ЧӰРЕЕМ КӦӦРЕТКЕН СУРЫҒЛАР
15.07.2022
Хабарлар
Хабарҷы Владимир БОТИН
Пу туста 30 чыл мының алнында. 1992 чылда январь айдаң сығара пістің «Ленин чолы» газетабыс, адын алыстырып, «Хакас чирі» тіп адал сыххан. Аны хоостыра пістің штаттағы нимес ӧткін хабарҷыбыс Владимир Ботин олох айда позының сағыстарынаң ӱлескен. Піс аны алызығлар чох пирчебіс
************************************************
Аарлығ редакция паза «Хакас чирі» газетаның хығырығҷылары! Позыбыстың тӧреен тілібістіг газетабысты пу 1992 чылдағы пастағы номерін алғанда, полған на кізі илееде кӧп нимедеңер сағын салды полар. Минің дее кӧңнім кӧдірген ол газета. А сах ол туста сағынған сағызымнаң мин прайзыңарнаң ӱлезерге чарадыбыстым.
Иң пастағы сӧзім піске, хығырығҷыларға, газетада сығарылған айланыстаңар. Прай ниме сын кӧзіділче, орта, чазырбинчатпин пазылчаттыр анда. Уғаа улуғлар пӱӱнгі сидіксіністер. Прай чонның чуртазы хаҷаннаң орных парған орыннаң айағ чох ходырылча, чилегелен парған чирінең ӧзер-ӧспес тӧңе алыстырылча.
Мына мындағ туста улуғ сидіксіністернең тоғасча одыр пістің газетабыс. Пісти ле нимес. Прай даа газеталар, исчетсем, тың майылчатхан осхастар.
А хайди полысчаң пос газетазына? Сағынчам, чоннаң чахсы полызыға ізенерге киліспинче. Пӱӱн полған на семья хызығып ала чуртапча. Аннаңар ахчанаң даа хабазар оңдайы хысха аның. Уламох прай ниме паазы ӧс сыхханда.
Че хайди полҷаң сыннаң даа? Ӱлгӱ пісті, рынок оңдайына кірбезебіс, улам на хомай чуртирбыс тіп хорғытча. Рынок ла ондайлир чуртыбысты, ізендірчелер ӱлгӱ тінін тутчатханнар. Че сынында хайдағ поларын пір дее кізі пілбинче. Че ізенееңер чахсаа...
Че газетабысты полызығ чох тастирға чарабинча. Чалғыс таа тадар мынзынаң чараспас. Чонда чоох пар: «Арғыстар аар туста сыныхталчалар» тіп. Ана андағ сыныхтағны пӱӱн прай тадарлар иртіпчелер.
Редакция аарны аарынаңох адапча, полызығ сурча, чӧп кирексіпче, че чымалҷыхча даа кіленминче. Мынзынаң ол аарлығ мағаа. Пазын мӧңіс тӱзірбеенінең, посты тудын пілгенінең, кӧп кӧні чооғынаң. Ол ізенізін не читірче: позының хығырығҷыларына ізенізін, пос чонына ізенізін. Мынзынаң даа чағын ол мағаа.
Пілдістіг, полыс полар кізі полысхайох. Че минің чӧбім пар пу сурығҷа. Кӧмес тее полза, полыс поларҷыхтар ааллардағы хабарҷылар. Піс прай пасхан хабарларыбыстың гонорар ахчазын албин, газетабыс хониин сала даа нииктиріне пирееңер. Илееде ахча чыыл парарҷых, неке, чыл тооза. Піс тее хуруғ халбаспыс. Тидірлер нооза: «Полысхан кізі пайидыр».
Ам хомзынызымнаңар. «Хакас чирін» алғанда, таңнап парғам газета орден чох сых парғанына. Пастап сағын салғам: алҷаас сых парды тіп. Ам кӧрчетсем, ӧнетін сығарбинчатхан осхас редакция «Знак Почета» орденін хазан салған газетаны. Мин сағынғанда, саба итчезер сірер, журналист арғыстар. Ол орденні сірер ле тоғынып албаазар. Ол орденде пістің дее, хабарҷыларның даа, ӱлӱзі асхынах нимес. Пістің дее харасханыбыс сылтаа ол. Че сірер, пір дее кізідең сурбин, хығырығҷыларнаң даа чӧптеспин, позыңар ла «пӧгібістіңер» ол орденнің ӱлӱзін. Мынзына мин пуурухчам, чоо хомзынчам.
Я, пӱӱнгі хорылыстығ туста «Ленин чолы» газетаның адын «алыстырарға» тіп чӧптескезер сірер. Кӧп чон араласхан пу киректе. Онарлап аймах чӧп пирілген. Че сірер «Хакас чирін» таллап алғазар. Уғаа маңат мынзы. Прайзының кӧңніне кірче. Че пу чоох парчатханда, чалғыс таа сӧс орденнеңер чох полған хайза газета страницаларында.
Кӧні чоохтаза, мин айапчам газетаның иргі адына. Піс ӱгрен парғабыс «Ленин чолына», ол пости пол парған. Полған на семья чардығы осхас. Че сағынғабын, алыстырзыннар газета адын. Сыннаң даа, пістің пӱӱнгібіс Ленин кӧзіткен чолдаң илееде ырап парған. А мынзында Лениннің пырозы чоғыл. Пыро пісте - пӱӱнгі чонда. А пістің арығли даа кибірге сығыбысты прай чабал нимені хас-хаңанох ӱреп парғаннарға састырарға. Чох, сағынмаңар миннеңер «а-а коммунист полбас па за» тіп. Маңзырабаңар ӧкпеленерге. Мин коммунист хаҷан даа полбаам паза коммунисттернің пиг-пастыхтарынаң даа туғаннаспаан кізібін. Мин олаңай ла кізі полчам, істімде пу «олаңай кізі» сӧстерге чоо хынминчатсам даа. Ноға «олаңай»? Алай пӧзік ӱгредии чох, хара тоғыс тоғынҷаң кізінің сағызы кинек пе, хыйғазы чоғыл ба, ӧтии асхынах па?
Че, пыросынчам, сағызым сӱрізіп, ӧӧн чооғым алҷаастабыстырбын. Айланчам хатабох газета ады алысханына, «Хакас чирі» сіліг дее, морсымнығ даа, прайзыбысха чағын даа ат. Че газета орден чох сыхчатханы хайдағ-да ӧкіс кӧрімніг. Чӱреем чатпинча мынзына.
Тиир прайзы, амды ол орденнерні пирген ӱлгӱ позы чоғыл. Я, андағ. Че ноға пӱӱнгі хониибыс пір ниме чох орында тӧстелерге кирек? Ноға киҷеегіні, позыбыстыңох чуртыбысты хара ла сырнаң чуурастыр саларға кӱстенчебіс? Іҷе-пабаларыбыс, ууҷа-ағаларыбыс пирген хоныхты изелдірерге ноға маңзырап парирбыс? Пас айланча, оңарылары сидік пӱӱнгібісті.
А пістің чон улуғларны улуғлап пілҷең. Иргілер хыйға полғаннар. Кӧріңер ам иргіде тӧстелген аалларға. Хайдағ истіг чирлерде, прай нимее пай орыннарда тӧстелгеннер олар. Суғ даа пар, мал чӧрер чир дее читкіҷе, от таа сабар орыннығ чирлерде тӧстелтірлер аалларыбыс.
Журналист арғыстар, мин тімелбинчем. Мин оңарыларға кӱстенчем. Олох орденнеңер сурығны даа. Мының алнында прай нимені партия пӧкчеңде, ол-пу алызығ полза, сизінңеңміс - іди «ӧӧртін» чахыдылар. Ам, ол «ӧӧртін» чох пол парғанда, прай сурығларны позыңар пӧкчеткенде, ноға орденні чох ит салдыңар? Алай пӱӱнгі политика путхалызынаң халбасха хорыхтыңар ба, алай, пасхаларына кӧӧгіп, позыңар хылиин чабыра пасчазар ба? Амғы туста, хаҷан газета халых чонни пол парғанда, ӧӧн тӧстег редакцияның хылынғанынаң на полча. Пӱӱн сірердең сурығ даа улуғ, нандырығ даа пӧзік ползын. Мынзын чон кирексіпче.
Ам наа газетаның кӧрімінеңер. Мин сағынғанда, «Хакас чирі» хайдағ-да кипсіс шрифтнең хоосталған осхас. Нӧӧс чарых арах букваларнаң чазирға чарабаан?
Сағынчам, амғы шрифтті пірее комиссия алай худсовет чаратхан полар. Анда ӱзӱрген, чарадылған полар. Че мині чӧпсіндірбинче ол.
Арғыстар, хомзынмаңар кӧні чооғыма. Газетабысты чахсы ла идер сағызымнаң пастым прай пу чоохты. Арса, чооғыма хозылар кізі дее табылар хығырығҷылар аразында.
Ам тӱгенҷізі. Пу хабарым ӱчӱн килісчеткен ахчаны «Хакас чирі» редакцияда халғызыңар паза кирек чирде тузаланыңар.
РЕДАКЦИЯДАҢ: Владимир Георгиевич, піс кӧргенде, уғаа орта сурығлар кӧдірді. Я, гонорар ахчазы даа полызығох. Че ӧӧн полызығ - піссер ызылған хабар. Аннаңар оларның саны кӧптелеріне ізенчебіс піс. Автор турғысхан сурығларға піс пӱӱнӧк нандырбасха чараттыбыс. Сағып кӧрербіс, ниме тиирлер, хайди сағынарлар пу сурығларҷа пасха хығырығҷылар.
Автор :
Владимир БОТИН
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде