ПРОГРАММАЛАРДА ӦТКІН АРАЛАЗАРҒА КИРЕК
13.05.2022
Хабарлар
Тоғазығ тузында чуртағҷылар аймах сурығлар кӧдіргеннер
Тоғыс чорығы. Пу кӱннерде Хакасия пазы Валентин Коновалов Ағбан пилтірі аймаанда тоғыс чорығынаң пол килген
АҒЫРСЫМНЫҒ СУРЫҒЛАР
Чорых Ағбан пилтірі аймаандағы аал чӧптерінің чыылиинаң пасталған. Сурығларны ӱзӱрер алнында Хакасия пазы Валентин Коновалов хысхаӌахти таныхтаан:
- Халғанҷы чылларда республика правительствозы муниципальнай пӱдістерге хабазарға кӱстенче. 2021 чылдаң пасти алылчатхан налогтарның чардығын муниципалитеттерге пирчебіс. Пӱӱл, тізең, бюджетте оларға хоза 240 миллион салковай кӧріл парған. 2022 чылда Ағбан пилтірі аймаана ла полызығ оңдайынаң 26 миллион салковай позыдылған. Полызығның ӧӧн пӧгіні - муниципалитеттернің тоғыс оңдайларын чахсыландырары. Амғы туста хазнада кӧп программа чуртасха кирілче. Піске, оларда ӧткін аралазып, федеральнай ахча кирерге кирек.
Социальнай контрактты алынҷа хайығда тудыңар. Ол пос киреен азарға, мал-хус тударға сағынчатханнарға кӧріл парған. Пылтырғызынаң тиңнестірзе, піс пӱӱл социальнай контрактха 2,5 хати кӧп ахча киріп алғабыс. Кізілер аннаң чахсы тузаланчалар. Сурыныс ызыбысхабыс, кирек киліссе, піске пӱӱл пу программаҷа хоза 39 миллион салковай пирілер тіп ізеніс пар. Пілдістіг, пӧгілбеен сурығлар кӧп. Че пос салынмасха, тиліске наа оңдайлар тілирге кирек.
Чыылығ араласчылары, Валентин Олеговичтің сӧстерінең чаразып, правительство хабазии чох пірее сурығлар пір дее пӧгілбинче тіп искіргеннер. Кӧзідімге, Піӌі пазы аал чӧбі «Аалларның тиксі тилізі» программаа ікінӌі чылы кір полбинча. Оларға наа водопровод кирек. Пічіктерні тимниріне республика бюджедінең 1,2 миллион салковай пирілтір, постарының хорадығлары - 1,5 миллион салковай. 2023 чылда программаа кір полбазалар, пічіктер санға алылбастар. Азынада сананыстарӌа водопровод пӱдірері 10 миллион салковайға тур парар.
Хайди таныхтаан Валентин Коновалов, сурығны Хакасияның пӱдіріг паза аал хонии министерстволары хайығда тударлар. Оларға чахығ пирілер. Чыл тоозылғанӌа, пірее пасха регион «Аалларның тиксі тилізі» программанаң толдыразынаң тузалан полбаза, андада республикаа хоза ахча пиріл парарға айабас.
Расцвет аалда Культура туразы тиксі тыхтағ тоғыстарын кирексіпче, Баиннер паза Хоных аалларда чол сайбал парир. Ол сылтағнаң андар табырах имнег полызиин пирӌең машиналар чӧрерге хынминчалар. Тазоба пилтірінде пылтыр «Демография» нацпроект хоостыра наа олған сады тузаланысха кирілген, амды школанаң сидіксініс. Анда палаларға орын чидіспинчеттір. Валентин Коновалов министерстволарға чахығ пирілер теен.
Ағбан пилтірі поселоктың устағ-пастаа чуртағӌыларны иңзерілчеткен туралардаң кӧзірерге кӱстенче. Ол пӧгіннең федеральнай программаа кіріп, 2024-2025 чылларға тееске тур салғаннар. Че аал чӧбінең прокуратура тартысча. Ведомствоның тоғынӌылары кізілерні чарғылазарға чӧптепчеттірлер. Пу сурығ хоостыра Хакасия прокуратуразынаң алынӌа чыылығ иртірерге чарат салғаннар.
Льготниктерге тикке пирілген чирлернең улуғ сидіксініс полтыр. Оларның илеедезі тастал парған одыр. Ээлерні тың даа пыролап полбассың. Анда чарытхы тартарға, чоллар идерге кирек. Инфраструктура чохтаңар кізілер пӱдірін полбинчалар. Ээлер чирлерін арығлабинчалар. Похсах чылдаң чылға чыылча. Ол сылтағнаң пӱӱл часхызын муниципалитеттер нинӌе-де хати сала ла кӧй парбааннар.
Валентин Коновалов чир суриин сыныхтағда тударға, ээлерні нандырыға тартарға чахығ пирген. Инфраструктура хоостыра муниципалитеттерге алынӌа тоғазығ иртер.
ЧОННАҢ ТОҒАЗЫҒ
Кибір хоостыра Хакасия пазы Валентин Коновалов чорых тузында чоннаң тоғасхан. Сизінгенде, Ағбан пилтірі аймаанда пос чиріне хынчатхан, аның таңдағызынаңар сағыссырапчатхан улус чуртапча.
Чарков аалның ӧткін чуртағӌызы Тамара Кокошникова 2013 чылдаң чол паза ФАП суриин кӧдірген. Тамара Петровна Россия президенті Владимир Путинзер айланғанӌа партыр. Тыс пілбес кізінің кӱстенізі тикке парбаан. Пӱӱл аалда ФАП пӱдіріп пастааннар, чолның 6,7 километрі тыхталча. Чолның тиксі узуны 23 километр, ол нинӌе-де аалны піріктірче. Аны толдыразынаң салыбысхан полза, чахсы поларӌых. Валентин Олегович нандырған:
- Пу республика чолы, аннаңар аны чол хонии паза транспорт министерствозы хайығда тудар. Халғанҷы ӱс чыл піс чолларға ахча матап позытчабыс. Нацпроекттер, аймах программалар хоостыра чоллар тыхтирына чылда пір миллиард артиинаң салковай парыбысча. Пасха муниципалитеттернең тиңнестірзе, Ағбан пилтірі аймаан піс хыйыхтабинчабыс. Пӱӱл республикада 16 ФАП пӱдірілер, оларның ӱзі - сірернің аймахта.
Чоллар суриин ідӧк Ағбан пилтірі поселоктың, Расцвет, Зеленай аалларның чуртағӌылары кӧдіргеннер. Кем-де пічіктер тимнирінең сидіксінче, закон алыс парғаннаңар Расцветте чолны ит полбинчаттырлар. Хайди даа Хакасияӌа МВД-зар айланарға килізер. Валентин Олегович 2023 чылда
«Аалларның тиксі тилізі» программа хоостыра, пӱӱлгізінең тиңнестірзе, 2,5 хати кӧп ахча кірер тіп искірген. Программа чоллар тыхтирға, объекттер пӱдірерге, олған площадкаларын турғызарға оңдай пирче. Че пічіктер толдыразынаң тимде ползыннар.
Піӌі пазы аалда имӌі дее, фельдшер дее чоғыл. Неделяда ікі хати Московскай аалдаң имнег тоғынӌызы килчеттір, че анзы читкіӌе нимес. Ағаа хоза, аалдағылар ӧрт ӱзірӌең машина чох сидіксінчелер. Райковтарда аптека тоғынминча, табырах имнег полызиин пирӌең машина улуғ кирексіністе. Пу сурығларға Ағбан пилтірі аймааның ӧӧн имнег туразының ӧӧн имӌізі Екатерина Трефилова нандырған. Екатерина Викторовнаның чооғынаң, Россияның хазых хайраллаӌаң министерствозы ФАП-тар пастыра 41 имні садарға чаратча. Аймахта пу чарадығнаң ӧткін тузаланчалар. 24 имнег организациязының 8-інде ле имнер садии апарылбинчаттыр. Сурығ аймах ӱлгӱлерінің хайиинда. Пӱӱл Хакасияа 48 санитарнай машина алылар, 13-і Ағбан пилтірі аймаана пирілер.
Піӌі пазы аалзар фельдшерні тілирлер. 2023 чылда анда наа ФАП пӱдірерлер. Ӧрт ӱзірӌең машинадаңар чоохтаза, аал чӧбін техника аларына тееске турғыс саларлар.
«Ромашка» олған садының устағӌызы ас-тамах паазы ӧсчеткенде, азынада санал парған ахча палаларны азырирына чидіспинче тіп хомзынызынаң ӱлескен. Валентин Коновалов пааларны сыныхтабызарға, олған садына полыс пирерге чахығ пирген.
Иң ағырсымнығ сурығ Томыӌахтар аалы чуртағӌызы Ирина Сон кӧдірген. Аалнаң хости «Майрых» хара тас аныӌаң разрез тимір чолны пӱдірерге пӧгінче. Аал хыринда «Аршановскай» разрезтің автомобиль чолы салылых, амды ікінӌі чол тузаланысха кирілер. Пылтыр чуртағӌылар, чыылығ иртіріп, тимір чолны пӱдірерінең тоғыр полчатханын искіргеннер. Пу наада, тізең, Хакасияның транспорт паза чол хонии министерствозынаң нандырығ килтір: иртірілген чыылығның кӱзі чоғыл тіп санирға кирек. Валентин Олегович пу сурығны хайығда тударбыс тіп молӌаан. Тиксі алза, Ағбан пилтірі аймаа чуртағӌыларынаң тоғазығ ікі часча парған.
НАА ОБЪЕКТТЕР
Чоохтирға кирек, Ағбан пилтірі аймаа Хакасияда иң чахсы тоғынчатхан муниципалитеттер санына кірче. Орындағы ӱлгӱ, министерство-ведомстволарнаң хада-пірге тудынып, наа объекттер пӱдірерге кӱстенче. Поселокта «Спорт - чуртас сині» федеральнай проектче спорткомплекс пӱтче. Аның улии 3 муң квадрат метр полар. Ол 2023 чылда тимге сығар. Спорткомплексте аймах секциялар тоғынарлар. Подрядчик - «Черногорск-промстрой». Амғы туста тоғынӌылар тураның тимір ханазын тыытчалар.
Объектті сыныхтабысхан соонда Хакасия пазы Валентин Коновалов орынӌызы Ольга Пономареванаң, пӱдіріг паза ЖКХ министрі Валерий Келиннең хада Зеленай аалзар чол тутханнар. Зеленайда «Арығ суғ» федеральнай программаӌа Харатастаң водопровод салылча. Аның узуны 7 километр полар, пӱдіріг 71 миллион салковайға тур парар. Чыл тоозылғанӌа чуртағӌылар наа водопроводнаң тузаланып пастирлар.
Ідӧк пастыхтар Зеленайдағы котельнайда пол килгеннер. Хайди пӧгінілче, 2022 чылда Расцвет, Тепличнай паза Зеленай аалларға чылығ Ағбандағы ТЭЦ-таң пиріл сығар. Анзы аймахта тӧрт котельнайны чабызар оңдай пирер. Ӱлгӱдегілер экология чахсыланарына ізенчелер.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде