САБЛЫҒ УЧЕНАЙНЫҢ АДЫН ААРЛАП
08.04.2022
Хабарлар
Сомда: регионнар аразындағы наука-практикалығ конференция тузында
Наука-практикалығ конференция. ХакНИИЯЛИ-да ирткен регионнар аразындағы тегілек стол ученай-тюрколог Венедикт Григорьевич Карповтың 95 чазына чарыдылған
Ол «Амғы хакас тілі: орфография сурығлары паза лексико-грамматика пӱдізінің тилеені» адалған. Анда 30 азыра кізі араласхан, ол очнай паза онлайн оңдайда ирткен. Чоох тутханнар Хакасиядағы, Тывадағы, Турциядағы, Новосибирск, Горно-Алтайск городтардағы істезігҷілер.
Филология наукаларының кандидады, Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінің хакас филология кафедразының устағҷызы Инга Людовиковна Кызласова паза филология наукаларының кандидады, Хакасиядағы тіл, литература паза тархын наука-істезігліг институттың тіл секторының улуғ наука тоғынҷызы Зинаида Ефремовна Каскаракова саблығ ученайның чуртазынаңар паза тоғызынаңар толдыра искіріглер иткеннер.
Паза Венедикт Григорьевич Карповтың істезіглеріне чарыдылған докладтар полғаннар. Оларнаң чон алнына ХакНИИЯЛИ-ның тіл секторының тоғынҷылары Ирина Максимовна Чебочакова «Типологические характеристики хакасского языка в трудах В.Г.Карпова», Артём Самуилович Кызласов «К вопросу совершенствования орфографии и литературных норм хакасского языка (по материалам работ В.Г.Карпова)», Кристина Владимировна Кичеева «Вклад В.Г.Карпова в развитие системы индикатива хакасского языка» сыхханнар.
Пу тегілек столда ідӧк хакас паза алтай тіллеріндегі сурығларға чарыдылған істезіглер чон хайиина сығарылғаннар. Венедикт Григорьевич Карпов 1927 чылда Алтай крайының Чарыш аймаандағы Кедровка аалда тӧреен. Ол кӧп палалығ иргі киртіністіг кресен сӧбіреде пастағы пала полған. 1932 чылда, кулактарға тартыртпас ӱчӱн, Карповтар Хакасиязар кӧс килгеннер - Таштып аймаандағы Чыланнығ аалзар. Олар аалда чалғыс ла орыс сӧбіре полғаннар, аннаңар тюрколог полар оолах кічігдең ала хакас тілінең, пос тілінең не чіли, чоохтас сыххан.
Ортымах профессиональнай ӱгредігні ол 1945 чылда Ағбандағы ӱгретчілер училищезінде алған. Аны тоозып, хакас тілі ӱгретчізі паза завуч полып, Таштып аймаандағы школаларда тоғынған, 1948 - 1952 чылларда Ағбандағы ӱгретчілер институдында пӧзік ӱгредіг алған.
Соонаң Венедикт Григорьевич СССР-ның наука академиязының языкознание институдының аспирантуразынзар кірче паза 1955 чылда кандидат диссертациязын маңнаныстығ арачылапча. Ол оңдайнаң филология наукаларының кандидады ат алча.
1955 - 1958 чылларда Венедикт Григорьевич ХакНИИЯЛИ-ның тіл секторында наука тоғынҷызы паза ӱгретчілер институдында хакас тілі кафедразында ассистент полып тоғынча. 1958 чылдаң сығара аның наука паза істеніс чолы Ағбандағы ӱгретчілер институдынаң пик палғалыс парған. Ол нинҷе-де хати кафедраларнаң устаан (хакас паза пасха хан тіллері, орыс паза хакас тіллері, хакас тілі паза литературазы), тархын-филология факультедінде декан полып, ӱгредіг киреенҷе проректор, анаң 1975-1976 чылларда АГПИ-ның ректоры полған. 1994 чылдаң сығара В.Г.Карпов ХГУ-да хакас филология кафедразының профессоры полған. 1995 чылда ол РАН-дағы языкознание институдында «Система глагола в современном хакасском языке» темаҷа доктор диссертациязын арачылапча.
Венедикт Григорьевич хакас филологтарның нинҷе-нинҷе тӧлін ӧскір салған, хакас тілі сурығларынҷа илееде тоғыс пас салған. Наукаа паза ӱгредіге улуғ хозым иткен ӱчӱн В.Г.Карпов пір ле хати таныхтатпаан. Ағаа «Отличник народного просвещения» кӧксіне хазанҷаң танығ (1963 ч.), «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941 - 1945 гг.» медаль (1993 ч.), «Заслуженный деятель науки Республики Хакасия» аарластығ ат (1995 ч.), орден Дружбы (1998 ч.), «Почётный работник высшего профессионального образования России» кӧксіне хазанҷаң танығ (2003 ч.), «Трудовая доблесть Хакасии» Хакас Республика правительствозының медальы (2017 ч.) паза даа пасха сыйыхтар пирілгеннер. Аннаң пасха, В.Г.Карпов Хакас хазна университедінің саблығ докторы (2007 ч.) паза Хакас Республикадағы Н.Ф.Катановтың адынаң хазна сыйииның лауреады полча («За выдающиеся заслуги в сфере гуманитарных исследований», 2011 ч. пирілген).
Чуртазы тооза Венедикт Григорьевич Карпов университетте тоғынған, студенттерге лекциялар хығырған. Ол хакас филологиязынҷа илееде наука тоғызының авторы полча.
Автор :
Артём КЫЗЛАСОВ, Раиса АБДИНА, филология наукаларының кандидаттары, ХакНИИЯЛИ-ның улуғ наука тоғынҷылары
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде