КОНСТИТУЦИЯ, РЕСПУБЛИКА БЮДЖЕДІ ПАЗА СТРАТЕГИЯ
03.06.2022
Хабарлар
Сессияда депутаттар ӧткін тоғыныбысханнар - 30 азыра сурығ ӱзӱрілген
Ӧӧркі Чӧп. 1 июньдағы сессияның ӧӧн сурығлары Хакасия Конституциязынзар алызығлар кирердеңер, республика бюджедінеңер паза Хакасияның 2030 чылға теере чуртас-экономика тилізі стратегиязынзар алызығлар кирердеңер закон проекттері полған
Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, сессияны азып, аның тоғызында Хакасия пазы Валентин Коновалов, республика правительствозы кізілері, Хазна Думазының депутады Сергей Сокол, сенатор Александр Жуков, республика прокуроры Сергей Фирсов паза пасха даа устағӌылар араласчатханынаңар искірген. Сессияның кӱн суриинда 30 азыра сурығ полған.
Пастағы сурығлар санында - Хакасия пазының Хакас Республика Конституциязынзар алызығлар кирердеңер чӧбі. Пу сурығӌа Хакасия пазының орынӌызы Сергей Комаров чоох тутхан. Ол кирілчеткен алызығлар Хакасия Конституциязын «Россия Федерациязының субъекттерінде халыхтар ӱлгӱзін тӧстеӌең тиксі оңдайлардаңар» 414 № федеральнай законға килістіре идерінең палғалыстығ полча тіп чарытхан. Кӧзіділген федеральнай закон, 2020 чылдағы тиксі Россиядағы ӱн пиріс салтарларынӌа, Россия Конституциязынзар тӱзедіглер кирер чарадығны толдырар пӧгіннең алылған.
Ӧӧн алызығларның пірсі - «халыхтар ӱлгӱзі» оңнағ кирілчеткені. Халыхтар ӱлгӱзінзер хазна ӱлгӱзі органнары паза орындағы пос устаныс органнары кірчелер, анзы оларның пірге тоғынарын тӱзімніг идер тіп кӧрілче.
Владимир Штыгашев Ӧӧркі Чӧп президиумы Хакасия пазының республика Конституциязынзар алызығлар кирердеңер чӧбін ӱзӱрібіскен паза толдыразынаң чарасхан тіп искірген. Депутаттар саринаң тоғырланыс ідӧк чох полған - республика пазының чӧбі пір ӱннең алылған.
Мының соонаң закон проекті ӱзӱріге сығарылған. Сергей Комаров «Хакас Республика Конституциязынзар алызығлар кирердеңер» закон проекті тиксі республиканың ӧӧн законының 23 статьязына теелче тіп искірген: 8 статья - наа редакциялығ, 3 статья - кӱзін чідірче, пасхазы - тӱзедігліг.
Закон проекті пастағы хығырығда пір ӱннең алыл парғанда, Владимир Штыгашев таныхтаан:
- Амды аны Россия юстиция министерствозы паза пасха даа сыныхтағ органнары законға хыйыстыра полбинчатханын сыныхтирлар. Аның соонаң на піс аны ікінҷі хығырығда аларбыс.
Теестегі хайығлығ сурығ «Хакас Республиканың 2022 чылға паза пландағы 2023-2024 чылларға республика бюджедінеңер» республика законынзар алызығлар кирердеңер полған. Республика бюджедінзер алызығлар кирчеткен закон проектінең Хакасияның финанстар министрінің тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков таныстырған.
Хайди ол таныхтаан, законзар алызығларны кирері федеральнай бюджеттең пӱӱл бюджет кредиттерін алып алары ӱчӱн киректелче. Ол ахча банк кредиттерін алыстырарына парар, анзы, тізең, ӱзӱрлес пирер.
- Хакас Республикаа 3 миллиард 160 миллион салковай пирілче, - чарытхан Игорь Тугужеков. - Ол санда 2 миллиард 645 миллион салковай субъектке, 515 миллион салковай - муниципальнай пӱдістернің бюджеттеріне.
Ол 515 миллион салковай республиканың ікі муниципальнай пӱдізіне пирілчеттір - Ағбанға (415 миллион салковай) паза Саяногорскка (100 миллион салковай). Игорь Тугужековтың таниинаң, бюджеттеңер законны алыстырбаанда, федеральнай бюджет кредиттерін ал полбассың, аннаңар законны чапчаң алары киректелче. Закон проекті Россияның финанстар министерствозынаң чӧптезігні иртібістір. Ахча чапчаң кірзе, республика хазна алымы хорадығларынӌа 23 миллион салковай ӱзӱрлеп алар осхас, Ағбан паза Саяногорск - 9,3 миллионӌа салковай.
Таныхтирға кирек, Хакасия 2,6 миллиард салковайға коммерческай алымнарны бюджет кредиттеріне алыстырған соонаң республиканың 2 миллиард салковайға халғанӌы коммерческай кредиттері хала парар. Ол хазна алымының 8,6 %-і полча. Тиңнестіріге, 2017 чылда коммерческай алымнар сині 40,6 % полған.
Сессияның ӧӧн сурығларының пірсі «Хакас Республиканың 2021 чылға республика бюджеді толдырылғанынаңар» закон проекті полған.
- Ирткен чылда республика бюджедінің тиксі парыстары 46 миллиард 928 миллион салковай полған, хорадығлары - 44 миллиард 877 миллион салковай, - искірген финанстар министрінің тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков.
Республика позы тоғынып алған парыстар 29 миллиард 963 миллион салковайға тиңнелген, ол санда 29 миллиард 395 миллион салковай - налог ахчазы, 568 миллион салковай - налогтығ нимес парыстар. Федеральнай бюджеттең паза бизнестең кірген аймах кӧрімніг полызығлар 16 миллиард 965 миллион салковайға тиңнелтір.
Хорадығларны алза, оларның ӧӧн чардығы (60%) социальнай полған - 25 миллиард 985 миллион салковай. Ол санда чал ахчазы - 14 миллиард 956 миллион салковай, ФОМС - 4 миллиард 48 миллион салковай, социальнай хабазығлар - 6 миллиард 981 миллион салковай. Ӱгредіге 12 миллиард 260 миллион салковай хорадылтыр, хазых хайраллирына - 6 миллиард 351 миллион салковай, социальнай политикаа - 12 миллиард 229 миллион салковай, культураа - 984 миллион салковай, национальнай экономикаа паза ЖКХ-ға - 6 миллиард 804 миллион салковай, аал хониина - 708 миллион салковай, транспортха паза чол хониина - 2 миллиард 673 миллион салковай, кічіг паза ортын пос киреене хабазарына - 143 миллион салковай.
Депутаттар республика правительствозы ирткен чылда бюджетті толдырарынӌа чахсы тоғыныбысханынаң чарас салғаннар. Че читпестер ам даа пары таныхталған. Кӧзідімге, Оӧркі Чӧптің бюджетче комитеттің кнезі Олег Иванов тиксі пӱдіріглерӌе кӧстеглер толдырылғаны тӧбін полғанын таныхтаан. Федеральнай хорадығлар 99 %-ке толдырылтыр, республика бюджедінең - 82 %-ке. Пу сидіксіністер иң пурнада пӱдіріг материалларының паазы тың ӧс парғанынаң палғалыстығ осхас. Ідӧк чуртағӌыларның ис-пайын санға турғызарынӌа сала ӧткін тоғынарға чӧп пирілген. Мының соонаң депутаттар бюджет толдырылғанынаңар законны пӱкӱлее алыбысханнар.
Ідӧк сессияда «Хакас Республиканың 2030 чылға теере чуртас-экономика тилізі стратегиязын чарадыға алардаңар» республика законынзар алызығлар кирчеткен закон проекті ӱзӱрілген. Закон проектінең Хакасия пазының орынӌызы Сергей Комаров таныстырған. Хайди ол искірген, стратегия 2020 чылда алылған, че ол тустаң сығара федеральнай синде стратегия планын идерінең палғалыстығ наа чарадығлар алылған, оларны республика законында ідӧк чарыт саларға киректелче.
Алызығлар коронавирус тараанынаң паза Россиядаң тоғыр санкциялар кирілгенінең палғалыстығ. Хорадығлар ідӧк ӧскірілче, мының алнында стратегия кӧстеглеріне тиксі 970 миллиард салковай хорадары кӧрілген полза, амды ол хорадығлар 20 миллиард салковайға ӧскірілчелер.
- Стратегияның 2022 - 2024 чыллары Хакасия тилізіне танығлығ поларын піс оңарчабыс, - таныхтаан Сергей Комаров, кирілчеткен тӱзедіглернең таныстырып. -Пу туста импорт ниме-нооны алыстырары паза сығарыс-логистика ілҷірбелерін нааҷылиры ӧзер.
Алызығлар мындағ кӧстеглерзер кирілчелер: хазых хайраллиры, культура, бюджет политиказы, хазна устаа, саннығ экономика. Ідӧк тастындағы экономика паза регионнар аразындағы тоғыссар наа чардых кирілген - «Экспорт стратегиязы». Анзы санкциялар кирілген сылтаанда предприятиелер наа рыноктар тілепчеткенінең палғалыстығ тіп чарытхан Сергей Комаров.
Депутаттар алызығларны кирчеткен закон проектін алыбысханнар, че пастағы хығырығда ла. Оӧркі Чӧп закон проектінӌе читіре тоғыныбызарға, анаң на аны ікінӌі хығырығда паза пӱкӱлее аларға кирек тіп чарат салған.
Сессияның халғанӌы сурығлары санында «правительство чазы» полған. Ол ЖКХ полномочиелерін ааллардаң аймахтар холына пирер тоғыс хайди парчатханына чарыдылған. Правительство пу сурығӌа хайди тоғынчатханынаңар Хакасия пазының орынӌызы Ирина Войнова искірген.
- Закон кӱзіне кірібіскен, 1 майдаң полномочиелер аймахтарни, - таныхтаан ол. - Пасха кирек, 1 майға теере ідӧк ис-пайны пир саларға кирек полған, аймахтар ол полномочиелерні чахсы толдырар ӱчӱн.
Ирина Войнованың искіриинең, Хакасия правительствозы пу сурығӌа тоғынарынӌа январьдох тоғысчы ӧме тӧстеен, ол тустаң сығара муниципальнай пӱдістернең тоғыс тохтабин апарылча. Хакасияда тиксі 73 муниципальнай пӱдіс ЖКХ полномочиелерін город-аймахтар холына пир саларға кирек. Оларның 34-інӌе чарадығ азынада алыл партыр. Халған 33 муниципалитет 1 майға теере ЖКХ ис-пайын аймах холына пир саларға кирек полған.
- Кирек прай чахсы парча тібеспін, че піс, оларнаң алынча тоғынып, ол тоғысты апарчабыс, - искірген Хакасия пазының орынӌызы. - 33 муниципальнай пӱдістің 18-і ис-пайын пир салған, 13-інче читіре тоғыныбызары киректелче, 1 - сыныхтағда, 1 - килбин салған. Анда аал чӧбі аймахнаң хада пір чӧпке кил полбинчалар, хайдағ трубаны пирерге, хайдағны пирбеске.
Ирина Войнованың таниинаң, республика правительствозы позы саринаң прай кирек тоғысты итче, полысча. Хайда ахчалығ полызығ киректелер, ол полызығ пирілер, хысхы тусха пірдеезі хара тас чох кірбес тіп ізендірген ол.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде