мындағ кип-чоохтаң пасталған гимназияда ирткен тегілек стол. Аны 11 -ҷі класстағы ӱгренҷілер Аима Боргоякованаң Сабетр Мамышев толдырғаннар.
- Піске часкалығ ӱлӱс тӱскен Венедикт Григорьевич Карповтың ӱгренӌізі поларға паза аннаң хада тоғынарға, - чооғын пастаан Марина Алексеевна Медведева. - 1994 чылда мин кафедразар тоғынарға килгенде, Венедикт Григорьевич анда профессор полчатхан. Піске, чииттерге, ол кӧзідім алай орыс тілінең «человек-факел» полған. Хайдағ даа суриибысха нандырығ таап пирӌең. Аның сағыс-кӧрізі алғым полған. Студенттерні ол грамматикаа ла нимес ӱгретчең, чуртасха ӱгредерге кӱстенӌең. «Пірдеезінең халбасха. Чуртастың алысчатхан оңдайларынаң тиңе парарға», - тіӌең Венедикт Григорьевич Карпов.
Паза ол кибірлерге кӧп хайығ салӌаң. Изеннеспин ирте халған чииттерге хатығ чухчаң. Орыс таа студенттерні, тохтадып, хырысчаң.
Паза ол хакас тілі чітчеткеніне тың хомзынған! Венедикт Григорьевич пу темаа чарыдылған наука статьяларын ідӧк асхынах нимес пас салған. Ол тіӌең: «Хакас тілі чуртир андада, хаӌан аннаң сӧбірелерде чоохтазарлар!»
Пуох тоғазығда гимназияның улуғ класстардағы ӱгренҷілері саблығ ученайдаңар істезіглерінең таныстырғаннар. Даяна Сагалакова аның кічіг тузынаңар чоохтаан. «Чыланнығ аалзар килгенде, Венедикт Григорьевич искен иң пастағы хакас сӧс «кил» полтыр. Аалдағы олғаннар аны іди ойнирға хығырҷаң полтырлар.
Аима Боргоякова В.Г.Карповтың наукадағы чидіглерінеңер хысхаҷахти чарыт пирген. Школа тоосчатхан хызыҷах ученайның хакас тілі чітчеткенінеңер сағыссыразынаң чарасча. «Мин ідӧк сағынчам, полған на хакас кізі пілерге кирек пос тілін», - тіпче саарбах.
Национальнай гимназияның хакас тілі ӱгретчілерінің пірсі Николай Тимофеевич Саражаков В.Г.Карповха чарыдылған кибелізін хығыр пирген. «Мин аны магистратурада ӱгренчеткенде, саблығ ученай изен-хазых полғанда пас салғам. Венедикт Григорьевич аны искен, хығырған», - теен чайаачы кӧңніліг ӱгретчі. Мына аның пір кизегі:
Улуғ алғыс ползын сірерге, ӱгретчім,
Тӧреен тілімні улуғлапчатхан ӱчӱн.
Хазых, часкалығ чуртас сірерге,
Хакастарның алнын алчатхан ӱчӱн.
Паза Асхыс аймаандағы «Хуртуйах тас» музейде республика синінде Венедикт Григорьевич Карповтың 95 чазына чарыдылған «Илбек ученайыбыстың тузалығ ис-пайы» наука-практикалығ конференция ирткен. Тӧстегҷі институт тоғынҷыларының искіриинең, анда Пилтірдегі 1 № школаның ӱгретчілері, ӱгренҷілері, тигір алтындағы музей тоғынҷылары паза ХГУ-ның ученайлары араласханнар. Олар ідӧк хакас тілінің глаголын ӧтіре істес салған ученайның чуртас чолынаңар, наукадағы чидіглерінеңер тоғыстарын чон хайиина сығарғаннар.
Венедикт Григорьевич Карповтың тӧреен кӱні 26 мартта. Пу кӱнде, аның 95 чазын таныхтап, ученайлар паза ӱгретчілер ідӧк улуғ пайрам иртірібізерге пӧгінчелер.
Автор :
Александра КАРАМЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде