ХАКАС ААЛНЫҢ АЙДАС ПАЙРАМЫ
08.07.2022
Хабарлар
Пыдырах аал чӧбінің пазы Семён БОРГОЯКОВ
Алефтина КУЮКОВАА алғызын читірче
Ӱлӱкӱн. Ирткен субботада Таштып аймаандағы Пыдырах аал 272 чазын толдырған. Прай улуғ паза кічіг улус, аймах городтардаң килген аалҷылар, хыриндағы аалларның чир-суғҷылары ол кӱнде пайрамға стадионда чыылысханнар
Нааҷылалған аал тастындағы стадион иптіг кӧрімінең аптаан. Иптіг сиденнер ах сырнаң сырлалтыр. Кӧрігҷілерге сцена алнында пик трибуна пӱдіріл партыр. Полған на орама позының столын тимнеен. Идінҷектер олғаннарға батуттар, ойнаҷахтар, аймах ниме-ноолар ағыл килгеннер. Культура тоғынҷылары Маргарита Мамышева паза Нелля Тодозакова улуғ улусха хой идінең татхыннығ чарба ӱгре пызырчатханнар. Улуғларға андағ чапсых чиис кӧңнілеріне уғаа кірчеткен. Иблерінде чарба ӱгрені тилем пызырбинча поларлар.
Аалҷылар аразында Таштып аймааның, республиканың ӱлгӱзінің паза халых ӧмелернің кізілері - Василий Шулбаев, Николай Чебодаев, Вера Сазанакова, Анна Топоева, Александр Миягашев, Георгий Тодинов, Ирина Тохтобина, Ольга Ширковец - сценада чоох тудып, аал чӧбіне сыйыхтар читіргеннер. Че иң пастағы сӧс Пыдырах аал чӧбінің пазы Семён Боргояковха пирілген, ол таныхтаан:
- Тӧрт чыл Пыдырах аал чӧбі тиксі Россиядағы муниципальнай ынархастың форумында араласхан. Анда ол ікі хатап «100 иң артых муниципалитет» санына кірген, ікі алтын паза пір кӱмӱс танығларнаң сыйыхтатхан. Чыл сай аал чӧбі аймах проекттерде араласча. Пӱӱл чарытхыны ӱзӱрлеҷең программа хоостыра Школьнай орамада чарытхы тартырылған. Ідӧк иң артых социальнай кирексіністіг проекттернің мариинда тӧреміл араласча, тӧрт хатап сыйыхтығ орыннар алған. 2023 чылға Пыдырахтағы аал чӧбі «Аалларның тиксі тилізі» хазна программазына кір парған. Мыннаң мындар пісті кӧп тоғыс сахтапча, хаданаң хада сірензебіс, чахсы чидіглерге чидербіс. Аймахтың ӱлгӱзінең хаалағларыбыста ахчанаң хабас пирерге сурынчабыс.
Сынап таа, Пыдырах анда-мында араласчатханы удаа истіл парча. Аал чӧбі хазна программаларында аралазар ӱчӱн, Семён Михайлович Боргояков чуртағҷыларынаң хада кӧп істенчелер. Аал кӧрімі чылдаң чылға алысча, чахсыланча. Таштыптаң сығара асфальттығ чол тӧзебісселер паза улуғ сӧп-сап орнын чох идібісселер, хайдағ ӧріністіг поларҷых. Че ол кирексіністерні пӧгерін аймахтың ӱлгӱзін пір ле чыл нимес сахтирға килісче.
Пістің хыйға ӧбекелерібіс полған на чыл, малларны чайлағзар кӧзір парыбысса, оох-теек нимелерні одырт салза, пастағы айранның ӱлӱкӱнін (Тун пайрам) иртірҷеңнер. Аннаңар олох туста таныхталчатхан аал ӱлӱкӱні мының алнындағы кибір хоостыра пасталған. Сарчынзар ызых атты азынада палғап, Ах сағал аны ысталчатхан ирбен отнаң ибір пар килген паза сӱтнең чуубысхан, анаң позыдыбысхан. От инені азыраҷаң кибірге тудынғаннарох. Пыдырахтағылар, тӧреен тілні матап хайраллап, пурунғылар пастаан кибірлерін ідӧк ал халарға сіренчелер. Амғы туста ол оой нимес кирек.
Чыылысхан чонның аразында кӧбізі Пыдырахтаң сыххан. Оларның аразында, узах час чазап, аалда чуртапчатхан кізілер парох. Оларны улуғлап, аал чӧбі пазы сыйыхтирға сценаа хығырған: Мария Ивановна Куюкованы (90 час), Егор Николаевич Кунучаковты (85 час), Анисья Ильинична Тохтобинаны (85 час), Евдокия Дмитриевна Чебочакованы (80 час), Мария Максимовна Султрекованы (80 час), Галина Васильевна Токоякованы (78 час). Аға-ууҷаларны ӱлӱкӱн иртірчеткеннер піди алғыстааннар:
Ам даа чылларға маң пирбин,
Чітіг хайынып одырыңар.
Ағырығларға пастырбин,
Айныда хайын чӧріңер.
Пала-пархалар, ӧріндіріп,
Сірерні хайраллап чӧрзіннер.
Сценадаң пайрамдағы сарынҷылар - Аржан Туденев, Светлана Чебодаева, Малена Чебодаева, Нина Торокова, Анна Айас, Анжелика Султрекова паза пасхазы даа - хакас, алтай ырларын чӱрекке толдыра сарнааннар. Сіліг хакас кип-азахтығ, ӧтіг ӱнніг пістің «хусхаҷахтарыбыс» чир-чайаан аразында уламох «ханаттарын чазыбысханнар». «Алғыстапчам» тахпахнаң сценаа аал чуртағҷызы Алефтина Куюкова сыххан. Хайдағ хайхастығ ӱнніг ипчі полтыр, ағаа филармонияда даа сарнирға чарирҷых.
Аал ӱлӱкӱнінде кӧп чыл хада чуртап париған ирепчілерге Аарластығ пічіктер пирілген: Николай паза Клара Чебочаковтар (47 чыл), Пётр паза Ольга Куюковтар (43 чыл), Иван паза Лидия Топоевтер (48 чыл), Артём паза Надежда Сагалаковтар (46 чыл), Сергей паза Ольга Майнагашевтер (38 чыл), Иван паза Марита Чебочаковтар (52 чыл). «Хаҷан даа ӧрчіліг, часкалығ, иптіг хайыныстығ, пик тудыныстығ паза ӧӧні - пик хазыхтығ, чиит полыңар. Чуртазыңарда прай нимеде оң ползын, ибіңерде киртініс, ізеніс паза хыныс оды хаҷан даа чарып турзын», - истілче алғасчының сӧстері.
Ідӧк сценазар Валентина Тохтобинаны, Любовь Бородаеваны паза Надежда Торокованы хығырғаннар. 2015 чылдағы аал ӱлӱкӱнінде «Иң не иптіг тура» номинацияда сыйыхха турысханнар, че сыйыхтары 7 чыл пазынаң на читті. Сыйыхтарны аларға ахчанаң Чыланнығ аалның чуртағҷылары хабас пиргеннер. Ипчілер ам даа тураларын чахсы, иптіг тутчалар.
Аал ӱлӱкӱнінде кӧп чонны сыйыхтааннар: идінҷектерні, кӧп палалығ сӧбірелерні, артисттерні, халых чуртазының ӧткін араласчыларын, марығлар чиңісчілерін. Хомзынысха, прайзын адирға газетада орын читпес. Че андағ алғыстас-сыйыхтастар кӧзітчелер - нинҷе кӧп кізі аал чуртазында маңнаныстығ араласча, оортах турбинча. Аннаң андар тоғысха кӱлӱк ползыннар, тӧреен тіліне, чиріне хынып чуртазыннар.
Прай улус сцена хыринда ла одырған тізе, саба полар, олох туста стадионда футбол, волейбол ойыннары пасталыбысхан. Спортха хынчатхан чонның хайии андар тартылыбысхан. Кӱстерінең сынасханнар Пыдырахтың ӱс командазы, Таштып аймааның полиция тоғынҷыларының командазы паза Илимор аалның футболисттері. Пайрам тоозылчатханда, столбаа сыхчаң марығ прайзының хайиин тартхан. Пӧзік столбаа сыхчатхан оол-иреннернің піреезі ле пазынзар чидіп алған. Пыдырахтағыларның аразында Влад Тодозаковтың на кӱзі читкен. Чыылған чон, спортсменнер ӱчӱн «ағырза» даа, хатхы-кӱлкее майых парған. Ирееленчеткен, тартынчатхан оолларзар кӧрерге уғаа хынығ полған. Иирде, тізең, кізілерні дискотеканаң паза салютнаң ӧріндіргеннер.
Минің кӧрізімнең, Пыдырах аал ӱлӱкӱні пӧзік синде ирт парған. Чон аны сағыста ӱр ал чӧрер. Аның ӱчӱн аал чӧбінің тоғынҷыларына, «Тигір хуры» ӧмезіне, спонсорларға алғыс читірерге кирек, неке.
Автор :
Тарина БУТОНАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде